Hoorcollege 1
Boek voor diagnostiek -> handboek psychodiagnostiek voor de hulpverlening aan kinderen en
adolescenten (ook voor master nodig + naslagwerk)
Waarom diagnostiek?
1. Diagnostiek gaat over het door en door leren kennen van een situatie met als doel een
beslissing te kunnen nemen (Tak, p. 15).
2. Grondige diagnostiek van de problemen en klachten van de cliënt is voorwaarde voor
adequate hulpverlening (Luteijn, p. 15).
Stelling 3: constante bijstelling
3. Neuropsychologisch onderzoek heeft als doel om cognitieve, emotionele en
gedragsconsequenties van het disfunctioneren van de hersenen te onderzoeken. Zulk
onderzoek bestaat niet slechts uit het afnemen van neuropsychologische tests ... een dergelijk
proces van hypothesevorming en –toetsing vereist een constante bijstelling, afhankelijk van
de antwoorden die tijdens een onderzoek gevonden worden.
Doel: beslissingen nemen
Diagnostiek over neuropsychologische problematiek en GGZ problemen bij kinderen,
adolescenten en volwassenen.
Wie verzamelt de diagnostische gegevens en wie neemt de besluiten?
HET DIAGNOSTISCH PROCES
1. Rol als professional
2. Diagnostisch scenario
3. Vijf diagnostische basisvragen
Diagnostisch proces: 3 rollen
- Psychiater doet de DSM diagnose -> ouderwets; is niet meer zo, psychologen doen nu
ook vaak aan mee
- Therapeut; behandeling
- Diagnosticus: testen
• Je moet niet alleen gaan behandelen, dan kan de cliënt een foute behandeling krijgen,
testen is belangrijk
• Hoe goed is de kwaliteit van de diagnostiek? Voldoende kennis om een beslissing te
nemen? Samenwerking?
Diagnostiek als professionele activiteit
Theorievorming over gedragingen, cognities en emoties/ motivaties gefundeerde
hypothesen vormen
Operationalisatie en meting van problemen/ klachtenkeuze maken voor gebruik van
bepaalde instrumenten
Toepassing van relevante diagnostische methodenvaardigheden aanleren om afname
betrouwbaar te kunnen doen
- Idealiter is diagnostiek een:
wetenschappelijk gereglementeerd denk- en doeproces.
Dit betekent niet ongelimiteerde diagnostiek voordat tot handelen
over gegaan kan worden, wel voldoende tot een (eerste) beslissing
,genomen kan worden, daarna vervolgdiagnostiek waar nodig.
“zo kort als mogelijk, zo uitgebreid als nodig” zo kort als mogelijk, zo uitgebreid als nodig”
(Luteijn & Barelds: H1)
Diagnostisch proces: hypothesevorming
Analyse van de aanvraag:
- Wie verwijst en wat is de inhoud van de aanvraag?o.a. dossieranalyse (soms bv
alleen objectieve informatie eruit halen en niet de subjectieve
Analyse van de hulpvraag:
- Wat beweegt de cliënt (om met deze hulpvraag te komen)? diagnosticus
Welk theoretisch uitgangspunt heeft elke speler? Welke hypothesen leiden de diagnostiek?
Theorievorming
- Kennis over normale en afwijkende ontwikkeling
Screenen van sterke en zwakke punten
Welk theoretisch model?
• Sociale leertheorie
• Gehechtheid
• Biologisch
• Etc.
- Diagnostisch scenario (Luteijn e.a. p. 25)
Culturele representaties spelen een rol; in sommige culturen mag je bv wel buikpijn
hebben maar geen mentale zorgen (dan speelt er dus eigenlijk iets mentaal wat zich uit
in buikpijn)
Operationalisatie: diagnostisch scenario
- Ordening van vragen van aanvrager en cliënt uit aanmeldingsfase, vragen die bij
hulpverlener opkomen en kennis over het probleem.eerste voorlopige theorie
Voorbeeld:
“zo kort als mogelijk, zo uitgebreid als nodig” Ik denk dat de cliënte een milde depressie doormaakt, die geïnduceerd werd door de
psychologische afwezigheid van haar partner en het uit huis gaan van de enige dochter. De
depressie wordt in stand gehouden door het feit dat cliënte slechts over beperkte
copingvaardigheden beschikt.”
• Dan komt de vraag waar je op gaat meten / wat je als eerst gaat onderzoeken -> beperkte
copingvaardigheden, de depressie
• je moet het verhaal (diagnostisch scenario) wel nog bevestigen door te meten
Biopsychosociaal model
- Je moet ook naar verschillende aspecten vragen -> het hele verhaal krijgen
Structuur voor diagnostiek
, De biologische lens
De psychologische lens
De socioculturele lens
- Historischecontext
- Bredere sociologische context
De ontwikkelingslens
- Kijken naar tijdsverloop
Diagnostiek: verklaringsfactoren
Verklarend: ontstaan, oorzaak, reden, gevolg etc.
Instrumenten, zoals problemen met executieve functies, intelligentie, persoonlijkheid,
traumatische ervaringen, onveilige gehechtheid, contextfactoren.
Vijf basisvragen en voorbeelden
1. Onderkenning: wat zijn de problemen?
> Is er sprake van een gedragsstoornis bij X?
2. Verklaring: waarom, wat houdt de problemen in stand?
> Voelt X zich onbegrepen met als gevolg dat hij negatieve aandacht vraagt?
3. Predictie/voorspellend: hoe ontwikkelen de problemen?
> Wat is de kans dat het probleemgedrag bij X vanzelf verdwijnt?
4. Indicatie: hoe kunnen de problemen verholpen worden?
> Welke aanpak is gewenst bij X?
5. Evaluatie: zijn de problemen voldoende verholpen?
> ROM en einddiagnostiek hoorcollege 3
- Punt 3 t/m 5 -> hoe meet je dit?
Onderkenning en verklaring
Onderkenningsvragen meetbaar maken:
• Criteriumgericht: i.v.m. een vooraf bepaalde standaard
• Normgericht: i.v.m. een representatieve vergelijkingsgroep
• Ipsatief: i.v.m. ten opzichte van individu zelf, bijvoorbeeld een eerder moment (dan ben jij
je eigen norm)
Verklaringsvragen (waarom is er probleem/ wat is bron?):
• Persoonsgericht / situatiegericht (locus)
• Aard van de controle/ oorzaak
, • Synchrone (in tijd samenvallend) en diachrone (voorafgaande) condities
• Inducerende (ontstaan) en continuerende (in stand houdende) condities
VOORBEELDEN TYPEN VERKLARINGSVRAGEN
Verklaringsvragen (waarom is er probleem/ wat is bron?):
Locus: persoonsgericht, bijv. overgevoeligheid voor geluiden, extreme verlegenheid
Locus: situatiegericht, bijv. overvolle klas, omgevingsdruk op extrovert gedrag
Aard van de controle: oorzaak/reden, bijv. vallen uit een boom door roekeloosheid bij het
plukken van een appel, intense passie
Tijd: synchroon (verklaring zit op dit moment in de tijd), bijv. geïrriteerd gedrag naar
leidinggevende en het tegelijkertijd ervaren van huwelijksproblemen
Tijd: diachroon (het is al veel eerder in de tijd ontstaan), bijv. onveilige
gehechtheidsrepresentatie met eigen opvoeder die doorwerkt in huidige huwelijksproblemen
Inducerende conditie: ontstaan, bijv. eerdere angstige ervaring met een hond
Continuerende conditie (fobie bv): in stand houdend, bijv. aandacht richten op alles dat op
een hond lijkt
(Luteijn & Barelds: H1, p. 19-20)
Diagnostisch verslag
Kenmerkend voor goed verslag:
- Opbouw van het verslag volgt stappen van het diagnostisch proces.
- Onderscheid tussen feiten, interpretatie en conclusies is helder.
Functies van het verslag:
1. Conclusie van het onderzoek beargumenteren
2. Effectieve communicatie over de cliënt (evt. 2 rapporten ook één voor cliënt)
3. DIAGNOSTISCHE BASISMETHODEN
1. Gesprek
2. Observatie
3. Gestandaardiseerde meetinstrumenten
Het gesprek als diagnostische methode
Doel:
1. Informatieverzameling
2. Opbouwen goede professionele werkrelatie
3. Eerste inschatting vervolg traject
Eventueel:
Vijfgesprekkenmodel bij adolescenten “zo kort als mogelijk, zo uitgebreid als nodig” kort als het kan, lang als het moet”
Diagnostische gespreksvormen
1. intakegesprek: klinisch interview gericht op globale inventarisatie van problemen (e.g.
klachten, hulpvraag)
2. (semi-)gestructureerd interview: bijv. SCID, MINI, ADI-R
Hoe stel je vragen?
Professionele houding tijdens gesprek
1. Afstand en nabijheid
