Stemmingstoornissen
Stemmingsstoornissen worden ook wel affectieve stoornissen genoemd, omdat affect de
externe uiting van een stemming is, een emotie die intern wordt gevoeld. Er is onderscheid tussen
unipolair (depressief) versus bipolair (afwisselend manisch en depressief).
Depressie en manie worden vaak gezien als tegenovergestelde uiteinden van een stemmings-
spectrum. Het kan geuit worden aan de hand van een moodchart, waar de stemming varieert van
hypomanie tot manie bovenaan, tot euthymie (of normale stemming) in het midden, tot dysthymie
en depressie onderaan. De meest voorkomende en vroeg herkende stemmingsstoornis is de
major depressieve stoornis.
Depressieve stoornissen
Depressie is een stemmingsstoornis die gekenmerkt wordt door een aanhoudende sombere
stemming en verlies van plezier en interesse gedurende een periode van minimaal 2 weken. De
gemiddelde duur van een depressieve episode, met of zonder behandeling, is 6 tot 8 maanden.
Een sombere stemming (anhedonie), schuldgevoel en doodsof suïcidegedachten worden de
belevingsaspecten van depressie genoemd.
Vaak hangen deze met elkaar samen, bijvoorbeeld: het ontbreken van gevoelens voor anderen
kan de patiënt versterken in zijn overtuiging dat hij niks waard is. De symptomen kunnen in
wisselende mate aanwezig zijn. Dit heeft geleid tot verschillende onderverdelingen van
depressieve stoornissen. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen bipolaire en unipolaire
depressies, psychotische en niet-psychotische depressies en melancholische (vitale)
depressies en nietmelancholische (niet-vitale) depressies.
Wanneer de symptomen echter 2 jaar of langer aanhouden, spreekt men van een chronische
depressie. Chronische vormen van depressie werden eerst onderverdeeld in 4 subsyndromen:
• Chronisch depressieve stoornis: waarbij men minstens 2 jaar moest voldoen aan de
volledige criteria van een depressieve stoornis:
• Dysthyme stoornis: een mildere vorm van depressie, waarbij slechts voor een deel aan
de criteria voor depressie werd voldaan:
• Recidiverende depressieve stoornis zonder volledig tussentijds herstel:
• Dubbele depressie: een depressieve episode gesuperponeerd op een dysthymie.
1
,Hoofdzaak:
Major Depressive Disorder (MDD):
• Vereist de aanwezigheid van 5 of meer speci eke symptomen gedurende een periode van 2
weken.
• Symptomen omvatten depressieve stemming, verminderde interesse of plezier,
veranderingen in eetlust of gewicht, slaapproblemen, psychomotorische agitatie of vertraging,
vermoeidheid, gevoelens van waardeloosheid, verminderd concentratievermogen,
terugkerende gedachten aan de dood of zelfmoord.
• Kan niet worden toegeschreven aan fysiologische effecten van een middel of somatische
aandoening.
Persistent Depressive Disorder (P-DD) / Dysthymia:
• Kenmerkt zich door een langdurige sombere stemming die minstens 2 jaar (1 jaar bij
kinderen) aanhoudt.
• Betrokkene kan minder ernstige, maar langdurige symptomen ervaren in vergelijking met
MDD.
• Symptomen kunnen bestaan uit slechte eetlust of overeten, slapeloosheid of hypersomnia,
weinig energie, laag zelfbeeld, concentratieproblemen, gevoelens van hulpeloosheid.
• Gedurende de 2 jaar is de persoon nooit langer dan 2 maanden achter elkaar vrij van de
symptomen.
Bijzaak:
Disruptive Mood Dysregulation Disorder (DMDD):
• Geïntroduceerd als een stoornis bij kinderen en adolescenten.
• Gekarakteriseerd door frequente en intense woede-uitbarstingen en een chronische
prikkelbare of boze stemming tussen deze uitbarstingen.
• Driftbuien moeten buiten proportie zijn ten opzichte van de situatie.
• Symptomen moeten aanwezig zijn voor minimaal één jaar en kunnen niet worden verklaard
door een depressieve stoornis of andere psychische stoornis.
Premenstrual Dysphoric Disorder (PMDD):
• Een depressieve stoornis die optreedt in relatie tot de menstruatiecyclus.
• Symptomen beginnen na de eisprong en verminderen binnen enkele dagen na het begin van
de menstruatie.
• Heeft een duidelijke impact op het functioneren van het individu.
Depressive Disorder due tSubstance Use or a Medical Condition:
• Depressieve symptomen die direct gerelateerd zijn aan het gebruik van een middel (zoals
drugs) of aan een somatische aandoening.
• Symptomen kunnen niet worden toegeschreven aan andere depressieve stoornissen en
moeten worden veroorzaakt door het middelengebruik of de medische aandoening.
Het gemeenschappelijke kenmerk van alle depressieve stoornissen is de aanwezigheid van een
droeve, lege of prikkelbare stemming (depressieve stemming), samen met somatische en
cognitieve symptomen die het functioneren van het individu verstoren. De verschillen tussen
de stoornissen zijn gerelateerd aan hun duur, timing, bijbehorende kenmerken of vermoedelijke
oorzaken.
2
fi
,DSM-5 Criteria
Major depressieve stoornis (MDD): Aanwezigheid van 5 of meer van de volgende symptomen,
gedurende dezelfde periode van 2 weken en die en verandering in functioneren met zich
meebrengen. Minstens een van de symptomen is ofwel een depressieve stemming (1), ofwel
verlies van interesse of plezier (2):
1. Depressieve stemming, gedurende het grootste deel van de dagen bijna elke dag
(blijkend uit subjectieve mededelingen en/of observatie):
2. Duidelijke verminderde interesse of plezier, in bijna alle activiteiten, gedurende het
grootste deel van de dag bijna elke dag:
3. Aanzienlijk gewichtsverlies of gewichtstoename zonder dat dieet wordt gevolgd, of bijna
elke dag een afgenomen of toegenomen eetlust:
4. Slapeloosheid (insomnia) of hypersomnia, bijna elke dag:
5. Bijna elke dag psychomotorische agitatie(niet stil kunnen zitten, frunniken of wrijven) of
vertraging (waarneembaar door anderen, niet alleen subjectieve gevoelens van
rusteloosheid of vertraagd zijn):
6. Vermoeidheid of verlies van energie, bijna elke dag:
7. Gevoelens van waardeloosheid of excessieve of onterechte schuldgevoelens (soms met
karakter van waanvoorstellingen), bijna elke dag (niet alleen zelfverwijt of schuldgevoel over
het ziek zijn):
8. Verminderd vermogen om na te denken of te concentreren, of besluiteloosheid, bijna
elke dag (subjectief verslag of observatie). Bij ouderen kan dit lijken op dementie
(pseudodementie):
9. Terugkerende gedachten aan de dood(niet alleen de angst om dood te gaan),
terugkerende zelfmoordgedachten zonder een specifiek plan, met een specifiek plan, of een
zelfmoordpoging.
• Symptomen veroorzaken klinisch significante lijdensdruk of beperkingen in het sociale of
beroepsmatige functioneren, of functioneren op andere terreinen:
• Episode kan niet worden toegeschreven aan fysiologische effecten van een middel /
somatische aandoening:
• Het optreden van de depressieve episode kan niet worden verklaard door schizofrenie,
schizofreniforme stoornis, een waanstoornis of door een andere psychotische stoornis:
• Er heeft zich ooit een manische of hypomanische episode voorgedaan.
3
, Persisterende depressieve stoornis (P-DD): Ook wel dysthymie genoemd. Deze stoornis wordt
in verband gebracht met een depressieve of prikkelbare stemming, over het algemeen minder
vaak, minder ernstig, maar wel langer aanhoudende symptomen (een jaar of langer bij kinderen)
dan MDD, en een significante verslechtering van het functioneren.
DSM Criteria Persisterende depressieve stoornis (P-DD) / dysthymie:
• Sombere stemming het grootste deel van de dag, meer dagen wel dan niet, zoals blijkt uit ofwel
subjectieve mededelingen ofwel uit observatie door anderen, gedurende minstens 2 jaar.
• Aanwezigheid, tijdens depressiviteit, van 2 (of meer) van de volgende kenmerken:
1. slechte eetlust of juist te veel eten:
2. insomnia (slecht slapen) of hypersomnia(veel slapen):
3. weinig energie of vermoeidheid:
4. gering gevoel van eigenwaarde:
5. slechte concentratie of moeite met beslissingen nemen:
6. gevoelens van hulpeloosheid:
• Gedurende de periode van 2 jaar (één jaar voor kinderen en adolescenten) van de stoornis is de
betrokkene nooit langer dan 2 maanden achter elkaar vrij geweest van de symptomen in criteria
A en B.
• Criteria voor een depressieve stoornis kunnen gedurende 2 jaar continue aanwezig zijn.
• Er is nooit sprake geweest van een manische of hypomanische episode geweest en er is nooit
voldaan aan de criteria voor een cyclothyme stoornis.
• De stoornis kan niet beter worden verklaard door een persisterende schizoaffectieve stoornis,
schizofrenie, een waanstoornis of een andere gespecificeerde of ongespecificeerde
schizofreniespectrumof andere psychotische stoornis.
• De symptomen kunnen niet worden toegeschreven aan de fysiologische effecten van een middel
(zoals een drug of medicatie) of een somatische aandoening (zoals hypothyroïdie).
• De symptomen veroorzaken inklinisch significante lijdensdruk of beperkingen in het sociale of
beroepsmatig functioneren of in het functioneren op andere belangrijke terreinen.
4
