Dit is een samenvatting van de eerste historische context van het geschiedenis boekje van MEMO geschiedenis VWO.
Dit is een hele nuttige samenvatting. In de samenvatting staan ook op het eind alle begrippen uitgelegd, alle verplichte voorbeelden uitgelegd en de belangrijkste jaartallen en personen...
Geschiedenis
Historische context Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden (1515 – 1648)
§1 Opstand in de Nederlanden (1515 – 1572)
Centralisatiepolitiek van Karel V
- 1e helft 16e eeuw: Karel V heerser over huidige NL, BE en LU: zeventien provinciën
of gewesten der Nederlanden, met elk eigen bestuur.
- 15e eeuw: steden geprofiteerd van oplevende handel en geldeconomie gegroeid.
- Karel zorgde voor ontevredenheid onder burgers door:
1. Centralisatie: hij wilde zijn gebieden vanuit 1 plaats besturen: Brussel.
2. Privileges wat burgers kregen in ruil voor betalen van belasting.
3. Hij moderniseerde bestuur van NLen. Hij verving raadgevende commissies door
drie collaterale raden. Ambtenaren werden vervangen door adel in bestuur
(ambtenaren want die konden ontslagen worden).
Religieuze onrust
- 16e eeuw: ontstaan religieuze crisis Reformatie.
- Snelle opkomst protestantisme door verspreiding pamfletten met kritiek op de
Rooms-Katholieke kerk.
- Bekendste critici onder protestantisme waren Maarten Luther en Johannes Calvijn
vonden dat mensen zich alleen hoefden te houden aan Gods voorschriften in Bijbel.
Bijbel moest in volkstaal worden verspreid werd gemakkelijker dankzij uitvinding
boekdrukkunst in 15e eeuw.
- Karel V niet eens met protestanten, vond dat zij orde en rust in zijn rijk verstoorden.
- 1521: Luther bij Rijksdag in Worms, hij neemt kritiek niet terug Karel V verbande
Luther en liet al zijn boeken verbranden.
Luther kreeg steun van Duitse vorsten die ook bezwaren hadden tegen misstanden
in katholieke kerk eind aan eenheid kerk.
- Karel V vond religieuze eenheid in zijn rijk erg belangrijk en liet daarom protestanten
vervolgen.
- In Duitse Rijk waren veel vorsten overgegaan tot lutheranisme in 1555 legde Karel
V zich daarbij neer.
- Voortaan gold daar de afspraak: ‘cuius regio, eius religio’, ‘wiens gebied, diens
religie’.
De situatie in de Nederlanden
- Calvinisme kreeg meer aanhang dan lutheranisme.
- Calvijn en aanhangers van mening dat lagere overheden zich tegen hogere overheid
mochten verzetten, als deze Gods geboden niet naleefde. Onderdanen mochten
zonder toestemming van hun vorst kerk beginnen.
- Karel V pakte ketters in NL hard aan doodstraf.
- Zoon Karel V Filips II zette kettervervolgingen door.
Het begin van de opstand
- Opstand begon als meningsverschil over manier waarop overheid moest reageren
op protestantisme.
- Veel inwoners van NL wilden dat Filips zich verzoenend opstelde en hun oude
vrijheden en privileges respecteerde.
- NLse burgers wilde eind aan kettervervolgingen (april 1566) plaatsvervangster Filip
II besloot vervolgingen tijdelijk stil te leggen.
- Mensen bezochten calvinistische hagenpreken oproep tot stukslaan afgodsbeelden.
- Zomer 1566: Beeldenstorm bewijs voor Filips om ketters te blijven vervolgen.
, - Filips stuurde hertog van Alva naar NL om orde op zaken te stellen Alva richtte
speciale rechtbank op om alle schuldigen van Beeldenstorm te straffen Raad van
Beroerten kreeg bijnaam Bloedraad duizenden ontvluchtten de Nederlanden.
- Waaronder Willem van Oranje, stadhouder van Filips in Holland, Zeeland en Utrecht.
Katholiek man, maar tegen kettervervolgingen.
- Hij legde stadhouderschap neer en riep op tot verzet. Zijn veldtochten liepen
grotendeels uit op mislukkingen.
- Watergeuzen hadden wel succes. 1572: verovering Den Briel.
- Steeds meer steden sloten aan bij Opstand Staten van Holland benoemen WvO tot
stadhouder: aanvoerder legers.
§2 Ontstaan van de Republiek (1572 – 1588)
Burgeroorlog
- Snelle groei opstand hertog van Alva greep militair hard in ontstaan burgeroorlog in
NL.
- Verschillende groepen tegenover elkaar:
Radicale calvinisten: wilden dat iedereen protestants werd;
Gezagsgetrouwe katholieken: wilden zo snel mogelijk orde onder Filips II
herstellen.
Gematigden: wilden in vrede leven en einde aan burgeroorlog en veroveringen.
- WvO: stelde zich gematigd op: vond dat zowel katholieken als protestanten vrij
moesten zijn om geloof uit te oefenen hij wilde zoveel mogelijk aanhang krijgen.
Propagandaoorlog, waarin hij zweeg over religie en nadruk legde op eenheid van NL:
Spaanse legers moesten verdwijnen.
- Opstandelingen verspreidden boodschappen onder bevolking d.m.v. brieven,
pamfletten, liederen.
- Filips II niet onder indruk en hield Spaanse legers in Nederlanden. Wel moest Alva
vertrekken: slaagde er niet in Opstand neer te slaan.
- 1574: ontzet van Leiden door WvO belangrijke overwinning want opstandelingen
hadden Selingen hadden Spanjaarden feitelijk uit gewest Holland verdreven.
- Filips II geldnood Spanje bankroet Spaanse troepen in NL slecht betaald
opstanden onder soldaten: muiterijen plunderingen en moorden.
Belangrijke reden voor gewesten om samen te werken.
1576: Pacificatie van Gent: eis dat Spaanse troepen moesten vertrekken.
Opstandelingen in het nauw
- Pacificatie van Gent liep uit op teleurstelling:
Afspraak was dat grootste deel van NL zou katholiek blijven en alleen Holland en
Zeeland werden calvinistisch.
En dat katholieken en calvinisten moesten elkaar met rust moesten laten.
Afspraken bleken niet te handhaven: in zuidelijke gewesten stelden radicale
calvinisten zich steeds onverzoenlijker op namen macht over op veel plaatsen.
- Zuidelijk gelegen Nederlanden kwamen weer in Spaanse handen.
- Tegelijkertijd slaagden opstandelingen erin om Spanjaarden definitief uit Holland te
verdrijven 1578: rijke Amsterdam koos zijde van verzet: Alteratie van Amsterdam.
- 1579: Unie van Utrecht, aantal opstandige gewesten sloot bondgenootschap tegen
Spaanse troepen.
- Filips II accepteerde dat niet hij gaf WvO schuld van Opstand en verklaarde hem
vogelvrij.
- Opstandelingen vonden dat onacceptabel 1581: Plakkaat van Verlatinghe,
opstandelingen kondigden aan zonder Filips II verder te gaan.
- Opstandige Nederlanden gingen op zoek naar plaatsvervanger mislukking.
- 1584: moord op WvO in Delft door katholieke Fransman (Balthasar Gerards).
- 1585: Val van Antwerpen.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper famkeoortwijn. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
