1
,De gewenste werkwijze rondom de
overdracht aan bed
Een kwalitatief onderzoek gericht op bevorderende en belemmerende factoren rondom de
overdracht aan bed voor verpleegkundigen
Samenvatting
Inleiding
De verpleegkundige overdracht is belangrijk voor veiligheid, kwaliteit en continuïteit van zorg. In juni
2023 is gesignaleerd dat het merendeel van de verpleegkundigen op de Acute Opname Afdeling
(AOA) van het Ommelander Ziekenhuis Groningen (OZG) de overdracht aan bed niet uitvoeren. Dit
heeft geleid naar de onderzoeksvraag welke bevorderende en belemmerende factoren een rol spelen
in de overdracht aan bed voor verpleegkundigen van de AOA.
Doelstelling
Dit kwalitatieve onderzoek identificeert de bevorderende en belemmerende factoren van de
overdracht aan bed voor de verpleegkundigen van de AOA. Naar aanleiding van de resultaten worden
aanbevelingen gedaan om de overdracht en de zorgkwaliteit te verbeteren.
Methode
Het onderzoek betreft een kwalitatieve onderzoeksmethode met een interpretatief en inductief
karakter waarbij acht semigestructureerde, tweegespreks-interviews zijn afgenomen bij de
verpleegkundigen werkzaam op de AOA van het OZG.
Resultaten
Op dit moment is er geen duidelijke richtlijn voor de overdracht aan bed, wat resulteert in een
onvolledige overdracht waar ontevredenheid over heerst. De bevorderende en belemmerende
factoren werden hiervoor in kaart gebracht. De meerwaarde van de overdracht aan bed wordt
ingezien bij complexe casussen of bij patiënten die infusie met medicatie hebben aanhangen. Tot slot
wordt de overdracht kort en bondig gewenst waarbij er behoefte is aan een gestructureerde
werkwijze rondom de overdracht aan bed.
Conclusie
Dit onderzoek heeft aangetoond dat verpleegkundigen op de AOA van het OZG de meerwaarde van
overdracht aan bed inzien, met name bij complexe gevallen en infuusmedicatie. Echter, factoren zoals
tijdsdruk en de afweging patiënten wakker te maken vormen belemmeringen. De verwachting is dat
de zorgkwaliteit verbetert en fouten verminderen, mits een duidelijke en gestructureerde
handelswijze wordt gevolgd zoals een implementatieplan.
2
, Inleiding
De verpleegkundige overdracht is een belangrijk onderdeel van de zorgverlening. Een correcte
overdracht is belangrijk voor de veiligheid, kwaliteit en continuïteit van zorg. Het zorgt voor een
vlekkeloze overgang van zorg naar de opvolgende verpleegkundige. Tevens draagt het bij aan een
effectievere en efficiëntere samenwerking binnen het verpleegkundig team en vermindert het risico
op fouten door de verbetering in communicatie (V&VN, 2024). Daarnaast benadrukt de beroepscode
voor verpleegkundigen ook het belang van een correcte communicatiestijl, nauwkeurige
gegevensuitwisseling en effectieve samenwerking in de verpleegkundige praktijk (V&VN, 2015).
Het lectoraat Transparante Zorgverlening van de Hanzehogeschool Groningen heeft onderzoek
uitgevoerd naar de verpleegkundige overdracht. Hieruit blijkt dat de mondelinge overdracht aan bed
niet meer tijd kost dan de traditionele overdracht in bijvoorbeeld de teampost. Het onderzoek noemt
verschillende verpleegkundige voordelen: conditie en situatie van patiënt direct inzichtelijk, samen
patiënt beoordelen, foutgevoelige en visuele zaken corrigeren en beoordelen. Het merendeel van de
verpleegkundigen bevestigt dat de continuïteit van zorg hierdoor verbeterd is. Tevens bleek dat
patiënten en naasten deze werkwijze ook prettig vinden, informatie kan aangevuld of gecorrigeerd
worden en draagt volgens hen bij aan de patiëntveiligheid (Vermeer, 2012). Het vaktijdschrift Nursing
heeft 10 studies vergeleken en beschrijft de positieve effecten van de relatie tussen de patiënt en
verpleging. Zo zou de patiënt zich veiliger voelen, meer vertrouwen in de verpleegkundige krijgen en
meer inzicht krijgen in het belang van de geboden zorg (Schiele et al., 2021).
The New England Journal of Medicine schrijft dat het toepassen van een implementatieplan op de
overdracht verschillende voordelen heeft. Het percentage aan medische fouten is gedaald, de tijd van
de overdracht duurt niet langer en de communicatie tussen de verpleegkundigen is verbeterd
(Starmer et al., 2014). Tot slot concludeert het Universitair Ziekenhuis Antwerpen vervolgens ook dat
het overdrachtsproces verbeterd wordt door het gebruik van een gestandaardiseerd document, een
elektronisch dossier en algemene ziekenhuisafspraken om de overdracht niet te onderbreken
(Verbiest & Universitair Ziekenhuis Antwerpen, 2014).
Er vinden jaarlijks gemiddeld 460.000 verpleegkundige overdrachten plaats. Helaas verlopen deze
niet altijd vlekkeloos, denk hierbij aan onvolledige overdrachten, geen beschikbare overdracht of
overdrachten die te laat komen (V&VN, n.d.). Vervolgens concludeert Nictiz dat afspraken met
betrekking tot de verpleegkundige overdracht onduidelijk zijn en concrete richtlijnen hierin
ontbreken (Bakker & Van Der Molen, 2017). Circa 70% van de verpleegkundigen en verzorgenden
geven aan knelpunten te ervaren tijdens de overdracht. Dit blijkt uit onderzoek naar de
verpleegkundige overdracht met ruim 800 respondenten, uitgevoerd door V&VN en Nictiz. Het
grootste knelpunt hierbij is de onvolledige overdracht (Bakker & Van Duijvendijk, 2014).
Hoewel er geen algemene cijfers beschikbaar zijn over de Veilig Incident Meldingen (VIM) in heel
Nederland, heeft het Amphia ziekenhuis de cijfers voor 2021 vrijgegeven. In totaal waren er 4141
meldingen, 14% daarvan had betrekking op de onderwerpen communicatie en overdracht (Amphia
ziekenhuis, n.d.).
In 2023 werden er in totaal 86 meldingen gedaan bij de VIM-commissie van de Acute Opname
Afdeling (AOA) van het Ommelander Ziekenhuis Groningen (OZG), waarvan 21% betrekking had op
behandeling en 35% op medicatie. Twee onderwerpen die belangrijk zijn tijdens de verpleegkundige
overdracht. De VIM commissie merkt op dat veel van deze meldingen voorkomen hadden kunnen
3
