Hoorcollegedictaat Arbeidsovereenkomstenrecht week 2
HC 3: Arbeidsongeschiktheid: de eerste twee ziektejaren
Inleiding
Ik ga met jullie kijken hoe het zit bij de zieke werknemer (m.n. art. 629). Wij hebben een heel
bijzonder systeem bij ziekte. Ik ga het met jullie hebben over de eerste twee jaren van ziekte. Dan
hebben de WG en WN een verplichting tegenover elkaar. Daarna gaat de WN meestal de WIA in.
Arbeid en ziekte: wat vooraf ging
Klassieke stelsel uit jaren ’90: ziekte is sociaal verzekerd beroep op ZW en WAO steeg explosief
Lubbers: ‘Nederland is ziek’
Stelseloperatie ‘Privatisering Ziektewet’:
Wet TZ (1992): loondoorbetalingsplicht 6 weken
WULBZ (1996): loondoorbetalingsplicht 52 weken
WVL (2004): loondoorbetalingsplicht bij ziekte verlengd tot 104 weken
WAO vervangen door WIA (2006): na 2 jaar ziekte
Poortwachter (WVP 2001) 7:658a en 660a BW: sancties voor WG en WN bij niet meewerken aan
re-integratieverplichtingen, doorbreking opzegverbod tijdens ziekte (7:670a lid 1)
Die eerste twee ziektejaren, dat is vrij uniek hoe we dat daar hebben geregeld als je kijkt binnen
Europa. Dit is in de jaren 90 ontstaan, een explosieve groei van het aantal zieken en
arbeidsongeschikten in Nederland. Dat ging zo hard dat men vond dat we daar iets aan moesten doen.
Wat gebeurde daar nou eigenlijk? Wat was de regeling daar kort gezegd? Als de WN ziek werd, dan
ging je vrijwel direct de Ziektewet (ZW) in. Er waren wel wat wachtdagen, maar eigenlijk kwam
onmiddellijk die ZW-uitkeerder tot uitkering. Per saldo raakte dat de WG niet erg in zijn portemonnee.
Opzich valt er wat voor te zeggen dat we een publiekrechtelijke regeling hebben voor ziekte. Die
ZW-uitkering werd wel door de WG’s gezamenlijk betaald, maar dat voel je dus niet direct in je
portemonnee. Dus in die zin voelde de WG het afstromen via de ZW, niet in zijn portemonnee. Indirect
was dat natuurlijk wel zo: WN’s en WG’s betaalden hiervoor premie. Begin jaren ’90 begon en
behoorlijke crisis, met name ook in de werkgelegenheid. Mensen raakten hun baan kwijt, WG’s en
WN’s probeerden de WN’s af te laten stromen in de ZW in plaats van de WW, omdat die uitkeringen
aantrekkelijker waren. WN’s deden niet moeilijk, als ze maar het ZW-traject in konden. We hadden
ineens een hele hoop zieken die eigenlijk gewoon werkloos waren. Dat was de tijd van Kabinet
Lubbers. Lubbers zei toen: ‘Nederland is ziek’. We hadden toen 879.000 mensen met WAO. Daar
moest wat aan worden gedaan. Werknemers werden min of meer gedumpt via de ZW-WAO in plaats
van de WW.
Vervolgens is een grote stelselherziening in werking getreden. Als je nu kijkt hebben we nog steeds
veel arbeidsongeschiktheidsuitkeringen (820.000), daarvan is een groot deel Wajong. Zonder Wajong
hebben we er 540.000.
Arbeid en ziekte, relevante regelgeving
Boek 7.10: verplichtingen doorbetaling loon (629, 629a) en re-integratie (658a, 658b, 660a);
opzegverbod tijdens ziekte (670 lid 1, 670a, 671b lid 2, 6 en 7)
Arbowet, zorgplicht WG, preventie (art 3-11 (‘arbobeleid’), met name art. 3 lid 1 sub c jo. art. 4!)
Regeling procesgang eerste en tweede ziektejaar
ZW: vangnet; meldplicht ziekte (art. 38)
Bezava (2013): confronteert WG met kosten van ziekte van zijn ex-flex, indien WN zonder nieuwe
WG uit dienst gegaan
WIA: regels voor ‘wachttijd’ in deze wet (in beginsel 104 weken); loonsanctie (art. 25 lid 9)
Wet structuur uitvoeringsorganisatie werk en inkomen (SUWI): taken UWV,
deskundigenoordelen (art. 32)
Wat er is allemaal gebeurd in die tijd? Het begon in 1992. Ineens kwam er een
loondoorbetalingsverplichting van maar liefst zes weken. Dat vond men voor kleine WG’s te veel.
Deze hoefden maar twee weken te betalen. In 1996 werd de verplichting een jaar voor alle WG’s. Nog
later werd het twee jaar, ook voor die kleine WG’s. Waarom zou men nu vinden dat dit best kan, ook al
heb je maar vier werknemers in dienst? De verzekerbaarheid. Dat heeft ook een grote rol gespeeld
bij de WULBZ. Het verschil zit in ideeën over verzekerbaarheid.
1
,Dit is niet alles, die 104 weken betalen, het is ook 104 weken hard werken. Die re-
integratieverplichtingen hakken er misschien nog wel meer in bij WG’s. Bij een grote WG word je
daar als leidinggevende in begeleid en krijg je te horen wanneer je gesprekjes moet voeren e.d. Als je
dat niet goed doet komen er misschien sancties en moet je misschien nog een jaar langer doorbetalen
als de WN dan nog ziek is. Het hele poortwachterskader is op de WG komen te liggen.
Belangen van WG’s maar ook van WN’s om aan dat poortwachterskader en de re-
integratieverplichtingen te voldoen zijn vrij groot. Dat hele gebeuren wordt de privatisering van de
Ziektewet genoemd. Eerst was het een publiekrechtelijke regeling en het is nu een private
loondoorbetalingsplicht van de WG geworden.
Ik heb het nog steeds over de eerste twee jaar, daarna ga je de publiekrechtelijke uitkering in van
wat nu de WIA is. Als je wat fout doet als WG kan het betekenen dat de WIA later tot uitkering
komt. Door de ziektewet de eerste twee jaar te privatiseren zouden we daarvan af zijn. Er zijn nog
steeds heel veel mensen zien. De belangrijkste regelgeving die nu geldt staat hierboven in de slide. Dan
ziet u hoeveel dat is, en hoe lastig dat kan zijn voor de bakker op de hoek.
De Wet Bezava is in 2013 ingevoerd en dat heet dan voluit Wet beperking ziekteverzuim en
arbeidsongeschiktheid vangnetters (Wet modernisering ZW). Deze wet confronteert de WG met kosten
van ziekte van zijn ex-flex, als de WN zonder nieuwe WG uit dienst is gegaan.
Wat nou als een flex-WN ziek wordt?
Daar is dus nu ook iets aan gedaan. Dus ook daar zien we een verdere individuele prikkel voor de
WG. Als jouw ex-flex in de ZW komt krijg je daar toch nog de rekening van gestuurd in de vorm van
een hogere premie. Daar hebben we toch weer premiedifferentiatie ingevoerd. Waarom? Omdat
dus gewoon uit de harde cijfers blijkt dat deze mensen veel vaker de ZW instromen en daar veel langer
blijven, en relatief veel vaker doorgaan naar de WIA. Daarom financieel prikkelen. Ook als jouw WN
jouw flexkracht op de laatste dag van de AO ziek wordt en als hij binnen vier weken na einde contract
op de skipiste een ernstig ongeluk krijgt, dan komt het voor de WG’s rekening (art. 46 ZW). Dit zijn
dus weer allemaal lasten op de WG’s schouders.
Loondoorbetaling zieke wn (7:629 BW)
1. Duur
2. Hoogte
3. Ziek: door ziekte ongeschikt bedongen arbeid te verrichten
1. Duur:
104 weken
Behoudens verlenging door UWV (629 lid 11)
Deeltijd huishoudelijk personeel: 6 weken (lid 2)
WN met AOW-gerechtigde leeftijd: 6 weken (lid 2; zie aldaar voor als wn vóór bereiken van die
leeftijd ziek is geworden)
De duur is 104 weken (art. 629 lid 11). Dat kan zelfs nog met een jaar worden verlengd als jij niet
aan je redelijke re-integratieverplichtingen hebt voldaan. Interessant is dan als je naar art. 629 lid 2
kijkt. Dat is de particuliere huishouding. Een hulp die hooghoudt drie keer per week even ziek
raakt. Hoe zit het als die huishoudelijke hulp die op AO werkzaam is, ziek wordt of althans zich
ziekmeldt? Formeel moet je dan als particuliere WG van die huishoudelijke hulp, 6 weken loon
doorbetalen. Dat is best wel lastig alleen al omdat je dat als particuliere werkgever moeilijk kan
controleren. Is zij wel ziek? Dat betekent dus dat jij zelf en je hulp moet betalen en ook nog eens zelf
moet poetsen. Ik denk dat het vrijwel niet gebeurt dat particulieren inderdaad zes weken loon betalen,
maar formeel moet het dus wel als er sprake is van een AO, en dat zal toch gauw het geval zijn.
Waarom is van hulpen de AO zo bijzonder dat hij heel vaak wordt uitgezonderd? Ik kan er een heel
eind in meekomen waarom dat zo is, alhoewel ik uiteindelijk vind dat het niet terecht is.
Sinds de WWZ is ook de WN met AOW-gerechtigde leeftijd uitgezonderd. Ook daar zien we van
maximaal zes weken. Daaraan gekoppeld is ook de ontslagbescherming op slechts zes weken in
plaats van 2 jaar gesteld bij ziekte. Die kan dus ook niet de ZW en ook niet de WIA in na die zes weken.
De rechtvaardigingsgrond hiervoor is een publiek voorzien inkomen: de AOW. Daar valt nog wel
wat van te zeggen; heeft iemand wel een volledig AOW opgebouwd en is werken dan nodig om zijn
2
, lasten te kunnen dragen? Maar als het goed is, is deze persoon niet volledig afhankelijk van de arbeid
om zich te kunnen onderhouden.
Ik zei net al dat het een uniek systeem is en daarom heb ik dit plaatje op de slide gezet. Hoe zit het
met de lengte van financiële verantwoordelijkheid in de landen om ons heen? De Britten zitten nog
op een halfjaar, maar Duitsland zit slechts op zes weken. Is Duitsland dan niet ziek? Daar heeft
iemand een scriptie over geschreven in oktober 2017. Ziekten krijgen 6 weken loondoorbetaling van de
werkgever en dan 1,5 jaar ziekengeld van de Krankenkasse. Dat is 70% van je loon, soms kan dat
90% zijn maar je gaat er in ieder geval op achteruit. WG’s betalen premies voor die Krankenkasse.
Ook de re-integratie is een interessant punt. In die eerste zes weken wordt er niets aan re-integratie
gedaan. Dat begint pas als de bal al bij de Krankenkasse ligt. Hoe kan het dan dat de uitkeringen daar
toch beheersbaar zijn? De studente denkt dat het komt omdat de financiële prikkel hier vooral bij de
WN ligt, want 30% is niet niks. Dan moet je je afvragen of wij de WN’s-kant niet meer moeten
prikkelen? Zij concludeerde dat uiteindelijk wel. Ik twijfel, maar ik denk wel dat het zo is. Wij hebben
natuurlijk in onze wet ook 70%, maar cao’s vullen dat min of meer standaard tot 100% aan, in ieder
geval in het eerste jaar. Het tweede jaar is het vaak ook meer dan 70%. Hoe langer je ziek bent, hoe
moeilijker het is om eruit te komen. Zo gauw onze cao’s veranderen naar 70% vanaf het eerste jaar, zal
de WN zich waarschijnlijk snel weer melden.
Ik vind het wel interessant om te laten zien dat er een adviesaanvraag is geweest bij de SER met
betrekking tot loondoorbetaling bij ziekte, om te vragen of de SER met een sluitend systeem wil
komen. De SER is niet met een systeem gekomen. Dit CDA-plan is interessant: een
basisverzekering voor bescherming van je inkomen bij arbeidsongeschiktheid, zowel voor WN’s als
Zzp’ers. Hoe financier je die basisverzekering dan? Zeker niet alleen door WG’s. Daarmee kan je een
bepaalde periode afdekken om vervolgens weer een publiekrechtelijke regeling in te gaan. Dit moet
absoluut geen 100% uitkering zijn, dan is de prikkel weg. We weten nog niet wat er gaat gebeuren.
Wij hebben nu nog steeds die twee jaar loondoorbetaling. Veel WG’s zeggen: we zitten aan die twee
jaar vast, maar als we die WN na die twee jaar ontslaan moeten we ook nog een
transititievergoeding betalen. Toen kregen we de problematiek van de slapende
dienstverbanden. Dat is niet helemaal eerlijk voor de WG. Daarom hebben we nu de Wet
aanpassing Transitievergoeding bij langdurige arbeidsongeschiktheid, waardoor een WG
wel moet betalen maar compensatie kan krijgen van het UWV. Dit komt wel weer uit een gezamenlijke
kas. Deze regeling is nog niet ingegaan.
2. Hoogte:
1e jaar: (minimaal) 70% + minimumloon garantie → echter veelal cao-aanvullingen tot 100%
2e jaar: (maximaal) 70%, geen minimumloon garantie
Werkgever hoeft soms minder of niet te betalen:
Aftrek arbeidsinkomsten: 7:629 lid 5 BW
Aftrek verzekeringsuitkering: o.a. 29a ZW (arbeidsongeschikt t.g.v. zwangerschap/
bevalling) en 29d ZW (oudere WN die voor aanvang AO langdurig werkloos was).
Uitsluitingsgronden: 7:629 lid 3 BW komt straks
Opschorting loon bij niet-naleving redelijke controlevoorschriften: 7:629 lid 6-7
(Vixia/Gerrits) casus
Dwingend recht: lid 9
Dit moet u zelf maar even bekijken. Let op! Dit is dwingend recht. Dit is de enige uitzondering ten
nadele van de WN. Op de lengte en de hoogte van die verplichting mag je twee wachtdagen
overeenkomen (lid 9). Dat kan nuttig zijn en dat vinden WN’s heel vervelend.
3. Ziek:
VdG 2018, p. 117
Wn heeft loonaanspraak ex 7:629 lid 1 BW indien:
Hij verhinderd is de bedongen arbeid [wat contractueel is overeengekomen] te verrichten;
en
Deze verhindering zijn (primaire) oorzaak vindt in ziekte.
Definitie ‘ziekte’ CRvB: verstoring van lichamelijke of geestelijke functies, waarbij een
daling van het niveau van prestatievermogens optreedt; dynamisch proces dat gericht is op
herstel (CRvB 8-1-1963, RSV 1963, 16).
3
