Samenvatting Bijzondere overeenkomsten
Hoofdstuk 1 Algemene inleiding
Een overeenkomst is een bijzondere overeenkomst indien zij een wettelijke uitwerking in
Boek 7 heeft gekregen. Soms worden deze overeenkomsten aangeduid als ‘benoemde’
overeenkomsten.
Binnen de grenzen die de wet aangeeft, zijn partijen naar Nederlands recht vrij met elkaar al
dan niet een overeenkomst aan te gaan. Het BW gaat uit van een open contractensysteem.
Uit het stelsel van het BW vloeien wel grenzen voort die gelden voor zowel
rechtshandelingen als voor de vorm en de inhoud van een contract. (Denk bijvoorbeeld aan
de regeling inzake de algemene voorwaarden).
Daarnaast kan het aangaan van een overeenkomst of de inhoud hiervan in strijd komen met
wetgeving van bijzondere aard, zoals de mededingingswet of het Europese recht.
Om een tweetal redenen is het noodzakelijk geoordeeld dat voor een aantal overeenkomst
typen in de wet bijzondere voorschriften op te nemen.
1. De eerste reden is dat bij alledaagse overeenkomsten, de partijen de afspraken
alleen in grote lijnen formuleren in de overeenkomst.
2. De tweede reden is dat het algemeen belang daarnaast eist dat in bepaalde
opzichten de onderhandelings-en contractsvrijheid van partijen wordt begrensd.
De wetgever heeft voor de bijzondere overeenkomsten in boek 7 de volgende indeling voor
ogen gehad;
Overeenkomsten strekkende tot overdracht van een goed.
Overeenkomsten gericht op het verrichten van werkzaamheden.
Overige bijzondere overeenkomsten, zoals borgtocht, de vaststellingsovereenkomst
en de verzekeringsovereenkomst.
De bepalingen in Boek 7 zien op het nader specifiëren van de inhoud van de
overeenkomsten en bescherming bieden aan een der partijen. Dit doet Boek 7 door;
Bepalingen die aan een overeenkomst rechtsgevolgen verbinden die door partijen
niet kunnen worden weg gecontracteerd.
Bepalingen die ten aanzien van een bepaalde overeenkomst of voor een bepaald
beding een vorm voorschrijven.
Bepalingen die betrekking hebben op de bewijslast of de toelaatbaarheid van
bewijsmiddelen.
De bescherming van Boek 7 richt zich tot de ‘zwakke’ partij bij de overeenkomst. Het gaat
dan om de consument, in het stelsel van het BW. De natuurlijke persoon die niet handelt in
de uitoefening van een beroep of bedrijf. Consumentenbescherming is de rode draad door
Boek 7.
Naast Boek 7 zijn de boeken 3,5 en 6 BW ook van groot belang. Hierin zijn de meer algemene
bepalingen m.b.t. overeenkomsten te vinden. De bepalingen in Boek 7 zijn echt de meer
gespecificeerde regelingen. Denk hierbij aan;
Precontractuele verbintenissen
Nadere regels inzake de totstandkoming van de overeenkomst
Hoofdverplichtingen van de partijen
, Beëindiging van de overeenkomst
Bijzonderheden ter zake van niet-nakoming of ontbinding
Post-contractuele verbintenissen
Indien er sprake is van een botsing tussen of van een overlapping van de regels van Boek 3
en Boek 6 en die van Boek 7, dan geldt als algemeen uitgangspunt dat de bijzondere regel
voorgaat. (Lex Specialis)
Een overeenkomst kan beantwoorden aan de wettelijke omschrijvingen van meerdere
bijzondere overeenkomsten. De overeenkomst wordt dan wel een gemengde overeenkomst
genoemd. Art. 6:125 BW geeft voor de gemengde overeenkomst een bijzonder wettelijk
regime. Als de overeenkomst aan de omschrijving van twee of meer door de wet geregelde
bijzondere overeenkomsten voldoet, dan zijn voor elk van die soorten gegeven bepalingen
naast elkaar van toepassing. Hierop bestaat echter een belangrijke uitzondering, namelijk
dat dit wel verenigbaar dient te zijn met de aard en strekking van de overeenkomst.
Hoofdstuk 2 Koopovereenkomst
In de eerste titel van Boek 7 zijn bijzondere bepalingen opgenomen voor de
koopovereenkomst. Omdat het BW een gelaagde structuur heeft, van algemeen naar
bijzonder, zijn ook boeken 3,5 en 6 van belang.
Voor internationale handelskoop is ook het Weens Koopverdrag van belang. Dit is een in
1980 gesloten verdrag dat erop is gericht om het kooprecht tussen een professionele koper
en een professionele verkoper in internationaal verband te uniformeren.
Als uitgangspunt geldt dat alle regels uit titel 7.1 van aanvullend recht zijn. De gelden in
beginsel dus alleen indien contractspartijen zelf niet iets anders overeengekomen zijn. Een
belangrijke uitzondering wordt gemaakt voor de consumentenkoop; voor dit type
koopovereenkomst is, ter bescherming van de consument, in art. 7:6 BW een groot aantal
artikelen van dwingend recht verklaard.
Het eerste artikel van Boek 7 legt de definitie van de koopovereenkomst vast: De
koopovereenkomst is een overeenkomst waarbij de één zich verbindt een zaak te geven en
de ander om daarvoor een prijs in geld te betalen. Een overeenkomst waarbij partijen
artikelen ruilen, wordt dan ook niet als koopovereenkomst gekwalificeerd. Er is echter wel
een schakelbepaling aanwezig.
Aan een aantal bijzondere soorten overeenkomsten zijn nog bijzondere regels gewijd;
Ten eerste de consumentenkoop (art. 7:5 BW)
Ten tweede de koop van een onroerende zaak (art. 7:2 en 7:3 BW)
In de derde plaats geldt ook ten aanzien van de koop op afbetaling en de huurkoop
een bijzondere regeling. (art. 7:84 BW)
Voorts worden aan de koop van vermogensrechten, zoals een vorderingsrecht op de
betaling van een geldsom, het recht op vruchtgebruik of effecten en aandelen,
bijzondere regels gewijd. (art. 7:47 en 7:48 BW)
Tot slot gelden bijzondere regels voor overeenkomsten op afstand en
overeenkomsten buiten de verkoopruimte. Bijvoorbeeld de koop via het internet.
(art. 6:230m e.v. BW)
, Speciaal regime voor consumentenkoop
Het begrip consumentenkoop bestaat uit drie elementen;
1. Er moet sprake zijn van een koopovereenkomst m.b.t. roerende zaken.
2. De koper moet een natuurlijke persoon zijn die niet handelt in uitoefening van een
beroep of bedrijf.
3. De verkoper moet wel handelen in de uitoefening vaan een (vrij) beroep of bedrijf.
De meeste regels berusten op de gedachte dat de consumentkoper extra bescherming nodig
heeft omdat hij doorgaans de zwakkere en slechter ingelichte contractspartij is.
Een groot aantal bepalingen uit titel 7.1 voor de consumentenkoop zijn van dwingend recht.
Het HvJ heeft bepaald dat de regels van consumentenbescherming door de rechter, uit eigen
beweging en dus ambtshalve, moeten worden toegepast.
Koop: totstandkoming
Evenals elke andere overeenkomst komt het koopcontract tot stand door aanbod en
aanvaarding. (art. 6:217 BW) Voor de totstandkoming gaat het er dan om dat partijen het
eens zijn over de belangrijkste dingen, zoals prijs en hoeveelheid. Zie echter art. 7:4 BW voor
de uitzondering m.b.t. bulkgoederen.
Het aanbod moet worden onderscheiden van de enkele uitnodiging tot het doen van een
aanbod, of van een uitnodiging om in onderhandeling te treden.
De aanvaarding van een aanbod heeft pas effect wanneer zij de geadresseerde heeft bereikt.
(Ontvangsttheorie, art 3:37 lid 3, maar zie de uitzondering in art. 6:224 BW)
In sommige gevallen kan de koper zich gedurende enige dagen bevrijden van een in beginsel
geldig gesloten contract, door zich te beroepen op een wettelijke bedenktijd.
Koop: vernietiging
Een koopovereenkomst kan nietig (van rechtswege ongeldig) of vernietigbaar (geldig, maar
door partijen te vernietigen) zijn. In beide gevallen wordt de geldigheid van het contract met
terugwerkende kracht aangetast. De normale regels uit boek 3 en boek 6 zijn geldig.
Indien de wil van een contractspartij op een gebrekkige wijze is gevormd, wordt gesproken
van een wilsgebrek. Een koopovereenkomst die onder invloed van dwaling, bedreiging,
bedrog of misbruik van omstandigheden tot stand is gekomen, is vernietigbaar. Bij een
beroep op dwaling ex art. 6:228 BW moet aannemelijk worden dat de overeenkomst zonder
deze dwaling niet, of met een andere inhoud, zou zijn gesloten.
Verplichtingen verkoper
Uit art. 7:9 BW volgt een tweetal hoofdverplichtingen van de verkoper;
1. Hij moet de verkochte zaak in eigendom overdragen;
Hiervoor gelden de normale regels uit art. 3:84; er moet sprake zijn van een geldige
titel, van een beschikkingsbevoegde verkoper en van een levering. Niet alleen de
zaak zelf maar ook haar toebehoren moeten worden overgedragen. Wat hieronder
valt is niet glashelder, maar hier worden in ieder geval garantiecertificaten,
aankoopbewijzen en gebruiksaanwijzingen onder verstaan. Uit art. 7:15 volgt dat de
verkochte zaak moet worden overgedragen zonder bijzondere lasten of beperkingen,
m.u.v. die welke de koper uitdrukkelijk heeft aanvaard. Als op de gekochte zaak toch
een dergelijke last of beperking rust, dan kan de koper ook nog vorderen dat de last
wordt opgeheven. Dat heeft echter vaak niet het gewenste gevolg. De koper kan nog
wel een schadevergoeding of ontbinding vorderen.
