Auteurs
Dick Berents
Pia Fruytier
Eleonoor Geenen
Mark Hagenaars
Marlies Hagers
Paul van Houdt
Marjonne Maan
Wieke Schrover
Brenda Stam
Arthur Starreveld
Judith Tadema
Marlouk Wester
Eindredactie
Eelco Beukers
Stephan Klein
Vakdidactisch advies
Stephan Klein
www.memo-malmberg.nl
Malmberg ’s-Hertogenbosch
Vierde druk
, Inhoudsopgave
Hoofdstuk 1 Jagers en boeren ............................................................................................................. 4
§ 1 De agrarische revolutie .................................................................................................................. 4
§ 2 Het ontstaan van steden................................................................................................................. 6
§ 3 Machtige rijken in het Midden-Oosten ........................................................................................ 8
Afsluiting ............................................................................................................................................. 10
Hoofdstuk 2 De klassieke oudheid .................................................................................................. 13
§ 1 De Griekse democratie ................................................................................................................. 13
§ 2 Het Romeinse Rijk ........................................................................................................................ 15
§ 3 Joden en christenen....................................................................................................................... 16
§ 4 Het einde van het Romeinse Rijk................................................................................................ 18
Afsluiting ............................................................................................................................................. 20
Tijdscharnier 500 ................................................................................................................................. 22
Hoofdstuk 3 De vroege middeleeuwen ........................................................................................... 23
§ 1 Hofstelsel en horigheid ................................................................................................................ 23
§ 2 Europa wordt christelijk .............................................................................................................. 24
§ 3 Het bestuur wordt feodaal .......................................................................................................... 26
§ 4 De verbreiding van de islam ....................................................................................................... 29
Afsluiting ............................................................................................................................................. 30
Hoofdstuk 4 De late middeleeuwen ................................................................................................ 33
§ 1 De steden komen weer tot bloei ................................................................................................. 33
§ 2 De expansie van de christelijke wereld ..................................................................................... 34
§ 3 De strijd tussen paus en keizer ................................................................................................... 36
§ 4 Het ontstaan van machtige staten .............................................................................................. 38
Afsluiting ............................................................................................................................................. 40
Tijdscharnier 1500 ............................................................................................................................... 43
Hoofdstuk 5 Veranderend wereldbeeld .......................................................................................... 44
§ 1 De renaissance ............................................................................................................................... 44
§ 2 Europeanen ontdekken de wereld ............................................................................................. 45
§ 3 De Reformatie ................................................................................................................................ 48
Afsluiting ............................................................................................................................................. 49
Hoofdstuk 6 Een nieuwe republiek in Europa ............................................................................... 52
§ 1 De opstand in Europees perspectief........................................................................................... 52
§ 2 Een bijzondere bestuursvorm ..................................................................................................... 53
§ 3 Internationale handel ................................................................................................................... 55
Afsluiting ............................................................................................................................................. 56
Hoofdstuk 7 Koningen, heren en denkers....................................................................................... 59
§ 1 Absolutisme ................................................................................................................................... 59
§ 2 Burgerlijke cultuur en hofcultuur............................................................................................... 61
§ 3 De wetenschappelijke revolutie .................................................................................................. 62
Afsluiting ............................................................................................................................................. 64
Hoofdstuk 8 Verlichting en revoluties ............................................................................................. 66
§ 1 De Verlichting................................................................................................................................ 66
§ 2 Vorsten en verlichte ideeën ......................................................................................................... 68
§ 3 Burgers aan de macht ................................................................................................................... 69
§ 4 Vrijheid, ook voor de slaven? ...................................................................................................... 71
Afsluiting ............................................................................................................................................. 73
Malmberg 2012 Antwoorden leeropdrachtenboek Memo bovenbouw havo 2
,Tijdscharnier 1800 ............................................................................................................................... 75
Hoofdstuk 9 De economische sprong van Europa ........................................................................ 76
§ 1 De Industriële Revolutie .............................................................................................................. 76
§ 2 Nationalisme.................................................................................................................................. 78
§ 3 Modern imperialisme ................................................................................................................... 80
Afsluiting ............................................................................................................................................. 82
Hoofdstuk 10 Politieke strijd en emancipatie ................................................................................. 84
§ 1 Conservatisme en liberalisme ..................................................................................................... 84
§ 2 Emancipatie ................................................................................................................................... 85
§ 3 Naar een verzuilde samenleving ................................................................................................ 88
§ 4 Wetenschap in de 19e eeuw ........................................................................................................ 91
Afsluiting ............................................................................................................................................. 93
Hoofdstuk 11 Leven in een massasamenleving ............................................................................. 96
§1 Een moderne wereld ..................................................................................................................... 96
§2 De Eerste Wereldoorlog ................................................................................................................ 98
§3 De Sovjet-Unie .............................................................................................................................. 100
§4 De Verenigde Staten .................................................................................................................... 102
Afsluiting ........................................................................................................................................... 103
Hoofdstuk 12 De Tweede Wereldoorlog ....................................................................................... 106
§ 1 Nazi-Duitsland en het fascisme in Europa.............................................................................. 106
§ 2 De Duitse bezetting .................................................................................................................... 108
§ 3 De overwinning van de geallieerden ....................................................................................... 110
§ 4 Nationalisme in de koloniën ..................................................................................................... 111
Afsluiting ........................................................................................................................................... 113
Hoofdstuk 13 De wereld na 1945.................................................................................................... 116
§ 1 Oost en West ................................................................................................................................ 116
§ 2 Een welvarend Westen............................................................................................................... 118
§ 3 De Europese eenwording .......................................................................................................... 121
§ 4 Noord en Zuid ............................................................................................................................. 124
§ 5 De wereld na 1989 ....................................................................................................................... 126
§ 6 Globalisering................................................................................................................................ 129
Afsluiting ........................................................................................................................................... 130
Hoofdstuk 14 Vrijheid en democratie ............................................................................................ 133
§ 1 Vier vrijheid ................................................................................................................................. 133
§ 2 De opmars van het parlement (tot 1848) ................................................................................. 134
§ 3 de democratisering van Nederland (1848-1939)..................................................................... 136
§ 4 Politiek, politici en de kiezers ................................................................................................... 138
Malmberg 2012 Antwoorden leeropdrachtenboek Memo bovenbouw havo 3
, Hoofdstuk 1 Jagers en boeren
§ 1 De agrarische revolutie
Casus
1 Niet alle jagers-verzamelaars waren nomaden; sommige groepen woonden
generaties lang op eenzelfde plek.
2 Het is niet zeker of de bewoners van Abu Hureyra wel echt de allereerste boeren
waren. Bij nieuwe opgravingen bestaat de mogelijkheid dat de boeren van Abu
Hureyra ‘voorbij worden gestreefd’ door nog vroegere boeren.
3 a Jagers-verzamelaars hoeven de wilde planten en dieren die hun voedsel vormen,
niet te onderhouden, maar een boer moet zijn dieren verzorgen, zijn grond
omploegen, zaaien, onkruid wieden, oogsten, zijn gewassen beschermen tegen
dieren enzovoort.
b Bijvoorbeeld: de natuur bood niet meer voldoende voedsel en de bewoners van
Abu Hureyra waren niet gewend om een nomadisch bestaan te leiden; de bewoners
van Abu Hureyra wilden meer controle hebben over hun voedselvoorziening.
Basistekst 1
4 2,5 miljoen v.C. – ontstaan van de eerste mens
140.000 v.C. – ontstaan van homo sapiens
120.000-10.000 v.C. – laatste ijstijd
80.000 v.C. – homo sapiens trekt naar Azië
40.000 v.C. – homo sapiens trekt naar Europa
11.000 v.C. – landbouw in Abu Hureyra
9000-6000 v.C. – ontstaan van landbouwsamenlevingen in de Vruchtbare
Halvemaan
7000 v.C. – verspreiding van landbouw naar Noord-Afrika
6000 v.C. – verspreiding van landbouw naar Europa
5 Je kunt de prehistorie 2,5 miljoen jaar geleden laten beginnen met de verschijning
van de eerste mens, homo habilis, maar je kunt ook uitgaan van de verschijning van
onze eigen soort, homo sapiens. De prehistorie begint in dat geval pas in 140.000 v.C.
6 a Jagers-verzamelaars leefden van de jacht en het verzamelen van voedsel.
Ze waren meestal nomaden.
Ze leefden in kleine groepen.
Binnen de groep bestonden nauwelijks sociale verschillen.
Er bestond een rolverdeling tussen mannen en vrouwen.
Jagers-verzamelaars dreven handel met elkaar.
b Homo sapiens maakte meer gespecialiseerde werktuigen en gebruikte daarvoor
meer verschillende materialen.
Homo sapiens maakte kunst.
Malmberg 2012 Antwoorden leeropdrachtenboek Memo bovenbouw havo 4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper sellingstuff. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €11,99. Je zit daarna nergens aan vast.