Forensische gezinspedagogiek: Ontwikkelingspsychopathologie en diagnostiek
Samenvatting Literatuur (inclusief overzicht met belangrijkste punten per artikel)
Ilse van Meurs 2024-2025
Ramaswami, Jensen et al (2022): Family health development in life
course research: A scoping review of family functioning measures (HC1)
WAAR GAAT HET OVER?
Een artikel over meetinstrumenten die gezinsfunctioneren evalueren met onderzoek naar
hoe deze relevant zijn voor de gezondheid van het gezin over de levensloop. Het doel was
om de bruikbaarheid te beoordelen van de instrumenten. De instrumenten bleken vooral
gericht te zijn op specifieke momenten in het gezinsleven. Daarom is er behoefte aan
flexibele tools geschikt voor verschillende levensfasen en gezinsstructuren
BELANGRIJKSTE PUNTEN ARTIKEL
● Hoewel huidige instrumenten nuttig zijn, moeten ze verder ontwikkeld worden, zodat ze beter aansluiten bij
life course research en diversiteit. Er moeten meer flexibele instrumenten komen die verschillende
levensfasen en diverse gezinsstructuren beter weerspiegelen.
● gezondheid = dynamisch proces dat ontwikkelt door interacties op verschillende niveaus (individueel, gezin,
gemeenschap), door verschillende levensfasen
● gezinnen spelen een belangrijke rol in de gezondheid van hun leden > systematische metingen voor
gezinsgezondheid en functioneren ontbreken
METHODE
Een scoping review om tools te identificeren die aspecten van gezinsfunctioneren meten,
waaronder communicatie, organisatie en overtuigingen. Er zijn 50 meetinstrumenten voor
gezinsfunctioneren geïdentificeerd.
RESULTATEN
Van de 50 geïdentificeerde meetinstrumenten meten
● de meeste organisatorische patronen, zoals flexibiliteit en verbondenheid (94%)
● meer dan de helft communicatieve processen, zoals emotionele openheid (54%)
● iets minder dan de helft overtuigingssystemen, zoals omgang met tegenslag (46%)
De meerderheid van de instrumenten werd toegepast op blanke deelnemers (53%), een
kleiner aantal op andere etnische groepen
IMPLICATIES
Verdere ontwikkeling van flexibele instrumenten die beter passen bij life course research, die
ingaan op familie processen
1. binnen verschillende levensfasen
2. voor verschillende achtergronden, identiteiten, structuren en ervaringen
3. en factoren die het familie functioneren positief ofwel negatief kunnen beïnvloeden
, Kamphuis & Geurts (2006). Gestandaardiseerde diagnostische
methoden. In W. Vandereycken, Hoogduin en Emmelkamp. (HC1)
WAAR GAAT HET OVER?
Dit artikel behandelt de verschillende manieren waarop psychologische diagnostiek wordt
uitgevoerd en benadrukt het belang van betrouwbare en valide methoden.
BELANGRIJKSTE PUNTEN ARTIKEL
Het is belangrijk dat verschillende diagnostische methoden worden gebruikt om een compleet beeld van cliënt te
krijgen. Er moet goed rekening worden gehouden met de vraagstelling en context van de cliënt.
ONDERWERPEN IN HET ARTIKEL
Betrouwbaarheid psychometrische eigenschappen als betrouwbaarheid (consistentie resultaten) en validiteit
en validiteit (meet ik wat ik wil meten) zijn cruciaal voor diagnostische methoden
● test-hertestbetrouwbaarheid: hetzelfde resultaat krijgen bij meerdere tests
● interbeoordelaarsbetrouwbaarheid: zelfde resultaat door verschillende afnemers
● predictieve validiteit: vermogen om toekomstige uitkomsten te voorspellen
● criteriumvaliditeit: hoe goed de testresultaten overeenkomen met een andere
maatstaf die we als betrouwbaar beschouwen om hetzelfde te meten
● base-rates: percentage individuen in populatie met bepaald kenmerk
● cut-offs: kritieke score die een klinisch significant niveau identificeert
Het Interview Gestructureerde interview: voorafgaand vastgelegd
● voordeel = consistentie + zeer betrouwbaar
● nadelen = ontbreken controle: je kan niet checken of cliënt vraag goed interpreteert +
tijdrovend + vraagtekens bij validiteit
Semi-gestructureerde interview: info verzamelen met mogelijkheid tot doorvragen
● voordeel = flexibiliteit om door te vragen > betere validiteit
● nadelen = tot diagnose komen voordat alle info is verzameld + selectief info
verzamelen + negeren van informatie die diagnose tegenspreekt + grotere kans
onbetrouwbaarheid door mogelijkheid doorvragen
Structural clinical interview for DSM-IV disorders & Diagnose Interview Schedule: breed
scala aan psychiatrische beelden onderzoeken
● nadeel = heel breed, waardoor sommige beelden slecht naar voren komen
Positive and negative syndrome scale: aard en frequentie schizofrenie meten
Hamilton Rating Scale for Depression: ernst depressiesymptomen meten
Cognitieve Screening Test (CST): in 10-15 min de aanwezigheid en ernst cognitieve
achteruitgang bij ouderen vaststellen → beginpunt dementiediagnostiek
Observaties observatie kan waardevolle informatie geven over gedrag, emoties, motivatie en cognitief
functioneren van de cliënt, wat helpt om testresultaten te interpreteren of de betrouwbaarheid
van andere methoden te versterken
Psychologische bieden een gestandaardiseerde manier om cognitieve en emotionele aspecten van de cliënt
test te evalueren (voorbeelden: WAIS en SCL-90)
Projectieve test maakt gebruik van ambigue stimuli (zoals Rorschach-inktvlekken test), om onderliggende
emotionele en psychologische processen te evalueren. Deze tests zijn controversieel en
worden vaak bekritiseerd vanwege beperkte validiteit
, WAAROM TESTEN
- onderzoeken huidig functioneren + klinische indrukken bevestigen/verwerpen
- professie behandeling / klachten vaststellen
- directe empathische, therapeutische interventie
In welke klinische situaties is testdiagnostiek optimaal nuttig?
1. patiënt heeft tevergeefs meerdere behandelingen ondergaan
2. duidelijke criteria voor alternatieve behandelingen waar tests duidelijke uitspraken
over kunnen doen
3. patiënt is intrinsiek gemotiveerd om functioneren beter te begrijpen
4. complexe problemen
Waarom tests en niet ongestructureerd klinisch interview?
1. tests kunnen repsonsattitdues aan het licht brengen
2. breed scala aan cognitieve, emotionele en gedragsmatige aspecten bevragen
3. zelfde standaardwijze voor afname en scoren
4. genormeerd (makkelijk te vergelijken met peers)
5. gekwantificeerde informatie met bekende betrouwbaarheid en validiteit
CONCLUSIE
Ondanks beperkingen in validiteit en betrouwbaarheid van bepaalde tests, spelen ze een
belangrijke rol in de klinische praktijk. Het is wel belangrijk dat ze in combinatie met andere
diagnostische methoden worden gebruikt om een compleet beeld van de cliënt te krijgen.
Zorgvuldige selectie en toepassing van diagnostische methoden is van belang, hierbij moet
rekening gehouden worden met de vraagstelling en context van de cliënt
Pritchett, Kemp, Wilson et al. (2011). Quick, simple measures of family
relationships for use in clinical practice and research (HC1)
WAAR GAAT HET OVER?
Systematische review van meetinstrumenten om gezinsrelaties te evalueren in zowel
klinische als onderzoekscontexten. Het doel is verschillende vragenlijsten en
meetinstrumenten identificeren die geschikt zijn voor het meten van gezinsfunctioneren,
vooral in gezinnen met kinderen <3 jaar.
BELANGRIJKSTE PUNTEN ARTIKEL
Het artikel biedt een uitgebreide lijst van eenvoudig te gebruiken meetinstrumenten voor gezinsfunctioneren, maar
onderstreept de noodzaak van meervoudige informanten gegevens en verdere validatie van sommige tools
ACHTERGROND
Het belang van gezinsfunctioneren: gezinsfunctioneren speelt een cruciale rol in de
ontwikkeling van psychologische problemen bij kinderen en volwassenen. Het meten van
deze dynamieken kan helpen bij het begrijpen hoe gezinsprocessen bijdragen aan
psychische stoornissen.
METHODE
Uitgebreide literatuurstudie volgens PRISMA-richtlijnen, gezocht in 14 databanken naar
zelfrapportage vragenlijsten die gezinsrelaties evalueren
, RESULTATEN
107 meetinstrumenten geïdentificeerd, verdeeld over 6 categorieën:
1. ouder-kindrelaties
2. ouderpraktijken en discipline
3. ouderlijk geloof
4. huwelijkskwaliteit
5. algemeen gezinsfunctioneren
6. situatiespecifieke metingen (bijv wanneer kind ziek is)
Veelgebruikte instrumenten: Parenting Stress Index (PSI), Dyadic Adjustment Scale
(huwelijkskwaliteit), Family Assessment Device (FAD; algemeen gezinsfunctioneren)
● deze vragenlijsten zijn goed gevalideerd + geschikt voor grootschalige studies
Uitdagingen zelfrapportage: neiging van respondenten voor het geven van sociaal
wenselijke antwoorden. Verder kunnen vragenlijsten slechts een beperkt deel van
gezinsdynamiek meten en zijn ze vaak afhankelijk van het perspectief van 1 gezinslid
CONCLUSIE
Het artikel biedt een uitgebreide lijst van eenvoudig te gebruiken meetinstrumenten voor
gezinsfunctioneren, maar onderstreept de noodzaak van meervoudige informanten
gegevens en verdere validatie van sommige tools
IMPLICATIES
De auteurs bevelen aan om verder onderzoek te doen naar het combineren van gegevens
van meerdere gezinsleden om een vollediger beeld van gezinsfunctioneren te krijgen
De Bruyn, Ruijssenaars, Pameijer & Van Aarle (2003). De diagnostische
cyclus: Één praktijkleer. (HC1)
WAAR GAAT HET OVER?
In dit boek wordt de diagnostische cyclus uitgelegd, dit is belangrijke achtergrondinformatie
voor het hele vak en is weinig op in gegaan tijdens de colleges, dus hier volgt een beknopte
samenvatting van de belangrijkste punten.
DE DIAGNOSTISCHE CYCLUS
het doel van de diagnostische cyclus is
om tot een zo accuraat mogelijke
diagnose te komen die leidt tot een
effectieve en passende behandeling.
1: De klachtenanalyse (KA)
● doel = verhelderen klachten
cliënt door deze te beschrijven
in termen van de beleving van
de cliënt. Dit gebeurt d.m.v. een intakegesprek, waarbij de hulpvraag
centraal staat
● belangrijk: het doel is inzicht krijgen in hoe de cliënt zijn/haar problemen ervaart en
wat hij/zij precies als probleem ziet
2: De Probleemanalyse (PA)
● doel = objectiveren klachten, waarbij de klachten geanalyseerd en geherformuleerd
worden in termen van psychologische concepten, zodat ze wetenschappelijk
onderzocht kunnen worden
