Thema 1: Inleiding in het vak. Het “waarom” en “wat” van privacy- en
persoonsgegevensbescherming. Privacy & macht.
Leerdoelen van deze week:
- Uitleggen wat de termen "privacy" en "gegevensbescherming" inhouden en hoe ze zich tot elkaar verhouden;
- De doelen en normatieve grondslagen van privacy- en gegevensbeschermingsrecht benoemen en uitleggen;
- De bronnen van de privacy- en gegevensbeschermingswetgeving in Europa omschrijven.
Literatuur...............................................................................................................................................2
Daniel Solove, ‘Privacy and Power: Computer Databases and Metaphors for Information Privacy.’
..........................................................................................................................................................2
Orla Lynskey “The link between privacy and data protection” in The Foundations of EU Data
Protection Law (Oxford University Press 2015)...............................................................................6
Daniel Solove, ‘A Taxonomy of Privacy’.........................................................................................9
Kranenborg/Verhey, H2, H5.1-5.4..................................................................................................15
Hoorcollege - Inleiding........................................................................................................................17
Focus van het vak...........................................................................................................................17
Het privacy probleem / de zorgen...................................................................................................18
Relatie tussen privacy en gegevensbescherming in Europa............................................................22
Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG)..................................................................23
1
,Literatuur
[Leeswijzer vragen. Wat kan er misgaan als gevolg van het verzamelen en gebruiken van persoonsgegevens? Welke
ontwikkelingen in de publieke en private sector leiden tot zorgen over privacy?]
Privacy is een complex fenomeen met vele betekenissen. In de VS is "informationele privacy" of "data privacy"
synoniem met gegevensbescherming in de EU. In de EU is de relatie tussen privacy en gegevensbescherming
gecompliceerder. Solove (2005-2006) inventariseert de belangen die door de samenleving als “privacybelangen” worden
gezien. Hij beschrijft wat er mis kan gaan als informatie over mensen wordt verzameld en gebruikt. In zijn artikel uit
2001 richt Solove zich specifiek op de problemen die samenhangen met grote databanken en beschouwt hij twee
metaforen die deze problemen beschrijven. Solove beschrijft de ontwikkelingen van computer- en
informatietechnologie die, voorafgaand aan de opkomst van privacywetgeving, leidden tot zorgen over privacy. Houd
in het achterhoofd dat Solove een Amerikaanse rechtsgeleerde is en schrijft vanuit het perspectief van de VS. Lynskey
legt uit hoe "privacy" en "gegevensbescherming" zich in de Europese rechtsorde tot elkaar verhouden.
Daniel Solove, ‘Privacy and Power: Computer Databases and Metaphors for Information Privacy.’
Big Brother: een leider van Oceania, een fictieve dystopische staat, waar alle bewoners onder permanente toezicht leven.
Gevolgen en risico’s van surveillance als “een instrument van sociale controle”:
- Zelfcensuur (‘chilling effect’ van surveillance): angst om te spreken / handelen als er geen anonimiteit is;
- Afwijken van onenigheid wordt geëlimineerd;
- Gevaar voor democratie.
Het belang van anonimiteit en geheim van info.
Illustratie: totalitaire / autoritaire regimes.
Datacontrole is een nieuwe vorm van controle, een methode die niet kijkt door het oog van een camera, maar door het
verzamelen van feiten en data.
Er wordt gewaarschuwd voor het potentieel van deze systemen om vrije keuze te onderdrukken en surveillanceachtige
structuren te versterken, wat een bedreiging kan vormen voor individuele vrijheid en autonomie. Het benadrukt de
verschuiving waarbij de dreiging voor privacy nu voornamelijk afkomstig is van de bedrijfswereld in plaats van de
overheid.
Big Brother methode: niet voldoende om het probleem van databases adequaat te begrijpen, zelfs niet als deze wordt
aangepast voor private sector databases. Het faalt in het vatten van de essentie van de relatie tussen individuen en
publieke en private bureaucratieën, evenals de impact van deze relatie op menselijke waardigheid en vrijheid. Dit is
problematisch omdat de manier waarop we een probleem conceptualiseren belangrijke gevolgen heeft voor wetgeving en
beleid. De tekst stelt dat de huidige privacywetgeving en -concepten voortkomen uit een verouderd paradigma waarin
privacy wordt geschonden door het onthullen van verborgen informatie. Dit paradigma is niet geschikt om effectief om te
gaan met het databaseprobleem. De tekst suggereert dat het probleem beter begrepen kan worden door een metafoor te
gebruiken die bureaucratie en onverschilligheid benadrukt, zoals die van Franz Kafka’s ‘Het Proces’. Tot slot wordt de
nadruk gelegd op het belang van metaforen in ons begrip van problemen en hoe ze onze denkwijze beïnvloeden.
Kafka-metafoor: leidt tot inzicht in systematische tekortkomingen in de privacywetgeving en problemen met bestaande
oplossingen voor informatieprivacy. De delen van het artikel worden beschreven als achtergrondinformatie over het
databaseprobleem. Kritiek op de Bi Brother-metafoor in de huidige conceptualisatie van het probleem en de brede
implicaties van het begrijpen van het probleem met behulp van Kafka-metafoor voor privacywetgeving.
De informatierevolutie
2
, A - Publieke sector databases
Vroeger werd persoonlijke informatie voornamelijk mondeling doorgegeven binnen kleine gemeenschappen. Tijdens de
late 19e eeuw begonnen staats- en lokale overheden gegevens bij te houden. De federale overheid begon in de 18e eeuw
met het verzamelen van gegevens tijdens de volkstellingen, waarbij het aantal vragen in de loop van de tijd toenam. In de
19e eeuw ontstond er bezorgdheid toen de volkstelling vragen begon te stellen over gezondheid en financiën. In de 20e
eeuw eerden belastinggegevens een belangrijk onderdeel van persoonlijke gegevensregistratie, met af en toe discussies in
het Congres over het openbaar maken van deze informatie.
In de tweede helft van de twintigste eeuw bloeide de informatie verzameling op, voornamelijk dankzij de groei van de
overheid en de technologische vooruitgang. De oprichting van meer dan 100 federale agentschappen leidde tot een
enorme toename van gegevensverzameling en -gebruik. De uitbreiding van bureaucratische netwerken in de jaren 1930-
1950 resulteerde in een grotere vraag naar individuele informatie. Technologische vooruitgang speelde een cruciale rol bij
het vergemakkelijken van informatieverzameling en verwerking. Organisaties zoals IBM profiteerden van de vraag van
de overheid naar gegevensverwerking technologieën. Socialezekerheidsnummers, oorspronkelijk bedoeld voor het
socialezekerheidssysteem, werden wijdverspreid gebruikt als identificatiemiddel in zowel publieke als private databases.
Tegenwoordig onderhouden federale overheidsinstanties veel databases met diverse gegevens. Staten beheren openbare
registers en creëren ook DNA-databases voor verschillende redenen.
B - Private sector databases
De opkomst van databases werd zowel gestimuleerd door de groeiende regelgeving van de overheid als door de
toenemende concurrentie in de private sector op het gebied van marketing en reclame.
De overgang naar gerichte marketing werd aangewakkerd door de groei en specialisatie van massamedia gedurende de
eeuw, waardoor marketeers groepen consumenten met vergelijkbare interesses en smaken konden bereiken. Met de komst
van computerdatabases kregen marketeers de mogelijkheid om gegevens efficiënt op te slaan, te doorzoeken en te
analyseren. Dit leidde tot een revolutie in targetingtechnologie, waarbij marketeers hun doelgroepen nauwkeuriger
konden bepalen en effectiever konden benaderen, wat resulteerde in een hoger responspercentage en lagere kosten.
De opkomst van gerichte marketing, "database marketing", is de meest prominente vorm van marketing geworden. De
effectiviteit van gerichte marketing hangt af van de beschikbaarheid van gegevens, wat heeft geleid tot de opkomst van de
database-industrie, waar persoonlijke gegevens worden verhandeld en verkocht. Naast bedrijven die databases hebben als
onderdeel van hun bedrijfsvoering, zijn er ook bedrijven die zich specifiek richten op het verzamelen van persoonlijke
informatie, waaronder informatie over meer dan de helft van de Amerikaanse bevolking.
Creditcardmaatschappijen en kredietregistratiebureaus hebben uitgebreide persoonlijke informatie-databases ontwikkeld.
Naast credit informatie verzamelen ze ook aanvullende informatie over individuen. Deze gegevens worden gebruikt voor
het beoordelen van kredietwaardigheid en het versturen van pre-goedgekeurde kredietkaartaanbiedingen.
C - Cyberspace en persoonlijke informatie
De verzameling en het verkopen van persoonlijke gegevens speelt een centrale rol. Marketeers maken gebruik van deze
gegevens om gerichte reclamecampagnes op te zetten, die veel effectiever zijn dan traditionele methoden.
Persoonlijke informatie in cyberspace wordt verzameld, met name via directe gegevensverzameling van gebruikers
(registratie- en transactiegegevens) en stiekeme tracking van surfgedrag op internet (clickstream-gegevens). Hoewel deze
ontwikkelingen privacykwesties oproepen, zijn de implicaties voor de wetgeving in de toekomst belangrijk.
Overdenken van privacy informatie
Voorgesteld wordt om in plaats van de Big Brother Metaphor af te stappen naar de metafoor van Kafka’s “Het Proces” te
gebruiken om het database probleem beter te begrijpen.
3
