De verlichting
1. De wetenschappelijke revolutie
John Locke - empirisme
Voor sommigen was waarneming de enige betrouwbare bron van kennis.
= empirisme
René Descartes - rationalisme
Waren het niet eens met de empiristen; zuivere empirie kon misleidend zijn. Dat bijvoorbeeld
voorwerpen even groot zijn als de voorwerpen dichtbij, weet je alleen doordat je daar
verstandelijk over nadenkt. Betrouwbare kennis kan dus alleen ontstaan door waarnemingen
te combineren met rationeel redeneren.
= rationalisme
2. De verlichting
Verlichting:
Rationeel denken leek mogelijkheden te bieden; misschien kon het dan niet alleen meer op
natuur worden toegepast, maar ook op religie, samenleving en politiek! De duisternis van
onwetendheid zou voorbij zijn; verlichting.
Verlichting en religie
Verlichte denkers kwamen tot de conclusie dat godsdienstige overtuigingen vaak niet
rationeel uit te leggen zijn (Baruch de Spinoza). Zouden de bijbel en koran onwaarheden
kunnen bevatten?
Er was niet meer 1 JUISTE religie, dus de staat moest afdwingen dat mensen daar
aanhanger van waren.
Verdraagzaamheid - zou later één van de grondbeginselen van westerse samenlevingen
worden.
Verlichting en samenleving
Maatschappelijke verhoudingen waren onredelijk, (waarom was de ene slaaf en de ander
niet, waarom was de ene adel en de ander niet). Mensen zijn van nature gelijk en hebben
gelijke rechten, namelijk natuurrechten of mensenrechten = Jean-Jacques Rousseau.
Gelijkheid van mensen voor de wet, ongeacht afkomst, herkomst, religie, etniciteit of
seksuele geaardheid - grondbeginselen van westerse samenlevingen.
Verlichting en onderwijs
Verlichte denkers vonden onderwijs belangrijk > wie leert om zijn verstand te gebruiken, zal
later een goed mens worden en het goede doen.
Verlichting en economie
Adam Smith - als mensen vrij werden gelaten in hun economisch handelen, zouden ze
rationeel genoeg zijn om hun eigen belangen na te streven.
Iedereen koopt het product dat voor hem het beste is voor de laagste prijs. Omgekeerd
zullen producenten dan hun best doen om een beter product te leveren dan hun
concurrenten en dat ook voordeliger aan te bieden. Als ergens een tekort aan is, zullen de
prijzen daarvan stijgen, zodat producenten zich daarop zullen richten = vrije markt, wordt
beheerst door vraag en aanbod.
, 3. Verlichting in de politiek
Verlichte vorsten
Het idee dat een koning zijn absolute macht baseerde op een recht dat hij van God
gekregen had (goddelijk recht of droit divin) en daarom aan geen mens verantwoording
hoefde af te leggen, leek niet erg rationeel. Er moesten daarom verlichte vorsten komen, niet
de vorst afschaffen.
Trias Politica
Charles-Louis de Montesquieu bedacht de trias politica -> scheiding der machten;
wetgevende macht, rechtsprekende macht, uitvoerende macht.
Scheiding van staatsmachten
Contracttheorie en volkssoevereiniteit
Mensen vroeger hadden een overeenkomst gesloten om een staat te richten, waarbij ieder
een deel van zijn vrijheid inleverde om dat af te staan aan een regering of koning (sociaal
contract). Dit was de basis van de macht van regeringen en koningen; uiteindelijk het volk de
hoogste macht -> volkssoevereiniteit.
Volk was niet alleen soeverein - het had één algemeen belang: datgene wat het beste was
voor iedereen.
= de algemene wil: datgene waar het volk (of de meerderheid van het volk) het over eens
was.
Politieke cultuur
Nieuwe kennis werd ruim verspreid via boeken en tijdschriften - ook met politieke ideeën.
Hierdoor ontstond publieke opinie en politieke pers. Regeringen en vorsten moesten
rekening houden met wat er onder het volk leefde.
Democratische revolutie
De laatste kwart van de 18e eeuw democratische revoluties met als doel de verlichte
denkbeelden in praktijk te brengen. De eerste speelde zich af in Noord-Amerika, en de
eerste in Europa was Nederland.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper ingewestra. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €9,99. Je zit daarna nergens aan vast.
