HOORCOLLEGES BURGERLIJK PROCESRECHT
HOORCOLLEGE 1A
Burgerlijk procesrecht = Wijze van procederen voor civiele rechter gaat dus om civiele zaken
Dagvaardingsprocedure = bewijs, bewezenverklaring vonnis, toewijzen/afwijzen vordering
Verzoekschriftprocedure = geen vonnis van rechter, maar beschikking!
Alternatieve geschilbeslechtingsprocedures = bijv. arbitrage
Vonnis = eindstation voor uitspraak in eerste aanleg, als je het daar niet mee eens bent:
- Hoger beroep (rechtsmiddel) kan in meeste gevallen, niet altijd
- Cassatie
- Rechtsmiddelen van verzet
Hoe gaat het proces precies?
- Bestaat er een materieel recht (bestaat er een vordering?)
- Hoe krijg ik waar ik recht op heb?
- Dit kun je een rechter laten uitspreken in een vonnis
- D.m.v. executie (deurwaarder die het vonnis daadwerkelijk gaat incasseren, veilen/in beslag
nemen)
Functies BPR:
1. Het ervoor zorgen dat wat het materiele recht belooft ook echt gebeurd (verwezenlijking
materiele recht)
2. Als A recht heeft op betaling van €25.000 van B. Als je me nu niet dat geld geeft, dan steek ik je
in de brand. Het is er voornamelijk voor bedoeld, ter voorkoming van eigenrichting.
Verbintenis kent 3 elementen:
1. Kern Vorderingsrecht (schuldeiser) en Schuld (schuldenaar)
2. Veroordelingsmogelijkheid rechtsvordering (schuldeiser) en aansprakelijkheid (schuldenaar)
3. Executiemogelijkheid executierecht (schuldeiser) en uitwinbaarheid (schuldenaar)
Art. 3:276 BW A kan op gehele vermogen van B verhalen, kan op alles waar hij maar wil beslag op
leggen.
Dagvaardingsprocedure = Eiser stelt vordering te hebben (vorderingsrecht), gedaagde verweert zich
daartegen, rechter moet het geschil beslechten (A krijgt gelijk, of B krijgt gelijk). Bijv.
- A vordert nakoming van de (in zijn ogen) tussen hem en B gesloten overeenkomst. B ontkent
verplichting (kan in vorm van geldvordering, maar ook dat ze bijv. hebben afgesproken dat B het
huis van A zou schilderen).
- In de Franse krant C wordt een voor de Engels D beledigende tekst geplaatst. D vordert
schadevergoeding. Aantasting van eer en goede naam kan een onrechtmatige daad opleveren.
Met grondslag onrechtmatige daad vordert Engelse mevrouw schadevergoeding Franse krant,
Engelse mevrouw, bij welke rechter, in welk land? HC 1B wordt dit besproken (Shevill arrest).
Verzoekschriftprocedure = niet zo zeer een geschil tussen A en B, maar 1 persoon die wil iets ten
aanzien van zijn persoonlijke of familiestaat gebeurd (personen- en familierecht). De rechter hakt dus
geen knoop door in een geschil, maar bevestigt of wijzigt een rechtstoestand. Hoeft niet per se een
geschil te zijn. Curatele wordt op verzoek gedaan en ontbinding van huwelijk wordt vaak ook op verzoek
gedaan van (een van) beide partijen. Andere voorbeelden:
- A is in gemeenschap van goederen gehuwd met B en wil van hem scheiden (art. 1:150 BW).
, - C en D willen de minderjarige E adopteren (art. 1:227 BW).
- Zoon F wil zijn dementerende moeder G onder curatele laten stellen (art. 1:379 BW).
Bronnen van BPR:
- Wetboek Burgerlijke Rechtsvordering (Rv)
- Wet op de Rechterlijk Organisatie (RO)
- Burgerlijk Wetboek (BW)
- Andere wetten in formele zin (o.a. ATW (algemene termijnenwet), WGBZ (griffierecht), Gw)
- Procesregelementen
Internationaal:
- Verdragen (o.a. EVRM, BUPO)
- Europese verordeningen (o.a. EEX-Vo en Bet-Vo)
Rechtsingang = dagvaarding (tweede titel eerste boek Rv) of verzoekschrift (derde titel eerste boek Rv).
Of een procedure moet worden gestart d.m.v. verzoekschrift moet duidelijk uit de wet komen.
KEI (Kwaliteit en Innovatie) nieuwe wetgeving digitaal procederen
- Vereenvoudiging rechtsingang (verval onderscheid dagvaarding/verzoekschrift), de 2
rechtsingangen worden dan gewijzigd en er komt een uniforme rechtsingang, de procesinleiding.
- ‘Versnelling’ van procedures.
- Digitalisering.
- Wanneer geldt wetboek KEI?
o Vorderingszaken (dagvaardingsprocedures) met verplichte procesvertegenwoordiging
(dus niet bij kantonrechter en ook niet bij verzoekschriftprocedures) bij rechtbanken
Midden-NL en Gelderland;
o Vorderingszaken bij de Hoge Raad (dagvaardingsprocedures);
o Per 1 oktober weer een Rv (dus niet meer los KEI).
o Art. 87 e.v. Rv (belangrijk!!)
Verzoekschrift (art. 261 lid 2 Rv) als uit de wet voortvloeit dat een procedure met een verzoekschrift
moet worden ingeleid, dan moet dat ook gebeuren. (bijv. op verzoek van een of beide partijen…, kan
worden verzocht)
- Moet worden ingediend bij de rechtbank
- Is aanhangig op het moment dat verzoekschrift is binnengekomen bij rechtbank.
Dagvaarding (art. 78 Rv e.v.) = staat er in de wet niks over verzoek/verzocht etc. dan moet een proces
ingeleid worden met een dagvaarding.
- Moet worden uitgebracht en betekent door een deurwaarder.
- Dagvaardingsprocedure is aanhangig vanaf het moment dat deurwaarder dagvaarding is betekent.
Verkeerd gekozen? (dagvaarding/verzoekschrift) rechter geeft je de mogelijkheid om dit te herstellen
(art. 69 Rv). Geldt alleen maar als je je terecht hebt verricht (zonder kwade bedoelingen).
Stel dat je op de laatste dag van de Hoge Beroepstermijn (appeltermijn) bedenkt, ik moet ook nog hoger
beroep instellen. Dat kan vrij snel. Hoger beroep moet je instellen in een dagvaardingsprocedure, als
procedure in eerste aanleg ook met dagvaardingsprocedure moet worden gestart. Als het nu 5 uur is,
vrijdagmiddag, en je vindt geen deurwaarder meer die aan het werk is en je dagvaarding nog kan
betekenen. Je mag dan niet ineens een verzoekschrift sturen, dan ben je gewoon te laat.
Art. 70 Rv als je bestuursrechtelijk bezwaar moet maken of beroep moet instellen, en dat doe je niet je
gaat naar civiele rechter. Dan zal de civiele rechter zich in beginsel onbevoegd/niet ontvankelijk
verklaren. Maar in sommige gevallen, namelijk in de gevallen dat het onduidelijk is of je bij
bestuursrechter of burgerlijke rechter had moeten zijn, dan krijg je nog wel de kans om de
,bestuursrechtelijke procedure te voeren. Waar een bestuursrechtelijke rechtsgang openstaat, moet je deze
ook volgen.
Verschillen dagvaarding- en verzoekschriftprocedure:
- Rechtsingang (bij ene is het dagvaarding (betekenen deurwaarder), andere verzoekschrift
(indienen bij rechtbank))
- Bevoegde rechter:
o Dagvaarding woonplaats van gedaagde is aangewezen rechter
o Verzoekschrift woonplaats verzoeker (eiser) is aangewezen rechter
- Dagvaarding is heel formeel, verzoekschrift is vaak informeel (verweerschrift is niet eens
verplicht).
- Uitspraak:
o Dagvaarding Vonnis (rb), arrest (hof), arrest (Hoge Raad)
o Verzoekschrift beschikking(rb), beschikking (hof), beschikking (Hoge Raad)
Hoofdrolspelers
- Procespartijen eiser en gedaagde (of 1 eiser tegenover meerdere gedaagden, of twee eisers
tegenover 1 gedaagde)
- Rechter(s)/gerecht(en) 11 rechtbanken, 4 gerechtshoven, 1 Hoge Raad (art. 2 RO)
o Rechtbanken verdelen zich in kamers:
Civiele kamer (advocaatzaken)
Kantonrechter (art. 47 RO) treedt altijd alleen op (niet met meer)
- Rechtshulpverleners (advocaten, gemachtigden) in Burgerlijk recht mag je in beginsel zonder
advocaat procederen, bij dagvaardingszaken vordering meer dan €25.000 geldt wel verplichte
procesvertegenwoordiging.
o Als gedaagde bij kortgeding (voorzieningenrechter) ook geen verplicht advocaat
o Als je bij kantonrechter aankomt met advocaat, wordt deze aangeduid als gemachtigde
(niet als advocaat);
- Deurwaarder (bij dagvaardingsprocedure, dagvaarding betekenen)
o Aan eind van procedure, als niet vrijwillig aan vonnis wordt voldaan, het vonnis
executeren.
- Griffier (schrijver tijdens zittingen).
Beginselen van Burgerlijk Procesrecht (art. 6 EVRM)
Recht op toegang tot de rechter (Arey/Ierland)
- Er moet een rechter zijn, waar je heen kunt om je burgerrechtelijke rechten kunt verwezenlijken.
- Arey/Ierland Ierse dame wilde van haar man scheiden. Man was zonder bericht uit huis
vertrokken, had niets meer van hem gehoord en wilde af van de geldende verplichting tot
samenwoning. Daarvoor moest ze naar de rechter, maar ze had geen geld om een advocaat te
betalen. Maar de ontheffing tot de plicht om samen te wonen kon alleen door de rechter worden
uitgesproken. Het Europese Hof heeft gezegd: Ierland, als jij zo’n procedure voorschrijft, waarbij
je een advocaat nodig heeft en iemand kan dat niet betalen, dan verhinder je de toegang tot de
rechter, dit moet je dus anders doen. In NL kennen we het stelsel van de gefinancierde
rechtsbijstand (je kan vragen aan raad om toevoeging).
- Europese hof heeft niet gezegd dat er per se gefinancierde rechtsbijstand moet komen, maar je
kan er ook voor kiezen om dit proces zonder procesvertegenwoordiging te doen.
- Rechtsregel: Recht op toegang tot civiele rechter, mag niet alleen een theoretisch en illusoir
recht zijn, nee dat moet ook praktisch kunnen worden uitgevoerd.
Onpartijdig en onafhankelijk gerecht
, - Onafhankelijk t.o.v. de uitvoerende macht (regering) en wetgevende macht (parlement +
regering) art. 116 en 117 GW.
- Onpartijdig Heeft te maken met de partijen die voor hem staan. Wordt al lastig als de
advocaat die voor je staat je broer/oom is. Rechter moet dan zeggen, ik verschoon mij, ik ben
hier te nauw bij betrokken (verschoning art. 36 e.v. Rv).
- Subjectief = dat de rechter zich actief onpartijdig tegenover een van de partijen gedraagt
- Objectief = heeft te maken met schijn van partijdigheid. Niet alleen wat de rechter zegt, maar wat
hij laat doorschemeren. Kan het gevoel geven dat de partij niet een eerlijk proces krijgt.
- Objectieve en Subjectieve onpartijdigheid kan resulteren in een verzoek tot wraking (art. 36 e.v.
Rv)
Recht op eerlijke behandeling
o Meest belangrijke beginsel: HOOR EN WEDERHOOR (art. 19 Rv)
o Audite et alteram partem (luistert en ook naar andere partijen)
o Schook/Vergeer Vergeer verhuurde een pand aan Schook en de vraag was of dat
nou bedrijfsruimte was of niet, en dat was van belang. Want als het bedrijfsruimte was
dan had Schook een vrij ruime huurdersbescherming, dan kon niet zomaar die
huurovereenkomst worden opgezegd. Vergeer wilde van Schook af. Huurzaak, komt in
eerste instantie bij kantonrechter terecht. Kantonrechter zegt het is geen bedrijfsruimte.
Schook ging in hoger beroep (toen nog bij rechtbank) en rechtbank zei: ja, het is wel
een bedrijfsruimte. Maar, hoe kwam dat rechter bij het oordeel? Heel praktisch, er
waren 1 of 2 rechters en die zijn 2x bij het pand wezen kijken, een keer op een
donderdag en een keer op een zaterdag. En ze zeiden: er komen helemaal geen klanten.
Hoge Raad zegt, dit kan niet: op je eigen waarnemingen, geheel buiten de procedure
om, zonder dat de partijen zich daarover hebben kunnen uitlaten. Je mag best komen
kijken, het liefst met partijen samen. Als je het zonder partijen doet moet je zeggen ik
ben daar geweest en ik heb dit geconstateerd, willen beide partijen (hoor en wederhoor)
zich hierover uitlaten.
o Rechtsregel: rechter mag geen gegevens die niet van algemene bekendheid zijn aan
zijn beslissing ten grondslag leggen als hij deze buiten de aanwezigheid van partijen
heeft verschaft.
o Beide parten moeten over dezelfde wapens beschikken (processuele gelijkheid).
o Verplichting van rechter om zijn uitspraak te motiveren, ze moeten uitleggen waarom het zo zit
(art. 121 Gw, art. 30 Rv)
o Tenzij uit de wet anders voortvloeit art. 279 lid 1 jo. art. 700 Rv.
Behandeling en uitspraak in het openbaar
o Art. 121 Gw, art. 4 en 5 RO, art. 27-29 Rv
Resultaat binnen redelijke termijn
o Remedie bij overschrijding: vordering tot vergoeding van immateriële schade (o.g.v.
onrechtmatige daad) tegen de staat.
o Eisers/Gemeente de Bilt of de redelijke termijn is overschreden hangt onder andere af van de
aard, ingewikkeldheid en het belang van de zaak en het procesgedrag van partijen.
,HOORCOLLEGE 1B
Rechtsmacht
Is de Nederlandse Rechter bevoegd?
In België woont een Amerikaan en die begaat een onrechtmatige daad wegens A in Groningen,
hiervan lijdt A schade (AGB-casus)
o Materieelrechtelijke vraag: Heeft A een actie tegen de Amerikaan? Heeft A aanspraak op
vergoeding tegen de Amerikaan? Ja, want art. 6:162 BW, als iemand een onrechtmatige daad
begaat en de ander ondervindt daarvan schade, dan is het resultaat o.g.v. de wet een verbintenis
tot betalen van schadevergoeding. De Amerikaan moet schade betalen aan A.
o Procesrechtelijke vraag: bij welke rechter moet A gaan procederen? Eiser is NL, gedaagde is
Amerikaan die in België woont. Hier krijg je een internationaal aspect (art. 1 Rv, je moet de
wereld in 3 territoria indelen:
1. Gedaagde woont in land van EU;
o Brussel II bis-verordening (huwelijkszaken, scheidingszaken, alimentatieverplichtingen)
o Brussel I bis-verordering (bij burgerlijke en handelszaken)
Van toepassing op alle 26 lidstaten + Denemarken (27 in totaal dus)
De uniforme uitleg van deze verodening wordt gedaan door het Hof van Justitie
Europese Unie (HvJEG), via prejudiciële vragen (de hoogste nationale rechter kan deze
vragen stellen).
Op tentamen deze volgorde gebruiken:
Valt het geschil onder de werkingssfeer of materieel toepassingsgebied van de
verordening? (art. 1 Verordening) burgerlijke en handelszaken.
Welke rechter is dan bevoegd? Hoofdregel internationale bevoegdheid (art. 4
Verordening) bevoegd is de rechter van de woonplaats van verweerder.
Alternatieve fora (art. 7 lid 2 t/m lid 7 en art. 8 Verordening) HvJEG Fiona
Shevill. Je moet o.g.v. art. 4 naar woonplaats verweerder/gedaagde, maar art. 7 lid
2 geeft een alternatief: als het gaat om onrechtmatige daad, dan kun je naar gerecht
van de plaats waar het schade brengende feit zich heeft voorgedaan of zich kan
voordoen.
Vordering ingesteld bij Engelse rechter. Maar degene die het kwaad had gesticht
was een krant door een Franse uitgever. De Fransman die wordt gedagvaard in
Engeland. Dat is dus in afwijking van art. 4 Verordening (woonplaats verweerder,
dus eigenlijk Frankrijk). Is nou hier art. 7 lid 2 van toepassing? Plaats van
handeling (handlungsort, Frankrijk) en plaats waar schade wordt geleden
(erfolgsort, Engeland).
Rechter Handlungsort mag over alles oordelen, maar de rechter van het
Erfolgsort mag alleen oordelen over de schade in het Erfolgsort.
Exclusieve fora (art. 24 Verordening)
Forumkeuze (art. 25 Verordening) in handelsgeschillen zie je vaak dat in het
contract tussenpartijen een forumkeuze wordt gedaan. Bij veel
grensoverschrijdende handel bepalen partijen in hun contract een regeling omtrent
de rechtsmacht van de rechter.
, o Woonplaats = art. 1:15 BW.
In België woont een Amerikaan en die begaat een onrechtmatige daad wegens A in Groningen,
hiervan lijdt A schade NL rechter bevoegd (o.g.v. art. 7 lid 2 Verordening, stappen goed
doornemen)
- Welke NL rechter dan? (vragen van absolute en relatieve competentie)
2. Gedaagde woont in land waar EU nauwe banden mee heeft (Noorwegen, Zwitserland, IJsland);
o EVEX II (Lugano) parallelverdrag, want is bijna hetzelfde als Brussel I bis.
o Heeft geen Europees Hof van Justitie natuurlijk.
3. Gedaagde woont ergens anders (alle andere landen)
o Art. 1 Rv onverminderd het bepaalde in verordeningen en verdragen, dan gelden artikelen in
eerste afdeling (art. 1 t/m 14 Rv) dus als je niet in EU woont, of Noorwegen Zwitserland,
IJsland. Dan gelden regels art. 1 t/m 14 Rv.
Hoofdregel is: rechter in woonplaats van gedaagde/verweerder is bevoegd .
Welke rechter in NL is dan bevoegd?
Absolute bevoegdheid Bij welk gerecht moet ik nou zijn? Welk type gerecht is bevoegd?
- Wet op de Rechterlijke organisatie (Wet RO)
- Art. 2 RO naar welk soort gerecht moet ik?
o Rechtbank art. 42 RO bij rechtbank ook altijd kijken naar sector bevoegdheid,
geldt niet bij gerechtshoven/Hoge Raad.
Gerechtsbestuur
Afdelingen privaatrecht, strafrecht en bestuursrecht
Privaatrecht onderverdeeld in: handel, kanton, familie en voorlopige
voorzieningen.
o Gerechtshoven art. 60 RO
o Hoge Raad art. 78 RO
- Hoofdregel is naar rechtbank (art. 42 RO)
o Als je nou naar verkeerd gerecht gaat. Rechter moet zelf toetsen of hij absoluut bevoegd
is (dat doet hij ambtshalve). Dan moet rechter o.g.v. art. 72 (ambtshalve toetsen) en 73
Rv (verwijzen) verwijzen naar absoluut bevoegde rechter.
Sector bevoegdheid naar kantonrechter of sector civiele zaken (advocaat verplicht)?
- Bepaalde civiele zaken worden behandeld door kantonrechter kantonzaken (zit 1 rechter),
blijkt uit wet (art. 93 e.v. Rv geldt bij dagvaardingen)
o Waardevorderingen vorderingen tot het betalen van geld, kantonrechter bevoegd tot
vordering max. €25.000.
o Aardvorderingen art. 93 onder c Rv (geldt geen max. bedrag)
Pas nooit bepalingen uit tweede titel (dagvaarding) toe op bepalingen van derde titel
(verzoekschrift) toe!!! (verschil dagvaarding en verzoekschriften)
o Uitzonderingen wanneer je verzoekschriftprocedure voert bij kantonrechter:
Art. 1:235 BW, art. 4:157 BW, art. 7:671b BW.
o Complicaties bij objectieve cumulatie waardevorderingen:
Bijv. A heeft van B te vorderen €20.000 EN €7.000 vanwege geldlening(waar ga
je dan heen, want is boven €25.000). En er is nog een schadevergoeding
vanwege de onrechtmatige daad (ABG-casus)
Object = schadevergoeding en geldlening. In NL kan je dit laten
opnemen in 1 dagvaarding, je hebt dan 2 vorderingen. Art. 94 lid 1 Rv
optelregeling, in casu dus boven €25.000, dus moet naar sector civiel.
o Vraag op tentamen bijv: wat zou je A adviseren? 1 zaak starten
en dan naar civiele rechter (advocaat verplicht), of twee losse
zaken bij kantonrechter starten (geen advocaat verplicht)
