Uitgebreide hoorcollege-aantekeningen van het B3-vak Rechtssociologie aan de Radboud Universiteit van . Aantekeningen zijn inclusief grafieken. Docent: A. Terlouw. Cursuscode: JUR-3RESOC.
Inhoud:
HC1 Wat is rechtssociologie?
HC2 Methoden van onderzoek
HC3 Wetgeving I – Sociale genese van recht
H...
Hoorcolleges B3 Rechtssociologie 2019-2020
Ra dboud Un iversiteit - B3 - HC 1-HC 10
Inhoud
HC1 Wat is rechtssociologie?
HC2 Methoden van onderzoek
HC3 Wetgeving I – Sociale genese van recht
HC4 Wetgeving II
HC5 Het schrijven van een essay
HC6 en 7 Uitvoering I en II (gecombineerd wegens ziekte docent)
HC8 Rechtspraak I – Conflictoplossing
HC9 Rechtspraak II – Rechters
HC10 De burger en het recht
HC1 Wat is rechtssociologie?
Vragen:
1. Leiden meer regels tot meer recht?
2. Is de wet in de eerste plaats een instrument in handen van de staat?
3. Hangt de effectiviteit van wetgeving/rechtspraak af van uitvoering en handhaving?
4. Leidt een
rechterlijke
uitspraak altijd
tot beëindiging
van een
conflict?
Rechtssociologie, wat
heb je er aan?
Voorbeeld van
rechtssociologie in het
dagelijks leven →
1
,Verbod mobiel vasthouden op de fiets
Juridische vragen: Wat is vasthouden? Wat is een mobiel? Hoe is de handhaving geregeld? Hoe kun
je in beroep?
Rechtssociologische vragen:
• Wat zijn de doelen van de wet die het vasthouden van een mobiel op de fiets verbiedt?
o MvT: Terugdringen van verkeersongelukken ten gevolge van fietsers met een mobiel
in de hand
o Gebeurde dat zo vaak dan? Er is niet veel over bekend, naar schatting enkele
tientallen tot honderd slachtoffers per jaar.
• Wat zal er in de praktijk wijzigen?
o Directe naleving: minder mensen met telefoon fietsen
o Daarnaast: minder verkeersongelukken waarbij fietsers zijn betrokken
• Zijn de wijzigingen in de praktijk een gevolg van de strafbaarstelling (causaliteit)?
o Als er minder verkeersongelukken zijn, is dat dan wel het gevolg van deze wet? Er
kunnen ook andere oorzaken zijn.
o Zo ja, dan waren het effecten.
• Zijn het beoogde effecten?
o Zo ja, dan is de stafbaarstelling effectief.
o Zo nee, dan zijn het neveneffecten (positief of negatief).
o Effectiviteit kan verschillende dingen betekenen
▪ Enge effectiviteit: Worden de regels nageleefd?
▪ Ruimere effectiviteit: Wordt het beoogde doel bereikt?
▪ Ruimste effectiviteit: Ook gekeken naar neveneffecten.
Paradigma wisseling
Het is de bedoeling dat je gaat kijken met een rechtssociologische blik en niet met een juridische blik.
- Voorbeeld: Ceci n’est pas une pipe.
- Voorbeeld: Beïnvloeden door middel van framing.
Law in books = wetsteksten, verdragsteksten, regelgeving, circulaires, jurisprudentie
Law in action = het functioneren van de juridische instituties, personen en structuren in de praktijk
Inhoud
1. Wat is rechtssociologie? (sociale genese en sociale werking)
2. Functies van het recht
3. Wat is recht?
4. Verschil rechtssociologen – juristen
5. Het rechtssysteem (Schuyt)
6. Emile Durkheim (mechanische en organische solidariteit)
7. Juridische en sociale normen en rechtspluralisme
8. Opzet cursus
1. Wat is rechtssociologie? (sociale genese en sociale werking)
Rechtssociologie is de wetenschappelijke bestudering van de wisselwerking tussen recht en
samenleving.
2
, 1. Invloed van het recht op de samenwerking = Sociale werking van het recht
2. Invloed van de samenleving op het recht = Sociale genese (productie) van het recht
a. Recht <------------------------------>Samenleving
1. Sociale werking van het recht: de invloed van recht op de samenleving
o Voorbeeld: Verbod op verstrekking van een gratis plastic tasje. Hoe pak je de
evaluatie aan?
1. Wordt het nageleefd? Ja.
2. Beoogde effecten: terugdringen van de plastic soep? Moeilijk vast te stellen. En
als er minder plastic soep is, komt dat dan door het Nederlandse verbod?
3. Niet beoogde effecten? Ja, omzetverlies bij producent van plastic tasjes. Als de
vervuiling toeneemt, wil dat zeggen dat het verbod niet werkt? Hoeft niet.
o Twee vragen:
A. Hoe bereikt de wet de burgers?
B. Wat zijn de andere effecten van de wet?
Je kunt op twee wijzen onderzoek doen:
1. Top-down: Wat voor effect heeft de regels?
2. Vanaf onder: Wat doen de burgers en waarom?
o Onderscheid tussen effecten:
Bedoelde effecten
▪ direct: naleving
• primair: door de regel → zelf naleven omdat de regel er is
• secundair: na interventie (door mobilisering) → erop gewezen door
rechter of andere handhaving
▪ indirect: doelbereiking (wat is het doel, wiens doel)
• Voorbeeld: Regel dat een werkgever een lift moet hebben vanwege
gehandicapten. Doel bereikt als meer gehandicapten aan het werk
kopen. De werkgever moet dan dus door de lift ook daadwerkelijk
meer gehandicapten gaan aannemen (dat was niet verplicht).
Onbedoelde effecten/neveneffecten
▪ Voorzien: kosten worden gemaakt door de lift.
▪ Onvoorzien: mensen krijgen overgewicht doordat ze niet meer traplopen.
Ook nog verschil:
o speciale effecten: in een specifiek (individueel) geval
o generale effecten: algemeen, ook in andere situaties
En let op het probleem van causaliteit! Is het effect wel een gevolg van de norm? Of is er
correlatie?
2. Sociale genese (productie) van het recht: de invloed van de samenleving op het recht
3
, o Studie van hoe een wetgevings- of beleidsagenda tot stand komt. Welke actoren
verantwoordelijk zijn voor bepaalde agenda’s. Welke actoren zijn dominant. Welke
consequentie kan de wijze van agenderen hebben voor het verloop van het traject.
o Mensen maken het recht en het recht verandert met maatschappelijke veranderingen.
o Voorbeeld: Plastic tasjes-verbod. Steun van de consumenten was heel belangrijk bij het
maken van deze maatregel. Het is heel belangrijk voor de werking van een regel als bij de
sociale genese van een regel de mensen het er bij eens zijn.
o Je hebt te maken met verschillende actoren en factoren die invloed hebben op de
totstandkoming van regels.
o Wetgevers zijn volledig autonoom. Ze kunnen niet volledig los van de maatschappij
handelen. ‘Ieder volk krijgt de rechten die hij verdient’ is ook niet helemaal waar.
o Maatschappelijke bronnen:
1. De politieke machtsverhoudingen
2. Economisch-technologische ontwikkelingen
3. Functioneren juridische professionals
4. Rechtsopvattingen van burgers
o Als een regel voortvloeit uit de praktijk – het gebeurde eigenlijk al zo – dan is de kans het
grootst dat de wet nageleefd wordt.
2. Functies van het recht
a. Ordenende functie: Rood is stoppen en groen is doorlopen (had ook andersom afgesproken
kunnen worden.
b. Geschilbeslechtingsfunctie: Beëindigen van een conflict.
o Bijvoorbeeld bij de rechter, maar kan ook Alternative Dispute Resolution (mediation,
schikking)
c. Normatieve functie: Normen die we met zijn allen hebben, vastleggen in de wet. Geeft
uitdrukking aan bestaande normen.
o Rule of Law: Ook de staat/overheidsinstanties zijn gebonden aan het recht. Bijv. geen
détournement de pouvoir.
d. Instrumentele functie: Het teweegbrengen van sociale veranderingen.
o We willen iets veranderen en daarvoor gebruiken we het recht.
o Eén van de belangrijkste functies van regels is het beschermen van de zwakken. Voor
rechtssociologen is de vraag: Hoe gebeurt dit en slaagt dit?
o Instrumenteel onderzoeksperspectief is iets anders dan instrumentele werking
▪ Instrumenteel onderzoeksperspectief: top-down onderzoek, kijken vanuit de
regel naar de maatschappij
▪ Instrumentele werking: Je kunt iets bereiken met het recht.
3. Wat is recht?
Freek Bruinsma: perspectieven
• rechtsgeleerdheid: hoe luidt het positieve, geldende recht?
o Intern perspectief: vanuit de deelnemer aan het recht
o Feitelijke vragen: Op welke misdaden staat de doodstraf?
• rechtssociologie: hoe werkt het recht in de praktijk?
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper puckkomrij. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,99. Je zit daarna nergens aan vast.
