PB0522 inleiding in de gezondheidspsychologie
Studietaak 1
Hoofdstuk 1
Health/gezondheid Een positieve staat van fysieke, mentale en sociale welvaart, dat over
tijd verschilt via een continuum.
Gezondheid als continuum Aaron Antonovsky zag gezondheid als een continuum met aan
de ene kant de dood en aan de andere kant optimale gezondheid.
Dietary diseases als resultaat van te kort of te slechte voeding.
Sterfte in Noord Amerika in de 17e tot 19e eeuw Door dietary en infectious diseases.
Infectious diseases acute ziektes die voortkomen uit bacterien of virussen.
Overlijden van native Noord Amerikanen door Europeaanse settlers 1. De natives waren
nog nooit exposed aan deze nieuwe ziekten en konden er dus niet goed tegen. 2. Natives
hadden een kleine genetische variatie, waardoor de ziekten iedereen konden pakken.
Andere naam voor tuberculose ‘consumption’
Preventive measures Het verhogen van persoonlijke hygiene, beter voedsel en
algemene gezondheidsmaatregelen zorgde ervoor dat volksziekten minder kans kregen om
te verspreiden
Chronic diseases De belangrijkste vorm van ziekten op dit moment. Bijvoorbeeld
hartziekten, kanker en herseninfarcten. De ziekten ontwikkelen en houden gedurende
langere tijd stand.
Waarom overlijden er nu meer mensen aan chronische ziekten dan vroeger?
Omdat mensen nu langer leven en dus op latere leeftijd vatbaarder worden voor
deze ziekten.
Trephination/trepanatie Een ingreep waarbij de kwade geesten (die als oorzaak van
ziekten werden gezien) het hoofd konden verlaten.
Hippocrates humoral theory of illness Het lichaam bevat vier sappen genaamd
humors. Wanneer de mix gebalanceerd is zijn we gezond. Ziekten ontstaan wanneer deze
sappen niet meer harmonieus zijn.
Body en mind in Griekse tijden waren een afzonderlijk iets.
Mind/body problem Het probleem waarbij wordt onderzocht of de mind en body hetzelfde
zijn of juist apart van elkaar functioneren.
Galen Dokter in de griekse tijd. Hij voerde veel autopsies uit op dieren en vond dat ziekten
gespecificeerd konden zijn in het lichaam. Zijn ideeën werden door veel mensen
geaccepteerd.
Gezondheid in de middeleeuwen In de middeleeuwen was de kerk erg belangrijk. Zij
zeiden dat god alles regelde en mensen zielen hadden. Autopsies mochten bijvoorbeeld niet
bij zielcreatures uitgevoerd worden. Geloof in kwade geesten was groot
Gezondheid in de renaissance Meer geloof in onderzoek ipv alleen god. Mind en body
werden als 2 afzonderlijke delen gezien.
,Rene descartes Vond dat het lichaam werkte als machine. Brein en lichaam waren los
maar konden met elkaar communiceren via en pineal gland. Dieren hebben geen ziel,
mensen wel maar die verdwijnt uit het lichaam bij sterfte.
Vanaf de 18e en 19e eeuw Verbeterde de informatie over gezondheid en werden dokters
en ziekenhuizen langszaam steeds meer gewaardeerd
Biomedical model Nieuw model omtrent ziekte en gezondheid. gezondheid en ziekte
uitsluitend verklaart door biologische factoren, zoals genetica, infecties of lichaamsfuncties.
Het ziet het lichaam als een machine, waarbij ziekte een storing in die machine is.
Het biomedische model heeft ontwikkeling nodig:
Risk factors Karaktertrekken of condities van een ziekte die ervoor zorgen dat hij sneller
ontwikkeld.
Associated risk factors Risk factors worden in verband gebracht met de ziekte, het
betekent niet direct dat risk factors de ziekten veroorzaken
Vijf grootste sterf oorzaken in amerika 1. Hartziekten 2. Kanker 3. Herseninfarct 4.
Longziekte 5. Ongevallen
Behavior matters Gedrag is een grote factor in ziek worden, of niet ziek worden
Personality en ziekte Onderzoekers hebben bewijs gevonden voor een link tussen
persoonlijkheid en het ontwikkelen van ziektes
Lage levels aan conscientieusheid sterven eerder aan hartziekten dan mensen met
hoge conscientieusheid
Hoge levels aan positieve emoties leven gemiddeld langer dan mensen met lage
levels
Hoge levels aan anxiety, depression, hostility en pessimism Hebben meer kans op
vroeg overlijden, vooral aan hartziekten
Freuds psychoanalytische theorie Legde links tussen ziekten en psychische staat.
De symptomen zouden voortkomen uit onderliggende emotionele invloeden. ‘
Conversion hysteria Freuds benaming voor het voortkomen van symptomen uit emotionele
processen
Glove anesthesia Waarbij maar één hand verlamd is.
Psychosomatic medicine startte in 1930. De starters waren getraind in medicijnen,
psychiatrie en psychoanalysten.
Psychosomatic Waarbij de hersenen en het lichaam betrokken zijn bij de symptomen
Twee nieuwe velden vanaf 1970 behavioral medicine en health psychology
Behavioral medicine Waarbij lidmaatschap interdisciplinai is, bijvoorbeeld
psychologie, sociologie, medicijn. Groeide voort uit het behaviorisme.
Biofeedback therapeutische techniek waarbij een persoons fysieke processen zoals
bloeddruk gemonitord worden zodat hij of zij daar vrijwillige controle over kan nemen.
Joseph Matarazzo’s vier doelen van health psychology 1. Promoten en
onderhouden van gezondheid 2.voorkomen en behandelen van ziekten. 3. Vinden van
,oorzaken van gezondheid, ziekten en andere issues 4. Analyseren en verbeteren van health
care systemen
Biopsychosocial Na het toevoegen van een persoon aan het biomedical model krijg je
dit. Alle drie de factoren dragen bij aan de gezondheid van een persoon.
Motivatie het proces wat ervoor zorgt dat een persoon start aan een bepaalde activiteit
Community Individuen die aardig dicht bij elkaar wonen en leven
Interplay Het samenspel van verschillende factoren
System Een dynamische entiteit waarbij de componenten met elkaar gerelateerd zijn.
Life span perspective Karakteristieken van een persoon worden bekeken via hun
voorgaande ontwikkeling, huidige level en waarschijnlijke ontwikkeling in de toekomst
Pediatrics en geriatrics kinderzorg en ouderenzorg
Adverse childhood experiences Belangrijke gebeurtenissen in de kindertijd kunnen
zorgen voor de ontwikkeling van ziekten later in het leven.
Mortality de dood
Morbidity betekent ziekte, letsel of handicap
Incidence Hoeveelheid nieuwe cases
Anthropology De studie van menselijke culturen
Health economics Bestudeerd de toevoer en afname van health resources
Health policy bestudeert de plannen, taken en keuzes van de overheid en
verzekeringsmaatschappijen
sociocultural Met betrekking tot sociale en culturele factoren
yin en yang teveel Yin zorgt voor verkoudheden etc, teveel Yang zorgt voor koorts en
uitdroging
‘useful’ theorie Is niet perse waar, maar: 1. Wordt duidelijk vermeld. 2. Brengt
feiten samen 3. Relateerd informatie met elkaar die eerder niet perse gerelateerd was. 4.
Laat ons voorspellingen maken.
Causaliteit heeft drie criteria 1. De levels van de independent en dependent
variabele varieerden samen. 2. De oorzaak ging vooraf aan het gevolg. 3. Alle andere
mogelijke verklaringen zijn uit de weg geruimd.
Randomized controlled trials Goed uitgevoerde experimenten.
Retrospective approach Een benadering waarbij men terugkijkt naar gebeurtenissen of
gegevens uit het verleden. Onderzoekers analyseren bestaande gegevens om oorzaken,
patronen of effecten te identificeren. Dit wordt vaak gebruikt in medische studies, waarbij
men bijvoorbeeld kijkt naar de ziektegeschiedenis van patiënten.
Quasi experimentele studie Experiment maar zonder de gerandomiseerde groepen
Prospective approach Een benadering waarbij men vooruitkijkt en gegevens
verzamelt naarmate gebeurtenissen zich ontwikkelen. Onderzoekers volgen individuen over
, een bepaalde periode om te zien hoe bepaalde factoren toekomstige uitkomsten
beïnvloeden, zoals bij klinische studies waarin deelnemers vanaf het begin worden gevolgd.
Sex chromosomes Dragen de genen die het geslacht bepalen. XY – man XX- vrouw
Telomeres de toppen van elk chromosoom bevatten dna sequenties.
Hoeveelheid genen in een cel 30-40.000
Sickle cell anemia Erfelijke ziekte. Vooral bij zwarte mensen. Zorgt voor uitval van
organen
Phenylketonuria Meer bij witte mensen. Baby’s lichaam faalt in het produceren van een
belangrijk enzym. Zorgt voor brain damage wanneer onbehandeld.
Oncogenes genen die kanker kunnen veroorzaken
Compliance Compliance/therapietrouw
Congenital abnormalities/Congenitale afwijkingen Afwijkingen en ziekten ontstaan
door geboorteafwijkingen of abnormale groei en ontwikkeling
pineal gland Epifyse, pijnappelklier Hormoonklier in de hersenen
Prevalence Prevalentie Term uit de epidemiologie; aantal gevallen met een bepaalde
aandoening op een bepaald moment
Interventiecyclus 1. een goede diagnose 2. Voorbereiding, interventie zoeken of
ontwikkelen. 3. Implementatie, interventie toepassen 4. Evaluatie
Hoofdstuk 2
Myeline groei van boven naar beneden. Een kind kan de bovenste delen van het lichaam
eerder goed bewegen dan de onderste delen.
Central nervous system Het brein en de ruggengraat
Peripheral nervous system Het overgebleven netwerk aan neuronen, naast het brein en de
ruggengraat
Telencephalon Cerebrum en het limbische systeem.
Diencephalon Bevat de thalamus en hypothalamus.
Cerebrum/grote hersenen Bevat de cerebral cortex. Aansturen complexe motorische en
mentale activiteiten. Heeft een linker en rechter hemisfeer.
Linker hemisfeer taal en nummerieke skills,
Rechter hemisfeer visueel, emotie, patronen (melodieen)
Temporal lobe bevat vooral gehoor.
Parietal lobe sensaties.
Occipital lobe visueel.
Limbisch system betrokken bij emoties.
