AUTEURSCHAP IN DE NEDERLANDSTALIGE
LITERATUUR
SAMENVATTING LITERATUUR EN COLLEGES PERIODE 1 – MEREL GRAAFMANS
,COLLEGE 1: INLEDING: AUTEURSCHAP EN SELF-FASHIONING
ARTIKEL 1: EEN VEELSTEMMIG VERHAAL: AUTEURSCHAP IN DE “GESCHIEDENIS
VAN DE NEDERLANDSE LITERATUUR” – BOUWMEESTER, GEERDINK & HAM
De aandacht voor auteurschap als cultuurhistorisch probleem heeft geleid tot onderzoek naar de vraag welke
gedaante het auteurschap in welke periode aanneemt.
In de GNL worden in de verschillende delen uiteenlopende en soms botsende verhalen over auteurs en
auteurschap gepresenteerd.
In de recente literatuur over de historische ontwikkeling van het auteurschap herkennen wij twee dominante
theses:
1. Beschrijft de ontwikkeling van auteurschap vooral als een proces van professionalisering, dat
plaatsvindt binnen een commercialisering van de boekenmarkt
2. Betreft een proces van autonomisering die sterk beïnvloed is door de veldtheorie; literatuur wordt pas
modern wanneer ze zich aan de markt gaat onttrekken.
In GNL wordt beschreven hoe aan het eind van de 19e eeuw het ideaal van de dichter als maatschappelijk
opvoeder naar de achtergrond verdwijnt, ten gunste van een meer esthetische visie op de literatuur. Aan het
begin van de eeuw zijn schrijvers vooral op het burgerlijk nut gericht, maar vanaf halverwege de eeuw
onttrekken auteurs zich steeds meer aan het publiek.
In Worm en Donder wordt er daarentegen gesteld dat er al in de 18e eeuw van een literair veld gesproken kan
worden. Er ontstond toen al een structurele kritiek, een geregeld systeem van tijdschriften etc.
Er wordt beschreven hoe er in het denken over literatuur al eerder ruimte is voor commerciële motieven. Alles
duidt op een mentaliteitsverandering die ertoe leidt dat auteurs meer als marktschrijvers beschouwd worden,
hoewel ze niet daadwerkelijk van die markt kunnen leven.
Het uitgangspunt in Worm en Donder is ook dat beroepsschrijverschap tegen 1800 verdwijnt, waarna het in 1860
weer opnieuw opduikt. Er ontstaat vervolgens een autonoom literair veld.
In de laat-middeleeuwen ontstaan er twee typen marktgerichte schrijvers: de broodschrijver (stukwerkers, die
vaak ook kopiist waren) en gerespecteerde beroepsauteurs, die van het schrijven van literaire teksten hun
hoofdbezigheid maakten.
Het bestaan van de broodschrijver suggereert dat er al in de 15e en 16e eeuw sprake is van commercialisering van
de literatuur.
In Een nieuw vaderland wordt echter gesteld dat de autonome dichter pas in de 17e eeuw ontstaat. Daar wordt het
verhaal verteld van het ontstaan van een nieuw soort, individueel dichterschap: de auteur is zelfbewust bezig met
het vestigen van zijn positie en het vergroten van zijn autoriteit.
Samenvattend kunnen we concluderen dat er tot de 18e eeuw autonome tendensen zijn die steeds opnieuw
uitgevonden worden en ook weer verdwijnen, terwijl de echte autonome auteur in de 19e eeuw ontstaat en in de
tweede helft van de 20e eeuw weer door commercialisering wordt bedreigd. De ontwikkeling van
professionalisering is er ook een van pieken en dalen; steeds opnieuw wordt de professionalisering uitgevonden.
Auteurs stelden zichzelf zelden voor als commercieel opererend, terwijl ze dit misschien wel waren. Dit soort
zelfrepresentaties van auteurs kan gemakkelijk leiden tot de claim dat er in een bepaalde periode van autonoom
schrijverschap sprake is.
ARTIKEL 1 CONCLUSIES EN THESES
1. Geen klassieke rondgang van bekende auteurs
, 2. Auteurschap is meer één belangrijke actor
Vraag: is de wisseling van focus op auteurschap te wijten aan het tijdvak of aan de ontwikkeling?
Theses:
- Professionalisering van auteurschap
- Proces van autonomisering vindt plaats l’art pour l’art + marktdenken versus autonomie
Proces van commercialisering en autonomisering begint niet per definitie in een bepaald tijdvak, het hangt
bijvoorbeeld af van de definitie van het begrip en de context.
ARTIKEL 2: SELF-FASHIONING IN DE VROEGMODERNE LITERATUUR- EN
CULTUURGESCHIEDENIS: GENESE EN ONTWIKKELING VAN EEN CONCEPT – PIETERS
& ROGIEST
Verschillende dichters uit de 17e eeuw thematiseren in hun teksten de problematiek van de constructie van het ik
en zij doen dat op een manier die duidelijk verschilt van hoe middeleeuwen of romantische dichters met de
vorming van het zelf omgaan.
Ofwel drukt de dichter in zijn teksten zijn persoonlijkheid uit, ofwel laat hij van zich horen via een persona, via
in een in de tekst geconstrueerde rol die hem in staat stelt zich anders voor te doen dan hij misschien wel is, of
neutraler voorgesteld: die hem in staat stelt naar gelang van de poëtische omstandigheid een zelf te construeren
dat accordeert met die omstandigheid waarvan de lezer zich niet af hoeft te vragen of dat personage wel degelijk
iets zegt over de ware persoonlijkheid van de dichter.
Renaissance-dichters hebben de neiging om in hun teksten steeds wisselende versies van zichzelf te presenteren.
Self-fashioning is hierbij synoniem voor zelfrepresentatie: de manier waarop een dichter in zijn poëzie met een
bepaalde finaliteit een beeld van zichzelf ophangt.
Een volkomen bewuste daad van zelfprofilering die de dichter in staat moet stellen net dat beeld van zichzelf op
te hangen waarvan hij wil dat de lezer het als dusdanig herkent (poeta doctus, de goede christen, de toegewijde
echtgenoot, de strenge vader)
De vraag van image-building: welke rollen dichters in hun werk opnemen, hoe ze zich in die teksten willen
presenteren aan de wereld en welke specifieke bedoelingen ze met de bewuste manipulatie van hun dichterlijke
persoonlijkheid hebben.
Vooral auteurs die zich van de ene klasse/religie naar een andere bewogen, hadden self-fashioning nodig om hun
ideologische positie te onderstrepen.
De term self-fashioning valt op twee manieren te lezen. Wordt het tweede deel van het begrip beklemtoond, dan
lijkt de term vooral te slaan op de mate waarin de menselijke identiteit wordt bepaald door de omstandigheden
waarin het individu zich bevindt (“the self is fashioned”).
Valt de klemtoon op het eerste deel van het woord, dan verwijst het naar de mate waarin het zelf actief deelneemt
aan de vorming van zijn identiteit (“the self fashions itself”).
Dus aan de ene kant is er de vorming van het zelf door het machtssysteem waarvan het zelf een product is, aan
de andere kant is er het zelf ‘zelf’ dat actief meewerkt aan de modellering van het zelf naar de norm die door het
systeem in het individu wordt ingeprent.
Self-fashioning slaat in een bepaalde specifieke betekenis op meer dan gewoon kwesties van zelf-representatie:
het is minder een functie van de categorie van de auteur dan van het culturele veld waarin die auteur functioneert
en waardoor zijn werk ten gronde wordt bepaald.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper merelgraafmans. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,83. Je zit daarna nergens aan vast.
