Het effect van tijdelijke onthouding versus tijdelijke vermindering op het gewoontegebruik van de
smartphone
Naam: Romy Krijger
Studentnummer: 852608144
Cursus: Onderzoekspracticum Experimenteel Onderzoek (PB0422)
Examinatoren: Dr. Ron Pat-El en Dr. Natascha de Hoog
Inleverdatum: 27-04-2024
, Samenvatting
Steeds meer mensen ervaren hun smartphonegebruik als problematisch en zoeken naar
manieren om hun gebruik te matigen. Dit onderzoek bouwt voort op eerder werk over Sweet-spot
interventies zoals beschreven door Brailovskaia et al. (2023), waarbij het zich richt op verdiepende
vragen die voortkwamen uit een veldexperiment.
Het onderzoek heeft de effectiviteit van twee interventie-strategieën geanalyseerd—
tijdelijke vermindering en tijdelijke onthouding—en bekeek hoe het gebruik van alternatieve digitale
apparaten deze strategieën beïnvloedt. Daarnaast is de invloed van het persoonlijkheidskenmerk
zelfcontrole onderzocht. Er is gebruik gemaakt van een pretest-posttest control design met 540
deelnemers tussen 18 en 55 jaar, verdeeld over zes groepen. De mate van smartphone
ontgrendelingen is gemeten met SDU Device Tracker, en voorafgaand aan de interventies hebben de
deelnemers de Brief Self-Control Scale (Tangney et al., 2004) ingevuld. De data-analyse is uitgevoerd
met Jamovi.
Uit de resultaten blijkt dat er een significant verband is tussen zelfcontrole en de reductie van
het gemiddeld aantal smartphone ontgrendelingen. De interventie-vorm tijdelijke vermindering
bleek effectiever dan tijdelijke onthouding, en deze effectiviteit werd verder versterkt wanneer
deelnemers geen gebruik maakten van alternatieve digitale apparaten.
De bevindingen van dit onderzoek verbreden de kennis over het verminderen van
problematisch smartphonegebruik en bieden waardevolle inzichten voor het ontwikkelen van
gerichte interventies, die bekend staan als Sweet-spot interventies. Deze resultaten zijn van nut voor
hulpverleners die gerichter willen werken aan strategieën die het welzijn van gebruikers kunnen
bevorderen door effectiever smartphonegebruik te stimuleren.
, Het effect van tijdelijke onthouding versus tijdelijke vermindering op het gewoontegebruik van de
smartphone
Smartphones zijn tegenwoordig voor veel mensen een essentieel onderdeel van het dagelijks
leven. In 2019 gebruikte 82,5% van de Nederlanders van 12 jaar en ouder een smartphone om te
internetten en in 2022 verstuurde meer dan 88% van diezelfde bevolkingsgroep berichten via
Whatsapp (CBS, 2019, 2022). De toegang tot mobiel internet heeft geleid tot de ontwikkeling van
verschillende applicaties en functies voor mobiele telefoons. Naast bellen, kun je met smartphones
foto’s en video’s maken, e-mails verzenden, bankzaken regelen en het nieuws bekijken. Mensen
hebben via hun smartphone toegang tot sociale media en kunnen er spellen op spelen. Ondanks de
positieve aspecten van smartphones is er een groeiende groep gebruikers die hun eigen gebruik als
storend, ongezond, overmatig en/of problematisch ervaart (Radtke et al., 2022). Om een gezonde
balans te vinden tussen smartphonegebruik en het offline leven, zoeken sommige gebruikers naar
strategieën en hulpmiddelen om hun smartphonegebruik te minderen. Deze strategieën variëren van
het gebruik van mobiele applicaties die helpen bij het controleren van gebruik en zelfhulpboeken tot
de jaarlijkse ‘National Day of Unplugging’ en zelfs digitale detoxreizen (Radtke et al., 2022; Syvertsen,
2017).
De vraag naar initiatieven om smartphonegebruik te minderen, suggereert dat het gedrag
moeilijk te veranderen is. Dit is in lijn met de bevinding dat overmatig gebruik zichzelf lijkt te
versterken (Montag et al., 2015). Een ander, gerelateerd perspectief op overmatig
smartphonegebruik stelt dat het een vorm van gewoontegedrag is dat vrijwel automatisch en
onbewust wordt uitgevoerd (Shaw et al., 2018). Dit wordt verder ondersteund door de observatie
dat bepaalde gedragingen, zoals automatisch naar de telefoon grijpen of meldingen controleren,
deels onbewust van aard lijken te zijn (Billieux et al., 2008; Brailovskaia et al., 2023). Als
smartphonegebruik inderdaad voornamelijk gewoontegedrag is, dan ondersteunt de
wetenschappelijke literatuur indirect de stelling dat het niet gemakkelijk te veranderen is. Het is
algemeen aanvaard dat onbewuste gedragspatronen die voortkomen uit gewoonte niet eenvoudig te
doorbreken zijn (Montag et al., 2015).
Op basis van dit uitgangspunt is er onderzoek gedaan naar interventies om
smartphonegebruik aanhoudend te verminderen. Veel van deze interventies zijn gedragsgericht en
behelzen een tijdelijke onderbreking van het smartphonegebruik (Radtke et al., 2022). Hoewel
gedragsgerichte interventies over het algemeen potentie hebben om smartphonegebruik te
veranderen, is het de vraag welke interventievorm het meest effectief is (Elhai et al., 2016; Kent et
al., 2021; Radtke et al., 2022). Met name is het van belang om te onderzoeken of volledige
onthouding van smartphonegebruik ook na afloop van de interventie tot blijvende
