Het document bestaat uit 44 pagina's waarin tijdvak 9, 10 en de historische context van Nederland en Duitsland uitgebreid worden uitgelegd. Alle informatie behoort zich tot het PTA en draagt de extra getypte informatie bij om de onderwerpen beter te begrijpen. De tijdlijnen starten vanaf de aanleid...
H9.1
Dieperliggende oorzaken van de eerste wereldoorlog
▪ Nationalisme
▫ Frans-Duitse oorlog (1870-1871) - gewonnen door Duitsland en ze nemen Elzas-
Lotharingen binnen (belangrijke handels plek)
▫ Het gebrek aan Duitse kolonies - Duitsland kreeg een
minderwaardigheidscomplex want de rest van de landen hadden koloniën
overzees waarmee ze geld binnen kregen en handelsplaatsen
▪ Wapenwedloop
▫ Frankrijk, Engeland, Duitsland vertrouwen elkaar niet door de wapenwedloop
▫ De industriële revolutie heeft gezorgd voor veel vooruitgang van techniek, maar
dit zorgt voor spanningen want je weet niet wat je buren van plan zijn met deze
wapens
▫ Soort wedstrijd wie de meeste en beste wapens produceren
▪ Militarisme
▫ Verheerlijking van alles dat met het leger te maken heeft
▫ Soort propaganda om jongeren in het leger te krijgen
▫ Meestal gepaard met het nationalisme
De aanleiding van de eerste wereldoorlog
▪ Frans Ferdinand en zijn vrouw werden vermoord door een Serviër
▫ Servië ontkende betrokkenheid en weigerde mee te werken aan een
onderzoek, dit zorgde voor ophef tussen landen
- Oostenrijk-Hongarije was een mengelmoes doordat er verschillende religies/
culturen/bevolkingsgroepen waren, dat ging niet soepel.
- Frans Ferdinand zou Oostenrijk-Hongarije overnemen en ging rond landen om
campagnes te houden, ook ging hij destijds langs Servië. Er waren mislukte
aanslagen en werd geadviseerd dat hij terugkeerde naar Oostenrijk-Hongarije.
Onderweg naar huis werd hij doodgeschoten door een lid van de terroristische
groep: de Zwarte hand.
- Er werd een telegram (bericht) naar Servië verstuurd en Servië ontkende er niks mee
te maken te hebben, daarnaast deden ze niet mee aan een onderzoek erover (ze
hadden er niks mee te maken en vertrouwde elkaar niet). Deze weigering tot een
onderzoek werd gezien als een directe oorlogsverklaring en WO1 begint.
- In plaats dat het een oorlog is tussen twee landen: Servië en Oostenrijk-Hongarije,
deden de bondgenoten van deze twee landen mee en de bondgenoten van hen
ook mee. Hierdoor deden ongeveer alle landen met elkaar mee aan de oorlog,
terwijl dit origineel begon tussen Servië en Oostenrijk-Hongarije.
1
,▪ Bondgenoten
▫ Centralen: Oostenrijk-Hongarije en Duitsland
▫ Geallieerden: Rusland, Frankrijk, Engeland (en Amerika vanaf 1917)
- Oostenrijk-Hongarije had geen goeie technologische bevordering en liep achter op
gebieden van militarisme en wapens. Niet bevorderd genoeg om een oorlog te
starten dus. Alles lag hierdoor automatisch op Duitsland en Oostenrijk-Hongarije
werd vergeten, omdat ze amper invloed hadden.
- De Duitsers hadden eerst het plan om Frankrijk uit te schakelen en terug naar de
linie te trekken bij Rusland. Dit plan mislukt: de Fransen bleken sterker te zijn dan
gedacht en de Russen bleken sneller te mobiliseren.
- Zowel Franse en de Duitsers voerde de oorlog in de loopgraven, de oorlog speelde
hiervan ook voor de voortdurende 4 jaar lang uit. Er was geen grote vooruitgang
door deze loopgraven, omdat deze onoverzichtelijk waren en lastig te mobiliseren
(in de oorlog was er amper vooruitgang).
▪ Keerpunt in 1917
▫ Russische bevolking komt in opstand: de Russen sluiten vrede met Duitsland - een
front/vijand minder om mee te strijden.
▫ Amerika wordt bij de oorlog betrokken door een aanval van Duitsland op een
passagiersschip die niks te maken had met de oorlog -> Amerika dacht een
lange tijd na om toch niet mee te doen (kost veel geld etc.), tot er een telegram
werd verstuurd door de Duitsers naar Mexico. In het telegram vroegen de
Duitsers aan Mexico om Amerika aan te vallen, Amerika moest wel meedoen na
dit bericht om zichzelf te beschermen. Ook Amerika probeerde mensen in het
leger te krijgen aan de hand van propaganda (verheerlijking militarisme).
▫ Duitsland raakt door geld/wapens/mensen heen (moesten na een tijd
onderhandelen want ze hadden niks meer over).
▫ Vanaf november 1918: Wapenstilstand in Europa
▪ Verdrag van Versailles (1919)
Geallieerden kiezen Duitsland als hoofdschuldige van de eerste wereldoorlog,
besproken zonder Duitsland erbij.
▫ Hoge herstelbelastingen aan o.a Frankrijk (Duitsland kwam gelijk in een
economische crisis terecht).
▫ Elzas-Lotharingen terug naar Frankrijk.
▫ Gebieden in het oosten van Duitsland werd nieuwe staat Polen (raakten
gebieden/koloniën kwijt).
▫ Duitse kolonies kwamen onder Brits toezicht (konden geen geld of handelingen
meer doen want de Britten hielden toezicht).
▫ Klein leger (100.000 man) en weinig wapenbezit.
→ Dit wordt een directe aanleiding van de tweede wereldoorlog.
2
,H9.2
Dawesplan (1924)
▪ Lening van Amerika aan Duitsland om hun economie te herstellen
▫ Zou beter zijn voor de wereldeconomie
▫ Geallieerden zouden weer geld krijgen van Duitsland (volgens het verdrag van
Versailles)
▫ Amerika was welvarend en kon het geld missen
▪ Na de beurskrach van 1929 kon Amerika niks meer lenen aan Duitsland en wilde
Amerika het geleende geld terug
▫ Grote crisis van de jaren ‘30
▫ Herstelbetalingen stopten, dus Frankrijk en Engeland kwamen ook geldtekort.
- Amerika leende geld uit in hun welvarende tijd (dawesplan) om Duitsland te helpen.
Duitsland doormaakte een (economische) crisis door de grote bedragen die ze
moesten terugbetalen volgens het verdrag van Versailles (herstelbetalingen).
Amerika leent dus geld uit, zodat Duitsland weer geld kan geven aan de
geallieerden (en om hun economie te herstellen).
- Door de beurskrach (plotselinge ineenstorting van de aandelenkoers in New York)
kwam Amerika zelf terecht in een economische crisis, wat een domino-effect
creëerde: Amerika stortte in dus geen leningen voor Duitsland -> Duitsland geen
herstelbetalingen meer aan Geallieerden.
Economische grootmacht
▪ In Amerika groeide de economie snel door de uitbreiding van infrastructuur en
nieuwe (luxe) producten zoals koelkasten en stofzuigers (technologisch bevorderd
land)
▫ Opkomst van de consumptiemaatschappij (bepaald de status van de burgers)
▫ Positief beeld van de economie zorgde voor kopen van aandelen
▪ Oorzaken beurskrach
▫ Overproductie in landbouw van Amerika
▫ Lonen stegen niet mee met de prijzen dus gingen mensen geld lenen (ze
kwamen dus tekort)
▫ Geen (of weinig) toezicht op banken
→ Er ontstond enorme werkloosheid, armoede en daling van koopkracht
New deal politiek
▪ Westerse regeringen dachten dat de crisis vanzelf zou eindigen
▫ Vrijemarkteconomie (wet van vraag en aanbod)
▫ Maar crisis bleef duren
- De crisis moest per direct door de staat gered worden, door bijvoorbeeld het
minimumloon te laten stijgen en loonverhoging op moment dat er grote stijgingen
waren door inflatie.
3
, ▪ 1933: new deal politiek (V.S.)
▫ Banken werden gered door staatsleningen
▫ Miljarden werden geïnvesteerd in openbare werken (o.a aanleg van nieuwe
infrastructuur)
▪ Nederland in crisis
▫ 1935 dieptepunt (20% werkloos)
▫ Bezuinigen, minimale steun voor werklozen
▫ Nederland bleef in crisis tot 1940
H9.3
(1) Het communisme in de Sovjet-Unie
▪ Oktoberrevolutie 1917
▫ Lenin (leider bolsjewieken) neemt de macht over en voert het communisme in
▫ Ideaal was: gelijkheid voor iedereen (gelijk maken van iedereen)
▪ Werkelijkheid
▫ Alle eigendommen behoorden toe aan de staat
▫ Kritiek uiten was verboden
▫ Alles werd gecontroleerd door de communistische partij (censuur groot, als
burger krijg je eenzijdige informatie)
1922: oprichting Sovjet-Unie - het land werd een eenpartijstaat (met een dictator)
- Tijdens de eerste wereldoorlog stapte Rusland als eerst uit de oorlog en sloot vrede
met Duitsland. Hun terugtrekking komt door een grote opstand door het volk tijdens
de oorlog: de leider wilde oorlog voeren, maar de burgers waren er niet mee eens
want er zouden te veel verliezen zijn. Uiteindelijk werd hij doodgeschoten en Lenin
neemt over als de nieuwe leider met een nieuwe inrichting van de samenleving en
staat. Werd er kritiek geuit? Dan werd je opgepakt en naar concentratiekampen
gestuurd.
- Lenin beloofde veel aan de armere klasse in het land door gelijk stelligheid in te
voeren - hij kreeg al snel veel aanhangers hierdoor.
Stalin (vanaf 1924)
▪ Na Lenin, neemt Jozef Stalin de macht over
▫ Invoering 5-jaren plan (leidde tot veel hongersnood) -> Lenin ging
vooruitplannen, maar dit is onmogelijk want bevolking groeit door en er het komt
niet overeen met de werkelijkheid bijv.
▫ Onderdrukking van de bevolking (mensen kwamen in opstand door
hongersnood, werd direct afgesloten want geen kritiek toegestaan)
▫ Hersenspoeling door propaganda (censuur: alleen wat Stalin invoert en laat zien
aan de inwoners)
▫ Politieke tegenstanders werden opgesloten in concentratiekampen
- Lenin wilde nooit dat Jozef overnam in de leiding van de Sovjet-Unie, zelfs hij vond
hem te streng in zijn leer. Er begon een nog strenger dictatuur met Jozef aan de
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper gamzerva_k. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,99. Je zit daarna nergens aan vast.
