Humane wetenschappen 2: psychopathologie
Les 1: definiëring en verklaringsmodellen
Gezondheidsenquête 2018
- 1 op 3 (15j en ouder) heeft psychisch onwelbevinden
o 25-54j: minst gunstig (actiefste doelgroep)
o 65-74j: meest gunstig
- Psychisch onwelbevinden laatste 10 j toegenomen
- Kinderen (2-18 j): 30% heeft vermoedelijke psychopathologie (18% enkelvoudig, 12%
comorbiditeit)
Enkelvoudig: 1 mentale stoornis
Comorbiditeit: meerdere mentale stoornissen
Mentale gezondheid sinds start COVID?
- Hogere niveaus van stoornissen, vnl. angst en depressie (vooral bij jongeren)
- Zorgwekkende cijfers wat betreft ZM-gedachten en –pogingen, beperkte sociale
ondersteuning en lage levenstevredenheid
- Op sommige momenten verbetering
Wat is psychopathologie?
- “The study of mental disorders” Oxford Dictionary of Psychology ▪ Psyche – Pathos
– Logos: Wetenschap/Studie van het geestelijk of psychisch lijden
- “Abnormal Psychology”: Stigma!!
Een persoon is niet abnormaal wanneer deze een psychopathologie heeft.
Abnormal psychology is een foutief denkbeeld.
- Klinische psychologie: Tak van de psychologie verantwoordelijk voor begrip en
behandeling van psychopathologie
- Psychiatrie: discipline geneeskunde (arts), diagnose en (medische) behandeling van
PP
- Klinische Psychologie: discipline psychologie, masteropleiding afstudeerrichting
klinische psychologie ▪ Psychopathologie (PP) = deelgebied psychiatrie en klinische
psychologie
- Psychotherapie: geen apart gezondheidszorgberoep, maar behandelvorm
(beoefenaars van de psychotherapie)
Term die iedereen mag gebruiken, deze persoon heeft niet altijd een opleiding
klinische psychologie of iets dergelijks gedaan.
1
,Relevantie voor kinesitherapie?
- Biopsychosociaal model: Naast biologische zijn ook psychologische en sociale
factoren mee bepalend bij ziekte en genezingsproces
- PP binnen kiné-praktijk > psychopathologie kunnen herkennen en eventueel
doorverwijzen.
- Kinesitherapie binnen GGZ
o Bv. multidisciplinaire behandeling ASS
- Belang psychologie bij medische aandoeningen/MSK-klachten/…
o Bv. verwerking, coping, comorbiditeit ▪ Multidisciplinair werken
Stigma doorbreken!
- Prevalentie mensen met een psychische aandoening vs aantal mensen die
behandeling zoeken
- Om in therapie te gaan is durf en moed nodig
- Lichamelijke ziektes vs psychische aandoeningen
- Naar de dokter/tandarts/… gaan vs naar de psycholoog gaan
- Iemand die zich kwetsbaar durft opstellen en durft te reflecteren over zichzelf is altijd
te bewonderen
- Public stigma, self-stigma, institutional stigma
Inhoud
A. Historische visies
1. Demonologie
o Afwijkend gedrag = ‘bezeten’/demonen/kwade geesten
o ‘Behandeling’ → Uitdrijving/ (Fysieke) Straffen (gevolg: distress ↗)
o Nog steeds veel voorkomende verklaring voor PP in verschillende
2. Medisch model
Idee van ‘ziekte’ → ‘Geestesziek’, ‘mental illness’
o Biologische oorzaak als verklaring voor psychopathologieën
2
, o Invloeden
Meer inzicht in biologische oorzaken van fysieke aandoeningen
Gedrag typisch voor PP als gevolg van medische aandoeningen, bv.
syfilis → gegeneraliseerde parese
o Somatogene hypothese: de hypothese dat de oorzaken of verklaringen van
psychologische problemen terug te vinden zijn in fysieke of biologische
defecten
- Voordelen
o Introductie wetenschappelijk denken
o Opkomst psychiatrie (medicatie of operatie)
- Nadelen
o Verklaart niet complexe psychologische en emotionele processen
o Houdt geen rekening met socio-economische status
o Focus op dysfunctie (‘fix what’s broken’)
Echter: PP vaak extreme vorm van normaal functioneren
(dimensioneel ipv categorisch)
Stuurt stigma (second class citizens)!
- Belangrijk model, maar niet correct en onvolledig!
3. Van gestichten naar ambulante behandelingen
o 18e E: Gestichten vnl. privé-initiatieven (mensonterend)
o Vanaf 19e E: afwijkend gedrag = ziekte en verdient behandeling (humaan)
Bv. ‘Krankzinnigengestichten’ (Dr. Guislain te Gent)
o Jaren 50: Behandelmethoden verbeterden, van residentieel (levenslang)
naar meer ambulant
B. Psychopathologie definiëren
Wanneer spreken we van psychopathologie?
o Moeilijk want geen ‘medium’/substraat
Wel klinisch oordeel
o Weinig gekend over etiologie en beïnvloedende processen van PP
Dus definitie onafhankelijk van etiologie → Implicatie diagnostiek!
Definitie psychopathologie
Studie van afwijkingen van het normale of alledaagse psychologische of
gedragsmatige functioneren
Wat wordt bedoeld met afwijking?
o Niet zomaar afwijking van algemeen aanvaarde normen
Afwijking van de statistische norm
Afwijking van sociale en politieke normen
Maladaptief en gevaarlijk gedrag
Emotioneel lijden en beperking in het functioneren
o PP niet altijd ‘verkeerd gelopen’ normale functioneren
PP vaak extreme vormen van ‘normaal’ of ‘aangepast’ functioneren
(bv. down vs depressie)
3
Les 1: definiëring en verklaringsmodellen
Gezondheidsenquête 2018
- 1 op 3 (15j en ouder) heeft psychisch onwelbevinden
o 25-54j: minst gunstig (actiefste doelgroep)
o 65-74j: meest gunstig
- Psychisch onwelbevinden laatste 10 j toegenomen
- Kinderen (2-18 j): 30% heeft vermoedelijke psychopathologie (18% enkelvoudig, 12%
comorbiditeit)
Enkelvoudig: 1 mentale stoornis
Comorbiditeit: meerdere mentale stoornissen
Mentale gezondheid sinds start COVID?
- Hogere niveaus van stoornissen, vnl. angst en depressie (vooral bij jongeren)
- Zorgwekkende cijfers wat betreft ZM-gedachten en –pogingen, beperkte sociale
ondersteuning en lage levenstevredenheid
- Op sommige momenten verbetering
Wat is psychopathologie?
- “The study of mental disorders” Oxford Dictionary of Psychology ▪ Psyche – Pathos
– Logos: Wetenschap/Studie van het geestelijk of psychisch lijden
- “Abnormal Psychology”: Stigma!!
Een persoon is niet abnormaal wanneer deze een psychopathologie heeft.
Abnormal psychology is een foutief denkbeeld.
- Klinische psychologie: Tak van de psychologie verantwoordelijk voor begrip en
behandeling van psychopathologie
- Psychiatrie: discipline geneeskunde (arts), diagnose en (medische) behandeling van
PP
- Klinische Psychologie: discipline psychologie, masteropleiding afstudeerrichting
klinische psychologie ▪ Psychopathologie (PP) = deelgebied psychiatrie en klinische
psychologie
- Psychotherapie: geen apart gezondheidszorgberoep, maar behandelvorm
(beoefenaars van de psychotherapie)
Term die iedereen mag gebruiken, deze persoon heeft niet altijd een opleiding
klinische psychologie of iets dergelijks gedaan.
1
,Relevantie voor kinesitherapie?
- Biopsychosociaal model: Naast biologische zijn ook psychologische en sociale
factoren mee bepalend bij ziekte en genezingsproces
- PP binnen kiné-praktijk > psychopathologie kunnen herkennen en eventueel
doorverwijzen.
- Kinesitherapie binnen GGZ
o Bv. multidisciplinaire behandeling ASS
- Belang psychologie bij medische aandoeningen/MSK-klachten/…
o Bv. verwerking, coping, comorbiditeit ▪ Multidisciplinair werken
Stigma doorbreken!
- Prevalentie mensen met een psychische aandoening vs aantal mensen die
behandeling zoeken
- Om in therapie te gaan is durf en moed nodig
- Lichamelijke ziektes vs psychische aandoeningen
- Naar de dokter/tandarts/… gaan vs naar de psycholoog gaan
- Iemand die zich kwetsbaar durft opstellen en durft te reflecteren over zichzelf is altijd
te bewonderen
- Public stigma, self-stigma, institutional stigma
Inhoud
A. Historische visies
1. Demonologie
o Afwijkend gedrag = ‘bezeten’/demonen/kwade geesten
o ‘Behandeling’ → Uitdrijving/ (Fysieke) Straffen (gevolg: distress ↗)
o Nog steeds veel voorkomende verklaring voor PP in verschillende
2. Medisch model
Idee van ‘ziekte’ → ‘Geestesziek’, ‘mental illness’
o Biologische oorzaak als verklaring voor psychopathologieën
2
, o Invloeden
Meer inzicht in biologische oorzaken van fysieke aandoeningen
Gedrag typisch voor PP als gevolg van medische aandoeningen, bv.
syfilis → gegeneraliseerde parese
o Somatogene hypothese: de hypothese dat de oorzaken of verklaringen van
psychologische problemen terug te vinden zijn in fysieke of biologische
defecten
- Voordelen
o Introductie wetenschappelijk denken
o Opkomst psychiatrie (medicatie of operatie)
- Nadelen
o Verklaart niet complexe psychologische en emotionele processen
o Houdt geen rekening met socio-economische status
o Focus op dysfunctie (‘fix what’s broken’)
Echter: PP vaak extreme vorm van normaal functioneren
(dimensioneel ipv categorisch)
Stuurt stigma (second class citizens)!
- Belangrijk model, maar niet correct en onvolledig!
3. Van gestichten naar ambulante behandelingen
o 18e E: Gestichten vnl. privé-initiatieven (mensonterend)
o Vanaf 19e E: afwijkend gedrag = ziekte en verdient behandeling (humaan)
Bv. ‘Krankzinnigengestichten’ (Dr. Guislain te Gent)
o Jaren 50: Behandelmethoden verbeterden, van residentieel (levenslang)
naar meer ambulant
B. Psychopathologie definiëren
Wanneer spreken we van psychopathologie?
o Moeilijk want geen ‘medium’/substraat
Wel klinisch oordeel
o Weinig gekend over etiologie en beïnvloedende processen van PP
Dus definitie onafhankelijk van etiologie → Implicatie diagnostiek!
Definitie psychopathologie
Studie van afwijkingen van het normale of alledaagse psychologische of
gedragsmatige functioneren
Wat wordt bedoeld met afwijking?
o Niet zomaar afwijking van algemeen aanvaarde normen
Afwijking van de statistische norm
Afwijking van sociale en politieke normen
Maladaptief en gevaarlijk gedrag
Emotioneel lijden en beperking in het functioneren
o PP niet altijd ‘verkeerd gelopen’ normale functioneren
PP vaak extreme vormen van ‘normaal’ of ‘aangepast’ functioneren
(bv. down vs depressie)
3
