Hedendaagse politieke filosofie
College 1: Algemene inleiding
Rawls heeft een gedachte-experiment die centraal staat voor zijn theorie. Stel je voor dat wij de
basisstructuur van een land opnieuw mogen inrichten. Wat is die basisstructuur, juridische
instituties, politieke en noem maar op? Hoe ga je die inrichten dat die tegemoetkomt aan jouw
ideeen van wat rechtvaardig is. Een belangrijk onderdeel is dat wij niet mogen weten wat onze
sociale plek is in die samenleving, sluier van onwetendheid. Als je dit namelijk van tevoren weet,
dan kan je dit uitbuiten door het in te richten in het voordeel van jouw positie. Wil je een
objectief en onpartijdig idee hebben van hoe een samenleving eruitziet, dan moet jij je eigen
positie opzij zetten. Dit gedachte-experiment heeft de oorspronkelijke positie.
Rawls staat hiermee in dezelfde rij als de contractdenkers. Het gaat bij hem om wat een
rechtvaardige verdeling is. Het is niet om de staat te legitimeren.
Kenmerken van de oorspronkelijke positie
- Niemand weet zijn plaats in deze maatschappij, zijn positie in klasse of zijn status.
- Niemand weet zijn geluk in de verdeling van natuurlijke bronnen en capaciteiten, zijn
intelligentie of zijn kracht
- Ze weten zelfs hun conceptie van het goede, zinvolle leven niet.
Dit zorgt ervoor dat niemand bevoordeeld of benadeeld is bij het maken van keuzes. Aangezien
iedereen in een gelijkmatige situatie zit, kan de principes van rechtvaardigheid gezien worden als
een eerlijke overeenkomst.
Primaire goederen
Dit zijn dingen die iedere rationele man zou willen.
- Sociale primaire goederen. Dit kan je wel verdelen: rechten, vrijheden, kansen, en
inkomen. Het belangrijkste is zelfrespect maar dit is weliswaar het effect van een
rechtvaardige basisstructuur maar je kan zelfrespect niet op zich verdelen.
- Natuurlijke primaire goederen. Deze kunnen niet verdeeld worden. Dit omvat zaken als:
gezondheid, intelligentie en fantasievermogen.
Rawls denkt in eerste instantie aan een gelijke verdeling van deze goederen. Toen kwam er
iemand naar hem toe en zei: maar als een ongelijke verdeling rechtvaardiger is, moet je dan niet
daarvoor gaan?
Zo kom je bij het maximin principe. De minimale positie moet het beste eruit komen ten
opzichte van andere scenario’s.
Voorbeeld maximin: Verdelingschema’s
Stel je voor dat je vier verschillende schema’s hebt om inkomen te verdelen:
- 10:8:1
- 11:2:2
, - 7:5:4
- 3:3:3
Je moet altijd op zoek gaan naar het maximale resultaat voor de minimale positie. Dit komt
omdat je niet weet in welke positie je komt, dus je wilt er niet op gokken dat je niet die minimale
positie gaat krijgen. Daarom ga je voor zekerheid en zorg je ervoor dat de minimale positie ten
opzichte van andere scenario’s er het beste uitkomen.
Welke schema is maximin? Schema 3 komt er het beste uit voor de minimale positie. De
inkomensverschillen zijn hier ook minimaal dus dan heb je het alsnog over een redelijk
rechtvaardige verdeling.
Zou jij als minister van financien hiervoor kiezen als dit de keuzes waren voor een
inkomensverdeling?
Rawls beweert dat men zich meer inspant wanneer er ongelijkheid is in de samenleving. Als
iedereen een gelijke verdeling heeft, dan is er geen motivatie om je meer in te spannen. Bij
ongelijkheid valt er meer te halen. Hierdoor stijgt de productiviteit in een maatschappij ook.
Rawls stelt dat dit niet opgaat voor verdeling van rechten, men zou het niet rechtvaardig vinden
als de een minder rechten heeft dan de ander.
De twee rechtvaardigheidsbeginselen
Rawls was op zoek naar een theorie om dat utilisme op te lossen. Uit dat overleg komen twee
beginselen voort:
1. elke persoon dient een gelijk recht te hebben op het meest uitgebreide stelsel (set) van
gelijke fundamentele vrijheden, dat verenigbaar is met een vergelijkbaar stelsel (set) van
vrijheden voor anderen.
2. sociale en economische ongelijkheden dienen zo te worden geordend dat ze zowel:
(a) redelijkerwijs in ieders voordeel mogen worden geacht, en;
(b) verbonden zijn met posities en ambten die voor allen toegankelijk zijn.
Verder zit er een hierarchie in de beginselen. Gelijke kansen zijn belangrijker dan gelijke
inkomen.
(KLIK OP DE LINK IN DE PP, DAAR ZAL DE ESSAYVRAAG VAN RAWLS OVER GAAN. DE DISCUSSIE
TUSSEN ASHER EN … MOET JE LEZEN OM DE ESSENTIE VAN RAWLS TE BEGRIJPEN.)
JONATHAN WOLFF ON JOHN RAWLS PODCAST:
A Theory of justice is his main work: it basically has two principles (can be seen as 3)
1. the liberty principe: each person is entitled to an equal and extensive size of basic
liberties: rights, civil rights, and political rights
2. this is split into two principles:
a. fair opportunity principle: everyone is entitled to fair equality of opportunity.
, b. difference principle: this is about the distribution of income and wealth in
society. There is a sense where fairness requires an equal distribution but
maybe that inequality could be to everyone’s benefit, like competitiveness. It
says that inequality is justified only when the least off is the best off in this
inequal situation. This is different from other thinkers because: others
thought inequality was justified if everyone was better off, Rawls says that it
is only justified if the worst one is better off.
He used the method of a hypothetical contract: the original position.
More often, people disagree about justice because they are biased by their own interest. Rich
think in their own interest and poor people too.
Rawls takes away all this biases in imagination and see how they would design society. What
principles of justice would they agree to behind this veil of ignorance? This veil on its own
ensures fairness. The people should be asking what they would want in their selfish interest.
Behind this veil, you should play very safe according to Rawls and not gamble to maybe get more
benefits. In the original position, it would be irrational to take a risk for better benefits. It would
be more rational to go for the difference principle rather than having a utalitariatist view of
gambling.
These principles of justice are about the basic structures of society. It is not about other aspects
of life.
College 2: de oorspronkelijke positie
Sociaal contract en de oorspronkelijke positie
, Sociaal contract was dat je het voorstel van hoe de politieke orde eruit moet zien zo vormgeeft
als potentiele burger dat zou moeten accepteren. Je zou ermee moeten instemmen. Rawls is ook
een sociaal contractdenker. Hij zoekt naar een sociaal contract over de basisstructuur van de
maatschappij. Die moet er zo uitzien alsof jij er als burger mee hebt ingestemd. Die instemming
vindt dus plaats in die oorspronkelijke positie waar de sluiter van onwetendheid zorgt voor
onpartijdigheid.
- Het is een idee van procedurele rechtvaardigheid. Dat is een type van
rechtvaardigheidstheorie. Het idee is dat je als theoreticus nadenkt over wat een eerlijke
procedure/overlegsituatie in die oorspronkelijke positie is waarbij je kan zeggen dat dat
een garantie geeft voor een uitkomst van dat overleg wat ook rechtvaardig is.
Voorbeeld: taart snijden in stukken. Iedereen wilt een grote stuk taart. Wat is de
oplossing? Laat degene die de taart snijdt als laatste een stuk kiezen. Dan heb je een
procedure die gaat zorgen voor een eerlijke uitkomst.
- Een geidealiseerde situatie. De oorspronkelijke positie is niet alleen een gedachte-
experiment maar het maakt ook duidelijk wat de eisen zijn aan de soort argumenten die
aanvaardbaar zijn in discussies over politieke zaken. Zaken die niet aanvaardbaar zijn
bijvoorbeeld: argumenteren vanuit deelbelang. Je moet redeneren alsof je
geheugenverlies hebt, in het algemeen belang dus.
Rationaliteit van de partijen
Partijen in die oorspronkelijke positie zijn rationeel. Rawls gaat uit van doel-middel rationaliteit:
1. Kiezen van effectieve middelen om doelen te bereiken
2. Zorgen dat de doelen realiseerbaar zijn
3. Probeer zoveel mogelijk andere doelen te bereiken
Als het gaat om je eigen leven, denkt Rawls dat mensen een bepaalde conceptie van het goede
hebben (jouw idee van wat jouw leven betekenisvol maakt, dingen die jouw leven zinvol maken),
een rationeel levensplan dat doelstellingen en ambities omvat die samenhangen met bepaalde
morele, religieuze en/of filosofische overtuigingen.
Daar zoek je bepaalde middelen bij, namelijk de primaire goederen: basisvrijheden, kansen en
inkomen, ongeacht je doelen.