1
Samenvatting Effectief ingrijpen: wat
werkt?
Inhoudsopgave
Hoorcollege 1 Introductie................................................................................................................................................2
Doel van straf en strafrechttheorieën..........................................................................................................................2
Kennisclip 3 Moderation en mediation........................................................................................................................2
College 1...................................................................................................................................................................... 3
Hoorcollege 2 Plan- en procesevaluatie...........................................................................................................................4
Interventies in uitvoering. Wat er mis kan gaan bij uitvoering van justitiële gedragsinterventies...............................4
A systematic review of the randomized experimental evidence of Scared Straight.....................................................5
Incidentie en prevalentie.............................................................................................................................................6
College 2...................................................................................................................................................................... 6
Hoorcollege 3 Effectevaluatie I........................................................................................................................................7
Kennisclip 1 mean difference, standardized mean difference, odds ratio....................................................................7
A randomized controlled trial MST..............................................................................................................................8
Een pioniersstudie in justitieland.................................................................................................................................8
What Works and What goes wrong?...........................................................................................................................9
College 3.................................................................................................................................................................... 10
Hoorcollege 4 Effectevaluatie II.....................................................................................................................................11
Recidive na werkstraffen............................................................................................................................................11
Effectiveness of Dutch Cell Dogs................................................................................................................................12
College 4.................................................................................................................................................................... 13
Hoorcollege 5 Conclusies over effecten.........................................................................................................................13
Kennisclip 2 Significantie...........................................................................................................................................14
Kosten van criminaliteit.............................................................................................................................................14
Meta-analysis the effectiveness of prison based dog programs................................................................................14
Review on effects of young offender treatment programs in Europe........................................................................14
College 5.................................................................................................................................................................... 15
Hoorcollege 6 Sancties..................................................................................................................................................16
Zorg gedetineerden psychische problematiek PPC....................................................................................................16
Prisons do not reduce recidivism...............................................................................................................................17
College 6.................................................................................................................................................................... 17
Hoorcollege 7 Beveiligen door behandelen...................................................................................................................18
Perspectiefverlies bij levenslange gevangenisstraf en longstay-tbs-kader.................................................................18
Effectonderzoek in tbs-sector....................................................................................................................................19
College 7.................................................................................................................................................................... 19
Hoorcollege 8 Predictie van delinquent gedrag.............................................................................................................21
, 2
Recidive inschatten met empirisch model.................................................................................................................21
Risicotaxatie in de strafrechttoepassing.....................................................................................................................21
College 8.................................................................................................................................................................... 23
Hoorcollege 9 Re-integratie...........................................................................................................................................24
Verklaring omtrent gedrag in de praktijk...................................................................................................................24
Circles of Support and Accountability (COSA)............................................................................................................24
College 9.................................................................................................................................................................... 25
Hoorcollege 10 Effectiviteit in de praktijk......................................................................................................................27
Straffen en belonen in detentie.................................................................................................................................27
Meta-analyse recidiveonderzoek effect strafrechtelijk interventies..........................................................................29
College 10.................................................................................................................................................................. 30
Gastcollege DGRR Ministerie van Justitie en Veiligheid.............................................................................................31
Hoorcollege 11 Media en politiek..................................................................................................................................31
Gastcollege COSA: re-integratie van zedendaders in de maatschappij......................................................................31
College 11.................................................................................................................................................................. 33
Hoorcollege 1 Introductie
Criminologie is de studie van crimineel gedrag en de reactie daarop, maar is deze reactie effectief?
Doel van straf en strafrechttheorieën
(Van Dijk, Huisman & Nieuwbeerta, 2021)
Belangrijke strafrechttheorieën:
- Absolute theorie: Hieronder valt de vergeldings- en gerechtigheidstheorie, waarbij de zin van straf
uitsluitend vergelding is en wordt gekeken naar de misdrijven die in het verleden zijn gepleegd. Het
is bedoeld als leedtoevoeging ter vereffening van de schending van de rechtsorde. Aanhanger was
Imanuel Kant.
- Relatieve theorie: hieronder valt de preventietheorie en die kijken naar de toekomst en het
voorkomen van recidive. De schuld van de dader wordt grotendeels buiten beschouwen gelaten en er
wordt alleen gekeken naar preventie. Er wordt onderscheid gemaakt tussen speciale preventie en
generale preventie. Speciale preventie is het voorkomen van crimineel gedrag bij personen die al een
misdrijf gepleegd hebben, dus het voorkomen van recidive. Dit wordt gedaan door opsluiting om zo
te voorkomen dat de persoon meer slachtoffers maakt. Generale preventie is de afschrikking van
potentiële plegers van misdrijven onder de bevolking. Het nadeel moet groter zijn dan het voordeel
van de misdaad.
- Verengingstheorie: Dit is een combinatie van voorgaande twee soorten theorieën. De omvang van
de straf kan niet uitsluitend op preventieve overwegingen worden bepaald. De strafmaat moet binnen
de grenzen blijven van een rechtvaardige reactie op de daad. Zo is het opleggen van een
gevangenisstraf voor foutief parkeren buiten proportie.
Kennisclip 3 Moderation en mediation
- Moderation corrigeert variabelen door te kijken of de uitkomsten verschillen subgroepen. Als eerst
onderzoek wordt gedaan naar het effect van uithuisplaatsing en daaruit blijkt dat dit weinig effect
heeft. Dan kan daarna worden gekeken of er een verschil is tussen mannen en vrouwen. Dan kan
blijven dat het bij mannen wel een effect heeft en bij vrouwen niet. Het helpt te kijken naar een klein
effect van een studie en kan daarbij helpen de interventie te verbeteren. Als wordt gekeken naar de
interventie ‘agressie hanteringstherapie’ zorgt dit voor betere beheersing van agressie. Het is dus:
, 3
- Mediation kijkt naar directe of indirecte gevolgen. Als wordt gekeken naar de interventie ‘agressie
hanteringstherapie’ is het directe effect een betere beheersing van agressie en het indirecte effect is
minder recidive. Het is dus:
Indirecte effecten zijn vaak de meer relevante effecten, maar zijn lastiger om te meten en
ondervinden meer invloeden van buiten.
College 1
Scared Straight is een programma dat is bedacht tegen jeugdcriminaliteit in de jaren 70. De jeugd gaat 3
uur de gevangenis in en wordt daar geconfronteerd met het leven in de gevangenis. Na de interventie hebben
16 van de 17 deelnemers de eerste 3 maanden geen delicten gepleegd. Het gevolg was massale navolging
van deze interventie in andere landen.
Waarom is het een aantrekkelijk interventie? Generale preventie door documentaire, afschrikking, direct en
snel, weinig kosten, mediageniek, harde aanpak en gedetineerden voelen zich nuttig.
Om te weten of iets werkt moet je een empirische studie doen naar de effectiviteit van een interventie. Naar
Scared Straight is een meta-analyse gedaan. Hieirn werd gekeken naar alle random studies naar het effect
van Scared Straight, met een RCT en ‘post visit behavior’ als uitkomstmaat. Hieruit bleek dat er slechts 9
studies waren uitgevoerd, waarvan maar 4 zijn gepubliceerd in artikelvorm (tijdschriften). Uit de uitkomsten
bleek dat door deelname aan Scared Straight de kans op delinquent gedrag toeneemt (Odds ratio 1.7).
Afschrikking en hard straffen blijkt niet te werken. Er moet meer empirisch onderzoek gedaan worden naar
deze interventie.
Wat weten we in het algemeen over effectiviteit van interventies? We leggen namelijk heel veel interventies
op. Kort gezegd doen we maar wat, want we weten eigenlijk weinig over effectiviteit. Waarom moeten we
wel iets weten over de effectiviteit?
- Een interventie kost veel geld (publiek geld)
- Het is onethisch om een niet-werkende interventie op te leggen
- Schadelijk voor de maatschappij
- Demotivatie voor behandeling
De financiële kosten van interventies:
- Gevangenisstraf: per jaar voor 1 persoon > 90.000 euro
- TBS behandeling: per jaar voor 1 persoon > 160.000 euro
Er zijn ook immateriële kosten, bijvoorbeeld bij uithuisplaatsing waarbij de band tussen ouder en kind
nooit meer zal worden zoals het was. Jongeren die worden opgesloten leren ook niet wat andere kinderen die
vrij zijn, want in de gevangenis wordt alles voor je bepaald terwijl je het buiten zelf ontdekt (uit huis gaan,
zelf op vakantie etc).
De vraag naar de werkzaamheid van interventies wordt steeds belangrijker. Het is vooral ontwikkeld in de
medische wetenschap, terwijl het in de criminologie nog heel nieuw is. Vooral in de VS doen ze veel
onderzoek naar effectiviteit, omdat ze daar terughoudend zijn het publiek geld uitgeven. Het WODC doet in
Nederland veel van deze onderzoeken. Er is wel veel wantrouwen t.a.v. de wetenschap, vanwege veel
disinformation, media en politiek.
, 4
Interventies zijn alle maatregelen, wetgeving, programma’s, straffen en beleid etc. om (herhaling van)
ongewenst of crimineel gedrag te voorkomen. De meeste worden door de rechter opgelegd, zoals
gevangenisstraf, ISD, tbs etc., maar dit kan ook door de reclassering, jeugdzorg, OM, gemeenten, politie en
burgers (winkels).
Je kan interventies in twee categorieën plaatsen:
- Situationele interventie: camera’s, detectiepoortjes, preventief fouilleren, alcoholverbod, kliklijn
vuurwerkbommen, DNA spray etc.
- Gedragsinterventie: TBS, ISD, libido-remmende medicatie, confrontatie met gevolgen delict etc.
Sommige interventies zijn heel breed (tbs, top 600) en andere heel geïsoleerd (ultrahoge geluidsgolven met
mosquito, scared straight)
Opertionalisatie van onderzoek naar effectiviteit van interventie:
- Onafhankelijke variabele: wel of niet interventie
- Afhankelijke variabele: doelen van interventie (let op bijeffecten)
Doelen van straf
- Vergelding
- Generieke preventie
o Afschrikking potentiële daders
o Normbevestiging
- Speciale preventie (voorkomen recidive)
o Incapacitatie: opsluiten
o Afschrikking gestrafte
o Resocialisatie
o Behandeling
- Overige doelen
o Minder gevangeniscapaciteit
o Bezuinigingen
o Gevoel van veiligheid
o Belangen van slachtoffers
In onderzoek kijk je meestal naar voorkomen voor recidive, maar soms zijn andere doelen veel belangrijker
zoals vergelding.
Doel van elektronische enkelband: vergelding/straf, voorkomen ontvluchtingen, voorkomen slachtoffers
opnieuw geconfronteerd met dader, controle op schorsende voorwaarden, beperken detentieschade,
vervanging kortdurende straf, resocialisatie, cellentekort oplossen.
Hoorcollege 2 Plan- en procesevaluatie
Interventies in uitvoering. Wat er mis kan gaan bij uitvoering van justitiële
gedragsinterventies
(Nas, Van Ooye-Houben & Wieman, 2011)
Probleemstelling: Welke problemen doen zich voor bij de uitvoering van (gedrags)interventies en wat zijn
mogelijke oorzaken daarvan?
Onderzoeksvragen:
1. Welke problemen doen zich voor bij de uitvoering van interventies?
2. Waardoor worden de problemen veroorzaakt?
3. Welke belemmeringen komen onderzoekers tegen bij de procesevaluaties
