NIEBUHR
1. Christ Against Culture
Deze positie stelt dat christenen zich moeten afscheiden van de wereldse cultuur om trouw te
blijven aan Christus.
● Separatie: Dit model stelt dat christenen zich moeten afscheiden van de wereldse
cultuur om trouw te blijven aan de leer van Christus. Het ziet cultuur vaak als vijandig of
corrupt.
● Morele Integriteit: Er wordt een sterke nadruk gelegd op het handhaven van morele
standaarden die volledig gebaseerd zijn op Bijbelse principes.
● Weinig Dialoog: Er is weinig tot geen ruimte voor samenwerking of dialoog met
wereldse waarden en overtuigingen, wat leidt tot een isolerende houding.
● Zonde en Vervuiling: De wereld wordt vaak gezien als een plaats van zonde en morele
vervuiling, wat het noodzakelijk maakt voor gelovigen om zich af te zonderen.
Sterkte: Bewaring van Morele Integriteit. Dit model helpt gelovigen om hun morele en ethische
overtuigingen stevig te verankeren in Bijbelse principes, waardoor ze minder kwetsbaar zijn
voor culturele invloeden die als schadelijk worden gezien. Dit kan leiden tot een sterke, hechte
gemeenschap van gelovigen die gezamenlijk op deze waarden zijn gefocust.
Zwakte: Onpraktisch en Isolatie. De nadruk op afscheiding kan leiden tot een onrealistische en
onpraktische levensstijl die niet in staat is om effectief om te gaan met de uitdagingen en
complexiteiten van de moderne wereld. Dit kan resulteren in een gebrek aan invloed op de
cultuur en een verlies van de mogelijkheid om het evangelie te delen met niet-gelovigen,
waardoor de boodschap van Christus minder hoorbaar wordt in de samenleving.
Perspectief op ethiek: Ethiek is volledig gebaseerd op Bijbelse principes, waarbij wereldse
normen vaak als verdorven en tegenstrijdig worden beschouwd. Gelovigen worden
aangemoedigd om zich te scheiden van de cultuur om morele integriteit te behouden.
Perspectief op rede: Rede wordt als minderwaardig beschouwd in vergelijking met geloof; de
heilige tekst en geloofservaring hebben de hoogste autoriteit. Er is weinig ruimte voor rationele
argumentatie als deze in strijd is met religieuze overtuigingen.
Perspectief op de relatie tussen kerk en staat: Er is een sterke scheiding tussen kerk en
staat, waarbij de staat als corrupt en vijandig tegenover het geloof wordt gezien. De kerk moet
autonoom opereren zonder inmenging van wereldse autoriteiten.
,Theologen:
Tertullianus
● Visie: Geloof en wereldse cultuur staan tegenover elkaar; christenen moeten zich
afzonderen.
● Ethiek en wetten: Baseert zich volledig op Bijbelse principes, onafhankelijk van
wereldse wetten.
● Reason: Geloof staat boven rationeel denken; reason is ondergeschikt.
● Staat en kerk: Strikte scheiding; de staat wordt als verdorven beschouwd.
Leo Tolstoj
● Visie: Radicale afwijzing van staatsgezag en geweld, waarbij christelijke ethiek de
hoogste standaard is.
● Ethiek en wetten: Wijst wereldlijke wetten af als strijdig met evangelische principes van
liefde en pacifisme.
● Reason: Gevoelsmatige moraliteit is belangrijker dan rationele benadering.
● Staat en kerk: Verwerpt staatsinvloed, benadrukt het onafhankelijke karakter van de
kerk.
Abraham Kuyper
● Visie: Culturele soevereiniteit waarin elk maatschappelijk domein, inclusief de kerk, zijn
eigen ruimte heeft.
● Ethiek en wetten: Elk domein moet zich ethisch gedragen volgens Bijbelse principes
zonder invloed van de wereldse cultuur.
● Reason: Reason is ondergeschikt aan geloof, maar nuttig binnen zijn eigen domein.
● Staat en kerk: Strikte domeinscheiding; geen inmenging van staat in kerkzaken.
Bram van de Beek
● Visie: De wereld is fundamenteel verdorven, en christenen moeten trouw blijven aan
hun geloof zonder compromis met de cultuur.
● Ethiek en wetten: Volledige nadruk op Bijbelse ethiek, vaak in contrast met seculiere
wetten.
● Reason: Wordt minder benadrukt, omdat geloof en gehoorzaamheid aan Christus
belangrijker zijn dan rationele verzoening met de wereld.
● Staat en kerk: Strikte scheiding; de kerk moet onafhankelijk blijven en zich niet laten
beïnvloeden door een seculiere staat.
,2. Christ of Culture
Deze visie ziet Christus en cultuur als fundamenteel verenigbaar en beschouwt Jezus als de
vervulling van culturele idealen.
● Integratie met Cultuur: Dit model legt nadruk op de overeenstemming tussen
christelijke waarden en culturele normen, waarbij wordt gesuggereerd dat Christus' leer
volledig tot uiting kan komen in de culturele prestaties en aspiraties van de mensheid.
● Bevestiging van Culturele Waarden: Het bevestigt vaak de bestaande morele en
ethische waarden binnen de cultuur en beschouwt deze als reflecties van Christus' eigen
leer.
● Nadruk op Rationaliteit en Vooruitgang: Dit model benadrukt vaak de rol van rede,
wetenschappelijke vooruitgang en menselijke ontwikkeling als uitingen van Gods wil
door de cultuur heen.
● Neiging tot Aanpassing: Het moedigt christenen aan om positief om te gaan met
culturele systemen en tradities, en stimuleert soms aanpassing van de interpretatie van
de Schrift om aan hedendaagse normen te voldoen.
Sterkte: Een belangrijk voordeel van het "Christ of Culture" model is de relevantie voor de
moderne samenleving. Door christelijke waarden te integreren met culturele normen, wordt het
geloof toegankelijk en betekenisvol voor mensen die diep in de hedendaagse samenleving
geworteld zijn. Deze relevantie bevordert betrokkenheid en kan het christendom breder
aantrekkelijk maken.
Zwakte: Een zwakte van dit model is het risico op compromissen ten aanzien van kernwaarden
van het christendom om te voldoen aan culturele verwachtingen. Dit kan leiden tot een
afgezwakte boodschap, waarbij culturele acceptatie voorrang krijgt op theologische integriteit.
Overmatige aanpassing kan uiteindelijk de unieke identiteit van christelijke overtuigingen
ondermijnen, omdat ze te sterk opgaan in de culturele normen en essentiële geloofspunten
verwaterd raken.
Perspectief op ethiek: Ethische waarden worden gezien als een samensmelting van
christelijke en seculiere principes, waarbij de wetgeving een middel is om christelijke waarden in
de samenleving te implementeren. Er is ruimte voor dialoog tussen geloof en cultuur.
Perspectief op rede: Rede en rationeel denken worden als essentieel beschouwd voor het
begrijpen van God en het toepassen van geloof in de cultuur. Het wordt gezien als een brug
tussen de twee werelden.
Perspectief op de relatie tussen kerk en staat: Kerk en staat werken samen om
gemeenschappelijke idealen te bereiken. De staat wordt gezien als een middel om de morele
en ethische doelen van de kerk te bevorderen.
, Theologen:
Thomas Jefferson
● Visie: Christelijke ethiek is verenigbaar met wereldlijke idealen en rationele
benaderingen.
● Ethiek en wetten: Christelijke waarden kunnen door seculiere wetten worden
bevorderd.
● Reason: Reason essentieel om geloof in maatschappelijke idealen te verankeren.
● Staat en kerk: Pleit voor scheiding, maar ondersteunt samenwerking om morele
waarden te bevorderen.
Friedrich Schleiermacher
● Visie: Geloof en cultuur kunnen elkaar aanvullen; religie is een persoonlijke ervaring.
● Ethiek en wetten: Ethische normen zijn een combinatie van christelijke en seculiere
waarden.
● Reason: Cruciaal om geloof en cultuur te verzoenen.
● Staat en kerk: Kerk en staat werken samen om gemeenschappelijke idealen na te
streven.
Wilhelm Grab
Wilhelm Gräb verwijst met "ungeheure öffentliche Resonanzverlust der Theologie" naar het
fenomeen dat theologie en religie steeds minder weerklank vinden in de publieke sfeer. Dit
betekent dat de boodschap en de relevantie van de theologie minder worden gehoord of
gewaardeerd door de bredere samenleving. Gräb suggereert dat de kloof tussen theologische
discussies en de levensrealiteit van mensen groter is geworden, wat leidt tot een afname van
interesse en betrokkenheid bij religieuze en spirituele vraagstukken.
● Visie: Jezus vervult culturele idealen, en christelijke waarden kunnen de samenleving
verrijken.
● Ethiek en wetten: Christelijke en seculiere waarden vullen elkaar aan in de
samenleving.
● Reason: Reason helpt bij het toepassen van christelijke idealen in een moderne context.
● Staat en kerk: Samenwerking tussen kerk en staat bevordert gemeenschappelijke
ethische doelen.
, Ruud Ganzevoort
Ganzevoort pleit voor een theologie die aansluit bij de leefwereld van mensen en gebruik maakt
van hun ervaringen en vragen. Hij gelooft dat de theologie moet bijdragen aan een gesprek dat
relevant is voor de samenleving en niet in een ivoren toren moet blijven hangen, waardoor het
geloof toegankelijker wordt voor buitenstaanders.
● Visie: Gelooft in de verenigbaarheid van christelijke en culturele waarden, waarbij religie
een positieve bijdrage kan leveren aan de samenleving.
● Ethiek en wetten: Ethische normen zijn een combinatie van christelijke waarden en
seculiere inzichten, wat leidt tot een inclusieve benadering.
● Reason: Wordt gezien als een waardevol instrument om geloof en cultuur te verzoenen
en om morele vragen te beantwoorden.
● Staat en kerk: Pleit voor samenwerking tussen kerk en staat om gemeenschappelijke
morele en ethische doelen te bereiken, zonder dat een de ander domineert.
Peter Abelard
● Visie: Peter Abelard was een middeleeuwse filosoof en theoloog die bekend staat om
zijn nadruk op het gebruik van rede in het begrijpen van het geloof. Hij pleitte voor een
ethiek die gebaseerd is op liefde (caritas) en de intentie achter handelingen, wat
suggereert dat morele beslissingen niet alleen afhankelijk zijn van de naleving van
wetten, maar ook van de motieven van de individu.
● Ethiek en wetten: Abelard geloofde dat ethische normen voortkomen uit liefde en
verstand, en hij vond het belangrijk om de context van morele keuzes te overwegen. Hij
stelde dat wetgeving alleen niet voldoende is om goede daden te waarborgen, omdat de
intentie achter de handeling cruciaal is voor morele waardering.
● Reason: Reden wordt door Abelard beschouwd als een essentieel middel om het geloof
te begrijpen en te verdiepen. Hij moedigde mensen aan om vragen te stellen en kritisch
na te denken over hun geloof, wat bijdroeg aan een intellectuele benadering van
theologie.
● Staat en kerk: Hoewel Abelard niet expliciet een visie op de relatie tussen staat en kerk
ontwikkelde, wordt zijn nadruk op reden en ethiek geïnterpreteerd als een pleidooi voor
een relatie waarin zowel kerk als staat zich inzetten voor het bevorderen van de
waarheid en het welzijn van de samenleving, zonder de autonomie van de ander te
ondermijnen.
,Albrecht Ritschl
● Visie: Albrecht Ritschl was een invloedrijke Duitse theoloog in de 19e eeuw die de
nadruk legde op de historische Jezus en de morele boodschap van het christendom. Hij
geloofde dat de kern van het geloof niet in dogma's of rituelen lag, maar in de ethische
en sociale implicaties van Jezus' leven en leringen, wat leidt tot een visie van het
christendom dat gericht is op de verbetering van de mensheid.
● Ethiek en wetten: Ritschl stelde dat ethiek voortkomt uit de liefde en de sociale
verantwoordelijkheden die voortvloeien uit de relatie met God. Hij zag morele normen
niet als absolute regels, maar als richtlijnen die zich ontwikkelen in de context van de
gemeenschap en de geschiedenis, en die het welzijn van de mensheid bevorderen.
● Reason: Ritschl beschouwde de rede als een belangrijk hulpmiddel voor het begrijpen
van de boodschap van het geloof, maar hij was ook van mening dat de ervaring van God
en de morele consequenties daarvan centraal moesten staan. Hij pleitte voor een
benadering van de theologie die de historische en sociale context van het christendom
benadrukt.
● Staat en kerk: Ritschl geloofde in een gezonde relatie tussen staat en kerk, waarbij
beide entiteiten samenwerkten voor het welzijn van de samenleving. Hij vond het
belangrijk dat de kerk een actieve rol speelde in sociale en morele kwesties, maar hij
pleitte er ook voor dat de staat onafhankelijk bleef en niet de autonomie van de kerk
ondermijnde.
,3. Christ Above Culture
Deze positie erkent dat cultuur waardevol is, maar dat Christus boven cultuur staat en deze
leidt.
● Balans tussen Christus en cultuur: Dit model erkent zowel de waarde van de cultuur
als de centrale rol van Christus, waarbij Christus boven de cultuur staat en deze leidt.
● Integratie van deugden: Het benadrukt dat culturele waarden kunnen worden
geïntegreerd met deugden die voortkomen uit het christelijk geloof.
● Dualiteit: Er is een erkenning van de onafhankelijkheid van de kerk en de staat, terwijl
de kerk invloed uitoefent op de cultuur vanuit een christelijk perspectief.
Sterkte: Het biedt een realistische benadering die zowel de geestelijke als de culturele
dimensies van het leven waardeert. Dit model kan de betrokkenheid van gelovigen bij de
samenleving bevorderen, omdat het hen aanmoedigt om actieve deelnemers te zijn in de
cultuur terwijl ze hun geloof behouden.
Zwakte: Het kan leiden tot verwatering van de boodschap van het evangelie, omdat de nadruk
op cultuur ertoe kan leiden dat christelijke waarden worden aangepast aan seculiere normen.
Dit kan resulteren in compromissen die de kern van het geloof in gevaar brengen en de
noodzaak van een radicale navolging van Christus ondermijnen.
Perspectief op ethiek: Ethische standaarden zijn een combinatie van goddelijke wetten en
natuurlijke wetten, waarbij de kerk een leidende rol speelt in de morele ontwikkeling van de
samenleving. Er is een erkenning van de waarde van zowel geloof als cultuur in ethische
beslissingen.
Perspectief op rede: Rede speelt een belangrijke rol in het begrijpen van de goddelijke
waarheid binnen de cultuur, maar deze rede is ondergeschikt aan geloof. Er is een balans
tussen geloof en rationaliteit.
Perspectief op de relatie tussen kerk en staat: De kerk heeft invloed op de staat, maar beide
blijven onafhankelijk. Er is een dualiteit waarbij de kerk de morele richting biedt aan de staat.
, Theologen:
Thomas Aquinas
Thomas Aquinas hanteert een teleologisch wereldbeeld, wat betekent dat hij gelooft dat alles in
de natuur, inclusief de mens, een doel of einddoel (telos) heeft. Volgens Aquinas zijn alle dingen
in de schepping gericht op het bereiken van hun volmaaktheid, die voortkomt uit hun eigen
aard. Bij de mens ligt dit doel in het nastreven van het goede, dat uiteindelijk leidt tot de
vervulling van de mens in het kennen en beminnen van God.
● Visie: Christus staat boven cultuur, maar reason helpt om goddelijke waarheid te
begrijpen.
● Ethiek en wetten:
■ Natuurlijke ethiek: Dit is de ethiek die gebaseerd is op de natuur en de
rede. Volgens Aquinas heeft ieder mens de capaciteit om door middel van
de rede de morele wetten te ontdekken die in de natuur zijn ingebed.
Deze wetten zijn universeel en geldig voor alle mensen, ongeacht hun
specifieke religieuze of culturele achtergrond.
■ Geopenbaarde ethiek: Dit betreft de ethiek die voortkomt uit Goddelijke
openbaring, zoals te vinden in de Schrift en de leer van de kerk. Deze
ethiek biedt aanvullende richtlijnen en principes die de natuurlijke ethiek
aanvullen en verduidelijken. Aquinas gelooft dat God de mensen leidt
naar hun hoogste goed door middel van zowel de rede als de openbaring.
● Reason: Speelt een ondersteunende rol in het begrijpen van geloof en cultuur.
● Staat en kerk: Kerk heeft invloed op de staat, maar beide blijven onafhankelijk.
Clemens van Alexandrië
● Visie: Geloof en cultuur versterken elkaar; reason helpt om culturele waarden te
begrijpen.
● Ethiek en wetten: Goddelijke normen domineren, maar cultuur biedt aanvullende
inzichten.
● Reason: Reason is essentieel om geloof te verdiepen.
● Staat en kerk: Kerk moet morele leiding bieden, met een rol voor de staat in wereldlijke
zaken.
,Borgman
Erik Borgman kan worden beschouwd als een ‘Thomist’ omdat hij de ideeën van Thomas
Aquinas toepast in zijn eigen theologische reflecties en benaderingen. Borgman benadrukt het
belang van de ratio in de zoektocht naar de waarheid en de betekenis van het leven, wat
aansluit bij Aquinas' visie op de rol van de rede. Daarnaast stelt Borgman de nadruk op de
verbinding tussen geloof en cultuur, en de noodzaak van dialoog en samenwerking in de
samenleving, wat een belangrijke component is van Aquinas' denken over de relatie tussen
christendom en de wereld.
, 4. Christ and Culture in Paradox
● Spanning tussen Christendom en cultuur: Dit model erkent dat er een voortdurende
spanning bestaat tussen de waarden van het Christendom en de normen van de cultuur.
Beide zijn onvolmaakt en staan vaak in conflict met elkaar.
● Twee sets wetten: Het model stelt dat er twee sets wetten zijn—de wetten van God en
de menselijke wetten—die soms met elkaar in conflict komen, wat leidt tot morele
dilemma’s voor gelovigen.
● Onoplosbare paradox: Gelovigen leven in een paradoxale toestand waar ze zowel
trouw moeten zijn aan God als betrokken moeten zijn bij de wereld. Dit leidt tot een
voortdurende spanning en de noodzaak van navigatie tussen deze twee werelden.
Sterkte: Het model biedt een realistisch beeld van de complexiteit van het geloof in de moderne
wereld. Het erkent dat zowel het Christendom als de cultuur imperfect zijn en dat het leven in
deze spanning leidt tot een diepere spirituele groei en reflectie.
Zwakte: Een mogelijke zwakte is dat het model kan leiden tot passiviteit of fatalisme. Gelovigen
kunnen zich overweldigd voelen door de onoplosbare spanning, wat kan resulteren in een
gebrek aan actie of betrokkenheid bij sociale en ethische kwesties, omdat ze geloven dat echte
harmonie niet mogelijk is.
Perspectief op ethiek: Er zijn twee sets wetten—de wetten van God en menselijke wetten—die
vaak in conflict staan, wat leidt tot morele dilemma's voor gelovigen. Ethiek is dus complex en
vraagt om voortdurende reflectie en aanpassing aan de omstandigheden.
Perspectief op rede: Rede wordt gewaardeerd, maar erkent dat het beperkte mogelijkheden
heeft in het oplossen van de spanningen tussen geloof en cultuur. Er is een besef dat zowel
geloof als rationaliteit nodig zijn, maar dat ze niet altijd op elkaar aansluiten.
Perspectief op de relatie tussen kerk en staat: De relatie tussen kerk en staat is
spanningsvol, met een erkenning dat beide noodzakelijk zijn maar gescheiden blijven.
Gelovigen moeten navigeren tussen de eisen van de staat en hun trouw aan God.
