H5 De tijd van ontdekkers en hervormers
KA’s:
● Het begin van de Europese overzeese expansie.
● Het veranderende mens- en wereldbeeld van renaissance en het begin van een
nieuwe wetenschappelijke belangstelling.
● De hernieuwde oriëntatie op het erfgoed van de klassieke oudheid.
● De protestantse Reformatie die splitsing van de christelijke kerk in West-Europa tot
gevolg had.
● Het conflict in de Nederlanden dat resulteerde in de stichting van een Nederlandse
staat.
5.1 De renaissance
Nieuw mens- en wereldbeeld
In Florence lieten rijke families in de 15e eeuw architecten, beeldhouwers en schilders voor
hen werken. Ook in andere Italiaanse steden bevorderen rijke kooplieden en andere
machtige heren de kunsten.
De Italiaanse stedelijke elites kregen een nieuw mens- en wereldbeeld. In de middeleeuwen
werd de mens gezien als slecht en zondig. De wereld was door God geschapen maar was
daarna in handen van de duivel geraakt. Daarom moest men zich van de wereld afwenden.
Mens- en wereldbeeld: Kijk op het leven van mensen en de wereld om hen heen.
Renaissance: (Wedergeboorte) vernieuwing van de Europese cultuur vanaf 1500 met een
herboren belangstelling voor de klassieke cultuur.
Humanist: Geleerde die vanaf 1500 klassieke teksten bestudeert.
Navolging van de oudheid
De Italiaanse kunstenaars bestudeerden het klassieke erfgoed, de nalatenschap van de
Grieks-Romeinse cultuur, dat in de vorm van ruïnes en beeldhouwwerken volop in Italië
aanwezig was. Ze probeerde de klassieke kunst te evenaren en overtreffen. Daarom noem
je hun tijd de renaissance. In deze tijd begon de vroegmoderne tijd, 1500-1800. De 16e
eeuw noemen we ook wel de tijd van ontdekkers en hervormers.
Geleerden gingen de oudheid bestuderen. Schrijvers en denkers zagen klassieke auteurs
als vergelijking met hun. Ze noemden zich naar het voorbeeld van de Romeinse schrijver
Cicero humanisten, ze vonden de vrijheid en en waardigheid van de mens belangrijk.
Verspreiding over Europa
In de 16e eeuw werd de renaissance over Europa verspreid. Het humanisme ontwikkelde
zich ten noorden van de Alpen wel anders dan in Italië. De landen daar hadden nauwelijks
een klassiek verleden. Het humanisme richtte zich niet op de herleving van de klassieke
oudheid, maar op de wedergeboorte van het oorspronkelijke christendom.
5.2 De Europese expansie
Het ontstaan van de ontdekkingsreizen
In 1415 veroverde Portugal de Marokkaanse havenstad Ceuta. Vanuit Ceuta hadden
islamitische strijders 700 jaar eerder Spanje en Portugal veroverd. Nu begon de uitbreiding
van activiteiten van Europeanen buiten Europa: de Europese expansie.
, Met ontdekkingsreizen op de Atlantische Oceaan kwamen de Portugezen geleidelijk steeds
zuidelijker. Na 1450 voeren ze om West-Afrika heen en vonden ze de herkomst van het
goud in Ghana en andere landen aan de Goudkust.
Na deze ontdekking wilden de Portugezen naar Indië. Uit Indië kwam via Arabische
tussenhandelaren al eeuwen kostbare koopwaar naar Europa. De Portugees hoopte enorme
winsten te halen.
Om in Indië uit te komen moesten ze om Afrika heen varen. In 1488 bereikten ze het
zuidpunt van Afrika.
In 1492 leek het er ineens op dat de Spanjaarden eerder waren.
Toen Columbus in 5 weken Amerika ontdekte dat eerst onbekend was in Europa, dacht hij
dat hij de westelijke route naar Indië had ontdekt. Hierdoor werd Amerika eeuwenlang West-
Indië genoemd. Een andere ontdekkingsreiziger, Amerigo Vespucci, voer rond 1500 in
Portugese dienst naar het westen en ontdekte Brazilië. Hij zei dat hij een nieuw continent
had ontdekt en noemde het de nieuwe wereld. Later werd de nieuwe wereld Amerika
genoemd.
Europese expansie: uitbreiding van activiteiten van Europeanen buiten Europa rond 1500.
Ontdekkingsreizen: Zoektocht naar onbekend gebied.
Koloniseren: Overheersing van een kolonie om eraan te verdienen.
Plantage: Groot landbouwbedrijf waar een gewas wordt gebouwd door middel van slaven.
Etnisch: Behorend bij een bepaald volk.
Europese expansie in het oosten
De ontdekkingsreizen vormden het begin van de Europese overzeese expansie. De
Portugezen hadden hun schepen steeds beter gemaakt, en de schepen voorzien van
kanonnen. Ondanks dat wilden de Portugezen geen grote gebieden veroveren. Dus in plaats
daarvan namen ze kleinere gebieden langs de kust in bezit. Hier bouwden ze factorijen
(handelsposten).
Europese expansie in het westen
De Portugezen dreven ook handel met West-Afrika. Ze handelden in slaven en brachten ze
naar Brazilië. Brazilië was door de Portugese gekoloniseerd vanaf 1530. Na de vestiging
stichtten de Portugezen grote plantages.
Hierna kwamen de Spanjaarden naar andere delen van Midden- en Zuid-Amerika. Er kwam
een migratie op gang van honderdduizenden Spaanse mannen naar de koloniën. Doordat
deze landverhuizers kinderen kregen bij Indiaanse vrouwen ontstond een etnisch gemengde
bevolking. Zo begon het Europees kolonialisme in Amerika.
5.3 De Reformatie
Kritiek op de katholieke kerk
In 1513 werd Giovanni de Medici paus. Hij knapte Rome op met schilderijen en
beeldhouwwerken en ging door met de bouw van de Sint-Pieterskerk.
De Duitse monnik Maarten Luther ergerde zich hieraan en eiste een hervorming van de
katholieke kerk. Er was al langer kritiek op de leer van de kerk. De kerk leerde dat een leven
van seksuele onthouding het beste was. Daarom was van aanhangers van de kerk het
celibaat verplicht.
Door het christelijke humanisme ontstond ook kritiek op de leer van de kerk. De kerk leerde
dat de mens in de hemel kon komen als hij goed leefde en gehoorzaamde aan de kerk.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper lhoutkoop. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,49. Je zit daarna nergens aan vast.
