Samenvatting van de aanvullende literatuur naast het boek van P. Hayes voor het hoorcollege 'De ondergang en daarna' van de Geschiedenis Bachelor aan de Universiteit Leiden, . Het gaat om de stof voor deeltentamen 1.
Week 5, Blom, Geschiedenis van de Joden in Nederland, hfst. 7
Hoofdstuk 7. Joodse Nederlanders, Nederlandse Joden, en joden in Nederland (1870-1940)
Vanaf 1870 was er in Nederland toenemende welvaart, waarvan ook de onderste lagen van de
samenleving profiteerden. In de jaren na WOI trad er geen stagnatie op. Ook Joodse bevolking
profiteerde mee van de versterkte dynamiek die in deze jaren tot stand kwam. De secularisatie had
ook sterke invloed op de Joden, zo werden de godsdienstvieringen aangepast en ‘bescheidener’
gemaakt.
Er waren nu meer ontplooiingsmogelijkheden voor Joden. Joden uit alle lagen van de samenleving
gingen er hierdoor op vooruit. Dit zorgde echter ook voor sterke assimilatie met de Nederlandse
bevolking. Velen namen hun religieuze verplichtingen niet meer in acht. Hoogtijdagen werden over
het algemeen wel breed gevierd. Er waren echter ook grenzen aan de assimilatie. Zo kwamen
gemende huwelijken maar erg weinig voor. Men bleef ook altijd gevoelig voor antisemitische
bejegening. Nederlanders hadden echter geen idee van een ‘joods vraagstuk’. Zo problematisch
vonden ze de Joden niet.
Weinig Nederlandse Joden wilden in de jaren ’30 naar het buitenland migreren. Er waren ook weinig
Joden die zich in Nederland vestigden.
Wat een verschil was tussen Joden en niet-Joden, was dat Joden vooral in de grote steden woonden,
vooral in Amsterdam.
Economische en sociale verhoudingen
Bijna alle beroepen stonden inmiddels open voor Joden. Toch hielden ze zich vooral met een aantal
traditionele vakgebieden bezig. Men was oververtegenwoordigd in de handel, en diamantindustrie.
In verhouding had de gemiddelde Jood het echter slechter dan de gemiddelde Nederlander. Toch
waren er ook uitzonderingen, en werden enkele Joodse handelsfamilies erg rijk en succesvol. Ook
onder academici raakten Joden oververtegenwoordigd. Deze oververtegenwoordiging was er ook in
de vrije beroepen (artsen, juristen).
Ook speelden Joden een rol in maatschappelijke participatie van de arbeiders via de vakbonden. In
het feminisme speelden Joodse vrouwen een grote rol, bijvoorbeeld Aletta Jacobs.
Joden participeerden dus volop in de Nederlandse samenleving, enerzijds als leden van de massa,
anderzijds waren ze toch ook op een bepaalde manier onderscheiden.
Godsdienstig leven, (sub)culturen en verzuilingsverschijnselen
Ook op religieus gebied waren de Joden erg gedifferentieerd. Enerzijds was er secularisering,
anderzijds was er ook een beweging naar een intensere beleving van de religie. Ook bij veel
geseculariseerde Joden werden bepaalde religieuze tradities nog in stand gehouden, bijvoorbeeld
begraven op de Joodse begraafplaats. De Joodse religieuze organisaties (het Nederlands-Israëlitisch
Kerkgenootschap en het Portugees-Israëlitisch Kerkgenootschap) waren georganiseerd naar analogie
1
, van de Nederlandse kerkgenootschappen. Dit was een gevolg van het proces van ‘nationalisering’
van het religieuze jodendom.
Voor het ontstaan van een religieuze Joodse zuil waren de Joden met te weinig en onderling te
verdeeld. Vanaf 1870, toen de protestantse en katholieke zuilen gevormd werden, ‘misten de Joden
de boot’. Dit kwam voor een deel doordat ze vrijwel geen eigen scholen hadden, terwijl
protestanten en katholieken deze wel oprichtten.
In de sfeer van gezondheids- en armenzorg waren er wel meer specifiek Joodse organisaties. Een
bekend voorbeeld is het verzorgingstehuis De Joodsche Invalide. Ook was er een actieve Joodse pers.
Er waren dus wel tendensen die naar verzuiling wezen. De grote lijn was echter dat de Joden zich
vooral sociaal en cultureel emancipeerden en assimileerden. Er was geen enkele politieke vereniging,
maar Joden bevonden zich juist in veel verschillende politieke en sociale groepen. Desondanks was er
een brede solidariteit tussen Joden onderling.
Integratie en acculturatie
De Joodse bevolkingsgroep was niet meer gesloten en afgezonderd, maar juist geïntegreerd in veel
andere groepen zonder zelf helemaal te verdwijnen. Dit als gevolg van de ‘nationalisering’ van het
Jodendom. Een uitvloeisel hiervan was het Joodse Orangisme, wat men mede verbond aan de
‘traditionele’ Nederlandse verdraagzaamheid. De Joodse religie leidde niet tot verbinding aan een
Joodse religieuze zuil. Religie was voor Joden meer een privéaangelegenheid. In de maatschappij
identificeerde zich men vooral met liberalisme of socialisme. In deze organisaties speelden Joden een
rol, wist men van hun Jood-zijn af, maar was dit verder niet relevant.
Al met al waren de maatschappelijke activiteiten van Joden en hun houding tegenover Nederland erg
verschillend. Op cultureel gebied waren er vrijwel geen typisch Joodse kunstenaars aan te wijzen. In
alle gebieden van de samenleving vond er integratie van Joden plaats. De verschillen met andere
Nederlanders werden steeds kleiner en verdwenen soms helemaal. De integratie zette echter niet
volledig door. Er bleef altijd een Joodse minderheid bestaan, die op bepaalde punten fundamenteel
anders was van niet-Joodse Nederlanders en minderheden. Vrijwel altijd werd men op een bepaalde
manier aan de Joodse afkomst herinnerd. Hier kon je niet onderuit komen.
De klassieke stereotypen van Joden waren hier een onderdeel van. Men beschreef de Jood als
tegenstrijdig: slim en rijk, maar ook arm en schlemielig. In Nederland was dit antisemitisme gematigd
aanwezig: het kwam nooit tot pogroms of de bestrijding van Joodse rechten. Vanwege de
stereotypering probeerden veel organisaties echter te voorkomen dat ze als ‘Joods’ bekend kwam te
staan.
Het racistische antisemitisme kreeg in Nederland weinig voet aan de grond. De NSB kreeg niet meer
leden door zich antisemitisch te profileren.
Over het algemeen vonden Nederlandse Joden zich bevoorrecht in vergelijking met Joden in andere
landen.
2
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Dostoczar99. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,99. Je zit daarna nergens aan vast.
