Persoonlijkheidsleer
Samenvatting hoofdstuk 1
Functies van theorieën
Wetenschappelijke theorieën vervullen 3 functies :
- Systematiserende of ordende. De ordenende functie van theorie vindt allereerst plaats op
het niveau van beschrijving: de eerste stap is een systematische weergaven van wat er word
waargenomen. Daarna wordt de eis gesteld dat het herhaalbaar moet zijn, het moest dus in
een ander onderzoek ook aantoonbaar zijn.
- Verklaren en voorspellen
Wanneer de proefpersoon extreem afhankelijk is van de opdrachtgever kan er
op grond daarvan voorspeld worden, wanneer mensen gehoorzaam zullen
zijn.
- Heuristische
Met dit begrip wordt aangegeven dat op grond van inzicht dat de theorie
heeft opgeleverd nieuwe voorspellingen gedaan kunnen worden
1.4 kenmerken van psychologische stromingen
Historische ontwikkeling
In 1889 geloofde men dat psychologie hen zou helpen bij het vinden van hun bestemming,
hoe het doe gerealiseerd moest worden wisten ze nog niet. in die tijd waren er 2
opvattingen
- Psychologie is een alomvattende theorie van het psychisch functioneren die psychische
functies moest beschikken voordat er begonnen kon worden aan de praktische
toepassingen. In Europa was deze mening dominant.
- Kennis moet dienstbaar zijn aan concrete maatschappelijke doelstellingen.
1.4.2 mensbeeld bij theoretische stromingen
Mensbeelden bestaan niet alleen binnen de menswetenschappen, wij hebben allemaal
opvattingen over wat typisch menselijk is. Deze opvattingen zijn historisch, cultureel en
religieus bepaald. Een mensbeeld kent 2 aspecten;
- Beschrijving van kenmerkende eigenschappen
- Een verwijzing naar hoe de mensen horen te zijn
Bij kenmerkende eigenschappen gaat het om het verschil tussen mens en dier en tussen kind
en volwassenen.
1.5 indeling van theoretische stromingen
Theoretische stromingen in de psychologie kunnen op verschillende manieren worden
ingedeeld en onderscheiden worden.
Het is belangrijk om te weten wat voor (impliciete) vooronderstelling door psychologische
theorieën worden gebruikt. Er wordt in benadrukt dat de menselijke werkelijkheid
verschillende niveaus gebruikt. De niveaus zijn in te delen op in het biologisch niveau, het
psychisch niveau en het sociale niveau, ze maken alle 3 deel uit van het ontstaan van gedrag.
, 1.5.1 mensbeeld in de psychologie
Om structuur aan te brengen in de psychologische theorieën maken we onderscheid tussen
3 niveaus:
Het mechanische mensbeeld
als we de mens net als een machine opvatten, dan betekent dit dat we het moeten zien als
afzonderlijke delen. Mensen worden beschreven als mechanisme die door externe kracht
worden voortbewogen. Menselijk gedrag wordt hierdoor vergeleken met de computer.
Ook onderdelen uit de biologische en cognitieve psychologie passen in dit mensbeeld. Het
mechanistische mensbeeld heeft 4 implicaties:
1. Er wordt geen principieel onderscheid gemaakt tussen dier en mens, beiden worden
opgevat als machines
2. Het vergelijkingsmodel dat wordt gebruikt is lineair en causaal, dit betekent dat er een
oorzaak voor gedrag wordt gezocht het verband tussen oorzaak en gedrag is rechtlijnig
3. Er wordt uitgegaan dat alle onderdelen bekend zijn. Als we alle stofjes van de hersenen
kennen zouden we ook weten hoe het geheel werkt. Hier wordt uitgegaan van geheel is
gelijk aan de som der delen
4. Mensen en onderdelen van mensen kunnen zelfstandig bestudeerd worden zonder daarbij
rekening te houden met de omgeving waarin zij verkeren.
Het organistisch mensbeeld
In het organistisch mensbeeld worden mensen opgevat als groeiend organisme, als geheel.
Het organisme kent een interne dynamiek: de onderdelen beïnvloeden elkaar en zijn niet los
van elkaar te zien. Als het organisme groeit verandert het kwalitatief. Er is ook nog een
externe dynamiek: het organisme staat in wisselwerking met de omgeving.
Het organistisch mensbeeld heeft 4 implicaties:
1. Er worden ook vergelijkingen getrokken tussen mens en dier. Beiden zijn organismen die in
wisselwerking staan met de omgeving. Mensen hebben alleen wel een sociale of culturele
omgeving die dieren niet hebben.
2. Het verklaringsmodel dat wordt gebruikt is circulair en causaal, er wordt dus niet uitgegaan
dat er eenduidige relaties zijn tussen een oorzaak en gevolg.
3. Er wordt uitgegaan van de stelling dat het geheel meer is dan de som der delen. Een
organisme is meer dan alleen een optelsom van zijn spieren, zenuwstelsel en organen.
4. Mensen zijn niet los van hun omgeving te bestuderen en delen van mensen zijn niet los van
het geheel te bestuderen
Het personalistisch mensbeeld
In dit mensbeeld wordt het unieke karakter van mensen binnen de levende natuur
benadrukt. Mensen leiden niet alleen een biologisch maar ook een cultureel leven. Zij
worden niet alleen beïnvloed door de cultuur maar scheppen zelf cultuur. Dit is een
essentieel verschil tussen het personalistische en het organistische mensbeeld. Dit
mensbeeld kan ook teruggevonden worden in de psychoanalyse en het humanistisch
mensbeeld. Dit mensbeeld heeft 3 implicaties:
1. Mensen moeten als mensen bestudeerd worden, hier wordt het niet vergeleken met
dieren.
2. Mensen moeten als 1 geheel bestudeerd worden
, 3. Mensen handelen doelgericht hun gedrag heeft zin en juist de zingeving moet bestudeerd
worden.
Methoden in de psychologie
Er bestaan 2 benaderingen in de kennisverwerving:
- Objectiviteit en controleerbaarheid van de kennisverwerving
· Kennis moet worden verkregen door objectieve verbanden aan te tonen en
door algemeen gedeelde wetten te formuleren.
- Benadering 2 stelt de retorische vraag of de verklarende benadering de mens omvat.
· Kennis van de mens is meer dan kennis van de onderdeeltjes van de mens.
Hierbij willen ze graag de gedachten en de emotie van de persoon weten en
hiermee wordt het dus een subjectieve methode
De algemene systeemtheorie bestaat uit 5 uitgangspunten :
1. Binnen de systeemtheorie wordt de werkelijkheid onderscheiden tussen en aantal lagen.
Deze lagen zijn hiërarchisch geordend ( zie boek blz. 42)
2. Elk hiërarchisch niveau wordt opgevat als een systeem, met als kenmerk dat het zichzelf in
stand houdt. Dit doet het systeem door het interne en externe evenwicht te handhaven. Een
systeem staat in contact met zijn omgeving en wisselt er materiaal, energie en informatie
mee uit, daarom spreekt men van een open systeem
3. Een hiërarchisch hoger niveau is complexer dan het niveau er onder. Een hoger niveau
omvat kenmerken van het niveau eronder maar heeft tevens iets specifieks dat er niet toe te
herleiden is.
4. Geen enkel niveau is te herleiden tot het niveau eronder en dit geldt ook voor andersom.
5. De psycholoog houdt zich voornamelijk bezig met persoon, beleving en gedrag in de
hiërarchisch niveau. De persoon is de hoogste in de biologische hiërarchie en is het laagste
bij sociale hiërarchie.
Dynamisch denken
Het systeemdenken is te illustreren door kenmerken van een open systeem te vergelijken
met de kenmerken van een ding
DING OPEN SYSTEEM
Statisch Dynamisch
Afgegrensd tegen omgeving Open voor omgeving
Definitie: niet het andere Zichzelf zijn via het ander
Zelfstandig naamwoord Werkwoord
Substantieel ‘wat’ Functioneel ‘hoe’
Relaties secundair Relaties primair
In de systeemtheorie denkt men niet statisch maar dynamisch of procesmatig.
Men spreekt van psychosomatiek als er voor lichamelijke klachten geen medische verklaring
gevonden kan worden.
Samenvatting hoofdstuk 1
Functies van theorieën
Wetenschappelijke theorieën vervullen 3 functies :
- Systematiserende of ordende. De ordenende functie van theorie vindt allereerst plaats op
het niveau van beschrijving: de eerste stap is een systematische weergaven van wat er word
waargenomen. Daarna wordt de eis gesteld dat het herhaalbaar moet zijn, het moest dus in
een ander onderzoek ook aantoonbaar zijn.
- Verklaren en voorspellen
Wanneer de proefpersoon extreem afhankelijk is van de opdrachtgever kan er
op grond daarvan voorspeld worden, wanneer mensen gehoorzaam zullen
zijn.
- Heuristische
Met dit begrip wordt aangegeven dat op grond van inzicht dat de theorie
heeft opgeleverd nieuwe voorspellingen gedaan kunnen worden
1.4 kenmerken van psychologische stromingen
Historische ontwikkeling
In 1889 geloofde men dat psychologie hen zou helpen bij het vinden van hun bestemming,
hoe het doe gerealiseerd moest worden wisten ze nog niet. in die tijd waren er 2
opvattingen
- Psychologie is een alomvattende theorie van het psychisch functioneren die psychische
functies moest beschikken voordat er begonnen kon worden aan de praktische
toepassingen. In Europa was deze mening dominant.
- Kennis moet dienstbaar zijn aan concrete maatschappelijke doelstellingen.
1.4.2 mensbeeld bij theoretische stromingen
Mensbeelden bestaan niet alleen binnen de menswetenschappen, wij hebben allemaal
opvattingen over wat typisch menselijk is. Deze opvattingen zijn historisch, cultureel en
religieus bepaald. Een mensbeeld kent 2 aspecten;
- Beschrijving van kenmerkende eigenschappen
- Een verwijzing naar hoe de mensen horen te zijn
Bij kenmerkende eigenschappen gaat het om het verschil tussen mens en dier en tussen kind
en volwassenen.
1.5 indeling van theoretische stromingen
Theoretische stromingen in de psychologie kunnen op verschillende manieren worden
ingedeeld en onderscheiden worden.
Het is belangrijk om te weten wat voor (impliciete) vooronderstelling door psychologische
theorieën worden gebruikt. Er wordt in benadrukt dat de menselijke werkelijkheid
verschillende niveaus gebruikt. De niveaus zijn in te delen op in het biologisch niveau, het
psychisch niveau en het sociale niveau, ze maken alle 3 deel uit van het ontstaan van gedrag.
, 1.5.1 mensbeeld in de psychologie
Om structuur aan te brengen in de psychologische theorieën maken we onderscheid tussen
3 niveaus:
Het mechanische mensbeeld
als we de mens net als een machine opvatten, dan betekent dit dat we het moeten zien als
afzonderlijke delen. Mensen worden beschreven als mechanisme die door externe kracht
worden voortbewogen. Menselijk gedrag wordt hierdoor vergeleken met de computer.
Ook onderdelen uit de biologische en cognitieve psychologie passen in dit mensbeeld. Het
mechanistische mensbeeld heeft 4 implicaties:
1. Er wordt geen principieel onderscheid gemaakt tussen dier en mens, beiden worden
opgevat als machines
2. Het vergelijkingsmodel dat wordt gebruikt is lineair en causaal, dit betekent dat er een
oorzaak voor gedrag wordt gezocht het verband tussen oorzaak en gedrag is rechtlijnig
3. Er wordt uitgegaan dat alle onderdelen bekend zijn. Als we alle stofjes van de hersenen
kennen zouden we ook weten hoe het geheel werkt. Hier wordt uitgegaan van geheel is
gelijk aan de som der delen
4. Mensen en onderdelen van mensen kunnen zelfstandig bestudeerd worden zonder daarbij
rekening te houden met de omgeving waarin zij verkeren.
Het organistisch mensbeeld
In het organistisch mensbeeld worden mensen opgevat als groeiend organisme, als geheel.
Het organisme kent een interne dynamiek: de onderdelen beïnvloeden elkaar en zijn niet los
van elkaar te zien. Als het organisme groeit verandert het kwalitatief. Er is ook nog een
externe dynamiek: het organisme staat in wisselwerking met de omgeving.
Het organistisch mensbeeld heeft 4 implicaties:
1. Er worden ook vergelijkingen getrokken tussen mens en dier. Beiden zijn organismen die in
wisselwerking staan met de omgeving. Mensen hebben alleen wel een sociale of culturele
omgeving die dieren niet hebben.
2. Het verklaringsmodel dat wordt gebruikt is circulair en causaal, er wordt dus niet uitgegaan
dat er eenduidige relaties zijn tussen een oorzaak en gevolg.
3. Er wordt uitgegaan van de stelling dat het geheel meer is dan de som der delen. Een
organisme is meer dan alleen een optelsom van zijn spieren, zenuwstelsel en organen.
4. Mensen zijn niet los van hun omgeving te bestuderen en delen van mensen zijn niet los van
het geheel te bestuderen
Het personalistisch mensbeeld
In dit mensbeeld wordt het unieke karakter van mensen binnen de levende natuur
benadrukt. Mensen leiden niet alleen een biologisch maar ook een cultureel leven. Zij
worden niet alleen beïnvloed door de cultuur maar scheppen zelf cultuur. Dit is een
essentieel verschil tussen het personalistische en het organistische mensbeeld. Dit
mensbeeld kan ook teruggevonden worden in de psychoanalyse en het humanistisch
mensbeeld. Dit mensbeeld heeft 3 implicaties:
1. Mensen moeten als mensen bestudeerd worden, hier wordt het niet vergeleken met
dieren.
2. Mensen moeten als 1 geheel bestudeerd worden
, 3. Mensen handelen doelgericht hun gedrag heeft zin en juist de zingeving moet bestudeerd
worden.
Methoden in de psychologie
Er bestaan 2 benaderingen in de kennisverwerving:
- Objectiviteit en controleerbaarheid van de kennisverwerving
· Kennis moet worden verkregen door objectieve verbanden aan te tonen en
door algemeen gedeelde wetten te formuleren.
- Benadering 2 stelt de retorische vraag of de verklarende benadering de mens omvat.
· Kennis van de mens is meer dan kennis van de onderdeeltjes van de mens.
Hierbij willen ze graag de gedachten en de emotie van de persoon weten en
hiermee wordt het dus een subjectieve methode
De algemene systeemtheorie bestaat uit 5 uitgangspunten :
1. Binnen de systeemtheorie wordt de werkelijkheid onderscheiden tussen en aantal lagen.
Deze lagen zijn hiërarchisch geordend ( zie boek blz. 42)
2. Elk hiërarchisch niveau wordt opgevat als een systeem, met als kenmerk dat het zichzelf in
stand houdt. Dit doet het systeem door het interne en externe evenwicht te handhaven. Een
systeem staat in contact met zijn omgeving en wisselt er materiaal, energie en informatie
mee uit, daarom spreekt men van een open systeem
3. Een hiërarchisch hoger niveau is complexer dan het niveau er onder. Een hoger niveau
omvat kenmerken van het niveau eronder maar heeft tevens iets specifieks dat er niet toe te
herleiden is.
4. Geen enkel niveau is te herleiden tot het niveau eronder en dit geldt ook voor andersom.
5. De psycholoog houdt zich voornamelijk bezig met persoon, beleving en gedrag in de
hiërarchisch niveau. De persoon is de hoogste in de biologische hiërarchie en is het laagste
bij sociale hiërarchie.
Dynamisch denken
Het systeemdenken is te illustreren door kenmerken van een open systeem te vergelijken
met de kenmerken van een ding
DING OPEN SYSTEEM
Statisch Dynamisch
Afgegrensd tegen omgeving Open voor omgeving
Definitie: niet het andere Zichzelf zijn via het ander
Zelfstandig naamwoord Werkwoord
Substantieel ‘wat’ Functioneel ‘hoe’
Relaties secundair Relaties primair
In de systeemtheorie denkt men niet statisch maar dynamisch of procesmatig.
Men spreekt van psychosomatiek als er voor lichamelijke klachten geen medische verklaring
gevonden kan worden.
