Beknopte samenvatting ‘Bijzondere overeenkomsten’
NB: In deze samenvatting is alle voorgeschreven jurisprudentie verwerkt. De voorgeschreven
jurisprudentie wordt dikgedrukt aangeduid.
College 1: Consumentenovereenkomst
Richtlijn consumentenkoop
De richtlijn kent vier regimes:
1. Consumentenovereenkomst (artikel 6:230g lid 1 sub c en d BW).
2. Overeenkomst op afstand (artikel 6:230g lid 1 sub e BW).
3. Overeenkomst gesloten buiten een verkoopruimte (denk aan colportage: deur tot deur)
(artikel 6:230g lid 1 sub f BW).
4. Overeenkomst op afstand/gesloten buiten een verkoopruimte waarbij het object van de
overeenkomst een financieel product is (artikel 6:230g lid 1 sub o).
Consumentenbegrip
Wanneer handelt een koper als consument (consumentenbegrip):
Hangt af van de omstandigheden van het geval.
Maatstaf: subjectieve bedoelingen van de klant: denk aan onderscheid in: voor eigen gebruik
kopen of voor bedrijf.
Eventuele ruimte voor gerechtvaardigd vertrouwen van ondernemer. Hierbij kan gekeken
worden naar:
- Welk rekeningnummer gebruikte de koper (voorbeeld advocaat)?Van hemzelf of de
vennootschap?
- Welk adres gebruikte hij?
Er moet sprake zijn van enerzijds een consument en enerzijds een handelaar, wil er sprake zijn van
een consumentenovereenkomst.
Informatieplichten
Informatieplichten staan onder meer in artikel 6:230l BW (consumentenovereenkomst binnen
verkoopruimte) en artikel 6:230m BW (overeenkomst op afstand). Deze zijn te onderscheiden naar:
1. Inhoud: Deze bestaan uit:
Prestaties: prijs, inhoud product, verzendkosten.
Persoonsgegevens: identiteit, telefoonnummer, e-mailadres moet worden opgegeven aan
consument.
Ontbinding: hierover moet hij de consument informeren.
Overeenkomst: is er garantie? De consument moet worden gewezen op de mogelijkheid van
een beroep op non-conformiteit, etc.
2. De informatie moet tijdig verstrekt worden, voorafgaand aan de overeenkomst.
3. De informatie moet duidelijk en begrijpelijk verstrekt worden.
4. De informatie moet bevestigd worden op een duurzame gegevensdrager (artikel 6:230v lid 7
BW). Denk aan de CD, USB en de e-mail.
Ontbindingsrecht
Een ander instrument naast de informatieplichten, is het ontbindingsrecht. Zie artikel 6:230o BW.
Voor diensten is de aanvang van de ontbindingstermijn: de dag van het sluiten van de
overeenkomst. Van dit ontbindingsrecht kan bij overeenkomst afstand worden gedaan.
Voor zaken is de ontbindingstermijn: de dag van ontvangst van de zaak.
1
,De brug tussen de informatieplichten en het ontbindingsrecht is de ‘ontbindingsvoorlichting’
(‘modelformulier’). Zie artikel 6:230m lid 1 sub h BW en artikel 6:230n lid 1 BW. In het arrest Walter
Walbusch ging het om de overeenkomst op afstand en het modelformulier. In deze zaak verspreide
Walter een folder bij mensen thuis, maar daar was geen modelformulier bijgevoegd. Wel werd het
internetadres genoemd op de folder, en op dat internetadres stonden de instructies voor herroeping
en het modelformulier. De ‘Zentrale’ (consumentenorganisatie) zei dat het modelformulier voor
herroeping bij de folder gevoegd had moeten zijn. Walter betoogde dat dit ook niet hoefde, omdat er
sprake was van ‘beperkte ruimte of tijd’ zoals in de richtlijn staat (naar Nederlands recht: artikel
6:230v lid 5 BW). In dat geval gelden minder strenge informatievereisten.
1. De eerste vraag was dan ook: wanneer is sprake van een middel voor communicatie op
afstand dat beperkte ruimte of tijd biedt zoals bedoeld in de richtlijn? HvJ: Er dient rekening
te worden gehouden met alle technische kenmerken van de commerciële communicatie van
de handelaar. Nationale rechter moet nagaan of, gelet op de door de communicatie
ingenomen ruimte en tijd en gelet op de minimumomvang van het lettertype dat geschikt is
voor de gemiddelde consument voor wie de communicatie bestemd is, alle in de richtlijn
bedoelde informatie objectief kan worden getoond in deze communicatie.
2. Tweede en derde vraag: In het geval dat sprake is van een beperkte weergavemogelijkheid:
Is het dan voldoende om te zeggen dát er een herroepingsrecht bestaat? HvJ: de handelaar is
verplicht om de consument, met behulp van het betrokken communicatiemiddel en vóór het
sluiten van de overeenkomst, de informatie betreffende de voorwaarden, de termijn en de
modaliteiten voor uitoefening van dat recht te verstrekken.
Is het dan steeds noodzakelijk om het modelformulier voor herroeping bij te voegen? HvJ: In
bovengenoemd geval is het voldoende wanneer de handelaar het modelformulier voor
herroeping als zodanig via een andere bron aan de consument meedeelt.
M.b.t. Walter: Het was in dit geval aan Walter dat hij een kleine folder koos. Hij had de folder
kunnen vergroten en daarom ging de uitzondering niet op. Er moet meer gedacht worden
aan televisiereclame, radiospotjes, etc.
Wanneer je je niet houdt aan de ontbindingsverplichting, wordt de herroepingstermijn
verlengd met een jaar.
Vereisten consumentenkoop (artikel 7:5 BW)
1. Roerende zaak: gedownloade digitale inhoud valt hier ook onder (streamen niet!).
2. Koper: natuurlijk persoon die niet handelt in de uitoefening van een beroep of bedrijf.
3. Verkoper: persoon die wél handelt in de uitoefening van een beroep of bedrijf.
Als de overeenkomst hieronder valt, is er extra bescherming omdat de regeling van dwingend recht is
(artikel 7:6 BW). De consequentie kan artikel 3:40 lid 2 BW zijn.
Verplichtingen van de verkoper
Artikel 7:9 BW. Eigendom overdragen en leveren (dus er mag geen beperkt recht of
intellectueel eigendomsrecht op rusten). Zie 30 dagen termijn in lid 4.
Artikel 7:17 BW: conformiteit. Non-conformiteit is uitgewerkt in artikel 7:17 lid 2 t/m 4 BW.
Gaat om ‘normaal gebruik’: ondergrens: het product moet gebruikt kunnen worden voor de
bestemming waarmee een gemiddeld persoon een product gebruikt.
De consument wordt geholpen door het bewijsvermoeden uit artikel 7:18 lid 2 BW: de zaak
wordt vermoed non-conform te zijn als het gebrek zich binnen 6 maanden openbaart. Dan
moet de verkoper bewijzen dat de consument de schade heeft veroorzaakt.
De consument moet wel op tijd klagen, zie artikel 7:23 BW. ‘binnen bekwame tijd’
veronderstelt een onderzoeksplicht (binnen 2 maanden is sowieso goed, maar is geen harde
termijn).
Vorderingen consument (bij non-conformiteit ex. artikel 7:17 BW)
2
, 1. Nakoming (artikel 7:21 lid 1 BW).
Aflevering van het ontbrekende (artikel 7:21 lid 1 sub a BW).
Herstel (artikel 7:21 lid 1 sub b BW).
Vervanging (artikel 7:21 lid 1 sub c BW). In het arrest Quelle ging het om vervanging van het
gebrekkige product, in casu een fornuis. Quelle bracht 70 euro in rekening als
‘gebruiksvergoeding’ van het non-conforme product. Het HvJ oordeelde dat de richtlijn
consumentenkoop eraan in de weg staat een nationale regeling te maken volgens welke de
verkoper in zo een geval een vergoeding mag eisen voor het gebruik van het niet-conforme
goed tot aan de vervanging van een nieuw goed. Immers: de consument zou dan ontmoedigd
worden om nakoming te vorderen.
2. Ontbinding (artikel 7:22 lid 2 BW). Dit kan pas als nakoming onmogelijk is.
3. Schadevergoeding (artikel 7:24 BW). Schadevergoeding kan pas als ontbinding onmogelijk is.
Dit is niet geregeld in de richtlijn. Er wordt aangehaakt bij het nationale recht, zie artikel 6:74
BW.
M.b.t. verhouding productaansprakelijkheid: Als de consument de verkoper heeft
aangesproken op grond van artikel 7:24 BW, kan de verkoper regres nemen op de producent
ex. artikel 7:25 BW. Een beding dat dit artikel uitsluit (exoneratiebeding), mag niet want de
bepaling is van dwingend recht (artikel 7:6 BW).
Productaansprakelijkheid, artikel 6:185 BW
De aan te spreken persoon voor schade kan gekanaliseerd worden via artikel 7:24 lid 2 BW naar de
producent (artikel 6:185 BW). Het moet gaan om gevolgschade (artikel 6:190 BW):
a. Schade door dood of lichamelijk letsel;
b. Schade door het product toegebracht aan een andere zaak met een franchise van EUR 500.
Voor schade onder de 500 euro is de verkoper dus wél aansprakelijk.
Voor de goede orde: de producent is voor twee schadeposten niet aansprakelijk. Hij kan niet worden
aangesproken voor schade aan het gebrekkige product zelf. Ook is de producent dus niet
aansprakelijk voor gevolgschade die lager is dan EUR 500. In Nederland wordt uitgegaan van een
drempelfranchise: dit betekent dat als het schadebedrag eenmaal hoger is dan EUR 500, moet de
producent het gehele bedrag vergoeden. Het gaat dus niet om een aftrekfranchise (eerst 500 euro
aftrekken voor de producent).
In de gevallen opgesomd in artikel 7:24 lid 2 is de verkoper overigens aansprakelijk, naast de
producent.
Financieringsovereenkomst en verjaring/consumentenkrediet
Artikel 7:28 BW biedt de consument een gunstige verjaringstermijn m.b.t. het betalen van de
koopprijs. In het arrest Pocorni/Defam staat de vraag centraal of Pocorni zich ook op deze gunstige
verjaringstermijn kan beroepen ten aanzien van de financiering van de consumentenkoop. Pocorni
heeft namelijk een auto gekocht bij Bullewijk (consumentenkoop) en hiertoe heeft Pocorni een
financieringsovereenkomst gesloten met Defam (overeenkomst tot financiering). Pocorni gaat failliet
en na twee jaar stelt Defam een vordering in jegens Pocorni tot het betalen van de prijs. De Hoge
Raad oordeelt dat tussen een overeenkomst van consumentenkoop en een overeenkomst tot
financiering van de daarbij overeengekomen koopprijs door een derde een dusdanige verbondenheid
kan bestaan, dat de bescherming van 7:28 BW aan de consument zich ook uitstrekt tot de vordering
tot aflossing van het krediet. Of van een zodanige verbondenheid sprake is, dient te worden
vastgesteld door uitleg van de rechtsverhouding in het licht van de omstandigheden.
Deze verbondenheid kan er bijvoorbeeld zijn bij het gelijktijdig sluiten van de
consumentenkoopovereenkomst en de financieringsovereenkomst.
Zie voor consumentenkrediet tegenwoordig artikel 7:57 BW.
- Vormvereiste (artikel 7:61 BW)
- Informatieplichten (artikel 7:59, artikel 7:60 en artikel 7:61 BW)
3
, - Ontbindingsrecht (artikel 7:66 BW).
In het arrest ‘Gratis Mobieltjes 1’ oordeelde de Hoge Raad dat het gedeelte in een
abonnementsprijs (bijv. 30 euro per maand) dat een consument eigenlijk moest betalen voor
het mobieltje zelf (de verkoper deed alsof het ‘gratis’ was en de kosten alleen voor
belminuten, etc. waren) moet worden aangemerkt als een consumentenkrediet (artikel 7:57
lid 1 sub c BW) en/of koop op afbetaling (artikel 7:84 lid 3 sub a BW). Dit betekent dat alle
consumentenbeschermende regels (denk aan vormvereisten, informatieplichten en
ontbindingsrecht) van toepassing zijn en de overeenkomst vernietigbaar (3:40 BW) is bij
strijd met deze regels. De overeenkomst kan in stand blijven voor zover deze betrekking
heeft op de door de consument te benutten telecommunicatiediensten.
College 2: Nietigheden algemeen
Onderscheid nietigheden/vernietigbaarheden
Nietigheden Vernietigbaarheden
Artikel 3:39 BW (vorm) Artikel 3:32 BW (handelingsonbekwaamheid)
Artikel 3:40 lid 1 (strijd goede zeden/openbare Artikel 3:34 BW (geestelijke stoornis)
orde)
Artikel 3:43 BW (belangenverstrengeling): Dit Artikel 3:40 lid 2 BW
gaat over handelingsonbevoegdheid.
Artikel 3:44 BW (bedrog, bedreiging, misbruik)
Artikel 3:45-3:48 BW (pauliana)
Artikel 6:228 BW (dwaling)
Consequentie
Nietig: er is nooit een overeenkomst tot stand gekomen (dus vanaf het begin af aan).
Vernietigbaarheid: De rechtshandeling houdt met terugwerkende kracht op te bestaan
(artikel 3:53 lid 1 BW). Als op 1 maart een overeenkomst wordt gesloten en deze op 15 maart
wordt vernietigd, was er in het tijdsbestek tussen 1 en 15 maart dus nooit een
overeenkomst. De koper is dus nooit eigenaar geworden. Het heeft dus hetzelfde resultaat
als nietigheid.
Zie bijzondere verjaringsregels bij vernietiging: 3:52 BW en 3:51 lid 3 BW. Lid 3 ziet op het
geval dat je niet meer kan vernietigen, maar toch wordt aangesproken tot nakoming. Zodra
je wordt aangesproken kan je alsnog (‘in rechte’) vernietiging vorderen. Je kan dus niet meer
actief vernietigen, maar wel defensief.
Nietigheid en vernietigbaarheid
Nietigheid kan de rechter ambtshalve constateren (doorbreking van de lijdelijkheid van de
rechter).
Vernietigbaarheid constateert de rechter niet ambtshalve. Een partij moet zich hierop
beroepen. Een uitzondering hierop is het consumentenrecht. De Nederlandse wetgever heeft
m.b.t. afdeling 6.5.3 (implementatie Europese richtlijn) gekozen voor ‘vernietigbaarheid’ als
sanctie. Het HvJ heeft echter bepaald dat de rechter in dergelijke gevallen ambtshalve moet
toetsen of een beding oneerlijk is.
Artikel 3:40 BW
De drie toetsingscriteria uit artikel 3:40 BW zijn de goede zeden (lid 1), openbare orde (lid 1)
en strijd met een dwingende wetsbepaling (lid 2).
De drie rechtsgevolgen zijn: geldig, nietig of vernietigbaar.
4
