Hoofdstuk 1 – perspectieven en geschiedenis van de
psychologie
1.1
De wetenschap werkt methodisch. Dat houdt in dat wetenschappers op een vaste, goed
doordachte manier te werk gaan. Ze werken vaak via de als-dan manier.
1.2
Een tijdlang domineert een bepaalde opvatting over het vakgebied. Dit noem je een stroming.
In 1879 stichtte Willem Wundt een psychologisch laboratorium. Het begon met zintuigelijke
waarnemingen en later deed men veel geheugenproeven. Het perspectief was in deze periode
technisch. Ook was er een biologisch perspectief: lichamelijke dingen en psychische
verschijnselen zijn met elkaar verbonden. Dit perspectief is gebleven.
Door het uitpluizen van mensen hun psyche kun je hun helpen. Vandaar werd het woord
psychoanalyse gebruikt.
De kern van de psychodynamica is dat mensen geboren worden met driften. Freud noemde de
verzameling aangeboren driften het id (es). door je gezonden verstand te gebruiken, weet je
dat je niet altijd aan het id kan overgeven. Je houdt dus rekening met de realiteit, wat wel en
niet kan. Dit wordt het ego genoemd. Het geweten wordt het superego genoemd. Dit is dus
een theorie over de persoonlijkheid.
Het Gestaltperspectief
Rond 1930 waren er enkele psychologen die vooral belangstelling hadden voor waarnemen.
Het idee van psychologie was toen dat je het beste kon waarnemen in stukjes. De gestalt
psychologen toonden aan dat je juist in gehelen zag.
De gestaltpsychologen ontdekten waarnemingswetten die je makkelijk zelf kunt herkennen.
Dingen die op elkaar lijken zie je als een groep die bij elkaar hoort.
Het Gestaltperspectief is dat het gedrag van mensen beïnvloed wordt door de neiging
Gestalten te zien en ze zelf te scheppen en ze zelfs te willen voelen, je leven als een geheel
willen voelen.
Behavioristisch perspectief
Het behaviorisme is een reactie op de psychoanalyse en met name op het
(on)wetenschappelijke ervan. Verschillende begrippen en beweringen van de psychoanalyse
moest je als het ware geloven, omdat je die niet echt kan waarnemen of experimenteel kan
vaststellen. Dromen en gevoelens bestaan, maar kun je niet objectief waarnemen, maar het
gedrag dat die dromen en gevoelens teweegbrengen kun je wel objectief onderzoeken. Wat er
in iemands hoofd en hart gebeurt zit als het ware in een zwarte doos, het is niet bestudeerbaar
op de goede manier. Toch kan je een heel eind komen in kennis en inzicht van het gedrag. Het
,idee is namelijk dat vrijwel alle gedrag het gevolg was van leerprocessen. Gedrag begrijpen
is het begrijpen van de leerprocessen die het gedrag hebben gevormd.
Een beroemde behaviorist is Skinner. Skinner was de expert in het onderzoek en het gebruik
van operante conditionering. Daarbij was spraken van belonen van gewenst gedrag. Hij
geloofde dat alle gedrag het gevolg was van de interactie tussen een organisme en de
omgeving. Er zijn dus twee factoren die een rol spelen:
1. De toestand van het organisme.
2. De situatie.
Het behaviorisme heeft een zeer effectieve therapie opgeleverd, de gedragstherapie. Je leert
mensen stapsgewijs nieuw gedrag, door systematisch te belonen, en leer ze neurotisch gedrag
af.
Het humanistisch perspectief
De focus van psychologen ging meer uit naar de hele mens, niet alleen maar de objectief
waarneembare dingen maar ook de echt menselijke, meer moeilijk waarneembare dingen.
Carl Rogers geloofde dat mensen va nature goed zijn en een eigen vermogen hebben om te
groeien. Die behoefte aan groei, worden wie je kunt zijn, dat leek hem de bron voor typisch
menselijk gedrag. Wanneer de eigen groei word geblokkeerd, ontstaan er problemen. Het gaat
erom om die hindernissen te overwinnen. Wat hierbij kan helpen is iemand die echt goed kan
luisteren.
Abraham Maslow was de andere vernieuwende psycholoog. Ook hij vond dat behaviorisme
een te beperkte kijk op menselijk gedrag had. Natuurlijk zijn leerprocessen van belang, maar
fundamenteler is wat mensen van nature willen, wat hun natuurlijke behoeften zijn.
Verwant aan het humanistische psychologie is de zogenoemde positieve psychologie. Het
gaat om de verschuiving van het gericht zijn op problemen van mensen naar het onderzoeken
van de voorwaarden voor gelukkig en gezond zijn.
Het cognitief perspectief
Tijdens de bloei van het humanistische psychologie begon er een nieuwe focus bij
psychologen te ontstaan: informatieverwerking, gedrag als een vorm van informatie
verwerking. Er waren verschillende psychologen die dachten dat dat het zinvol was om
gedrag te zien als gevolg van informatieverwerking. Dus het belang inzagen van cognitieve
factoren.
Het neurofysiologisch perspectief
Door de moderne technologie is het mogelijk om waar te nemen wat er in de hersenen
gebeurt. Hersendelen die actief zijn trekken meer bloed aan, want daar gebeurt iets, en dat
kan je zien. Dit perspectief bestudeerd de hersenen en brengt dit in gedrag met vertoont
gedrag.
,
, Het systeemperspectief
Er waren al vroeg psychologen die door gedrag van mensen te beschouwen, een systeem
zagen. Dit is vooral in sociale groepen. De systeem gerichte psychologie is een soort
parallelle stroming, tegelijk met een andere stroming.
Hoofdstuk 2 – psychologische deelgebieden
2.1
Persoonlijkheidspsychologie
Ieder mens heeft zijn of haar typische eigenschappen en daarmee samenhangend gedrag. Dat
vormt iemands persoonlijkheid, het unieke, dat wat typisch voor die persoon is. Als je
doorziet wat iemand voor een soort mens is, dus welke karakteristieke eigenschappen iemand
heeft, dan kun je het gedrag beter begrijpen en soms ook voorspellen.
Klinische psychologie en psychotherapie
Deze psychologie houdt zich bezig met de zieken geest. Bij geesteszieken is er ook iets
lichamelijks dat een rol speelt, bijvoorbeeld iets in de hersenen, de zenuwen of hormonen. Bij
ernstige ziekten is dat vaak een belangrijke rol.
Psychotherapieën
In de klinische psychologie is er een lange traditie om psychologische kennis te gebruiken om
mensen met psychische problemen te helpen, de psychotherapieën. Hierin worden
bijvoorbeeld nieuwe inzichten aangeleerd.
Arbeids- en organisatiepsychologie
Een groot deel van de normale volwassen werkt binnen bedrijven. Psychologie kan daar goed
bij helpen. Bijvoorbeeld hoe je ervoor kan zorgen dat alle werknemers gemotiveerd blijven.
Ontwikkelingspsychologie
Het gedrag van mensen hangt samen met hun leeftijd. Gedrag veranderd met de leeftijd, het
ontwikkeld. Een van de dingen die psychologen willen weten is waar de krachten zijn achter
ontwikkeling. Er zijn twee mogelijkheden:
1. Is het iets van binnenuit, dus genetisch. Nature.
2. Is het de omgeving, nurture.
Sinds een aantal jaar wordt er rekening gehouden met een derde kracht: rijping. Sommige
eigenschappen of veranderingen zijn namelijk niet aangeboren maar ook niet aangeleerd.
Bijvoorbeeld grijs worden.
Wat ook een rol speelt binnen de ontwikkelingspsychologie is of de ontwikkeling continu
verloopt of discontinu. Continue ontwikkeling wil zeggen dat alles dat nog komen zal er
reeds in beginsel in zit, een aangeboren aanleg dus. Discontinue ontwikkeling wil zeggen dat
