Stuvia Blok 2 – Neuropsychologische stoornissen
GGZ2027- ALLE TAKEN (1-6)
TAAK 1: THE BRAIN
Probleemstelling:
• Hoe ziet het zenuwstelsel eruit?
• Hoe kun je breinactiviteit meten?
1. WAT IS DE STRUCTUUR VAN HET CENTRALE EN PERIFERE ZENUWSTELSEL? (MACRONIVEAU)
Het centrale zenuwstelsel (CZS) bestaat uit het
brein en het ruggenmerg, en het perifere
zenuwstelsel bevat de rest. Onder het perifeer
zenuwstelsel (PZS) valt het somatische
zenuwstelsel (SZS) en het autonome zenuwstelsel
(AZS).
• Het somatische zenuwstelsel omvat alle
ruggenmergzenuwen die van- en naar de
sensorische organen, spieren,
gewrichten en huid lopen.
à het SZS produceert beweging en verstuurd binnenkomende sensorische
informatie naar het CZS (o.a. zicht, pijn, temperatuur, aanraking, motoriek)
• Het autonome zenuwstelsel zorgt voor de balans tussen rust en activiteit in de
interne organen door middel zenuwen van twee systemen:
o Parasympatische zenuwen (onbewust, rust)
o Sympatische zenuwen (bewust, activiteit)
à zorgt o.a. voor de fight-flight-reactie en energievolle activiteiten
ONDERSTEUNING EN BESCHERMING
Het brein en ruggenmerg worden beschermd voor ongevallen en infecties op vier manieren:
1. Het CZS wordt beschermt door botstructuren (schedel en ruggenwervels). Het PZS
ligt hierbuiten en is gevoeliger voor beschadigingen. Het PZS heeft de capaciteit om
zichzelf te vernieuwen door middel van groei van nieuwe axonen en dendrieten.
à Deze zelfreperaties zijn binnen het CZS beperkt.
2. Binnen de bot structureren die het brein beschermen zijn membranen gevestigd,
bestaande uit 3 lagen bestaan (the meninges)
o Dura mater: de buitenste laag van de schedel, bestaande uit een dubbele
laag weefsel die de hersenen insluit in een soort losse zak.
o Arachnoid membrane: de middelste laag van de schedel, bestaande uit een
dun laagje weefsel, welke de contouren van de hersenen volgt.
o Pia mater: de binnenste laag van de schedel, bestaande uit (gemiddeld sterk)
weefsel dat zich vasthoudt aan de oppervlakte van de hersenen.
3. Het CZS wordt beschermt tegen schokken en plotselinge veranderingen in druk door
middel van het cerebrospinaal vocht. Dit vocht circuleert in de 4 ventrikels in de
hersenen, wervelkolom, en binnen de subarachnoïdale ruimte in de membraan die
de hersenen insluiten.
1
, 4. De hersenen en ruggenmerg worden beschermd voor chemische substanties die
circuleren in de rest van het lichaam door middel van de bloed-hersenbarrière. De
cellen van de capillairen vormen krappe kruispunten met elkaar waardoor ze
voorkomend dat ongehoorde producten het CZS binnendringen.
HET AUTONOME ZENUWSTELSEL
Het autonome zenuwstelsel bestaat uit neuronen die informatie ontvangen van en
commando’s sturen naar het hart, de darmen en andere organen. Het autonome
zenuwstelsel bestaat uit 2 delen:
- Het sympathische zenuwstelsel (bewust)→een netwerk van zenuwen dat de
organen voorbereidt op een uitbarsting van krachtige activiteit, bestaat uit ketens
van ganglia links en rechts van de centrale regio’s van het ruggenmerg (de thoracale
en lumbale gebieden). Deze ganglia hebben verbindingen heen en weer met het
ruggenmerg. Sympathische axonen bereiden de organen voor op ‘vechten of
vluchten’, bijvoorbeeld door ademhaling of hartslag te verhogen en spijsvertering te
verminderen. De zweetklieren, bijnieren, spieren die bloedvaten vernauwen en
spieren die haren van de huid oprichten, hebben sympathische input, maar geen
parasympatische input.
- Het parasympathisch zenuwstelsel (onbewust) → ook wel het ‘rust- en
verteringssysteem’, faciliteert vegetatieve, niet-urgente reacties. Het
parasympathische zenuwstelsel kan de hartslag verlagen (na activiteit). Het
parasympathisch zenuwstelsel verhoogt de spijsvertering en bevordert seksuele
opwinding (erectie bij mannen). Het parasympathisch systeem wordt ook wel het
craniosacraal systeem genoemd, omdat het bestaat uit de schedelzenuwen en
zenuwen van het sacrale ruggenmerg. In tegenstelling tot de ganglia in het
sympathische systeem, zijn de parasympathische ganglia niet gerangschikt in een
ketting nabij het ruggenmerg. In plaats daarvan strekken lange preganglionische
axonen zich uit van het ruggenmerg tot parasympathische ganglia dichtbij elk
inwendig orgaan. Kortere postganglionische vezels strekken zich dan uit van de
parasympathische ganglia naar de organen zelf. Omdat de parasymphatische
ganglia niet met elkaar verbonden zijn, handelen ze onafhankelijker dan de
sympathische ganglia. Parasympathische activiteit bespaart in het algemeen
energie.
Hoewel de sympathische en parasympathische systemen tegengestelde eOecten
hebben, zijn beiden constant in verschillende mate actief, en veel prikkels wekken delen
van beide systemen op.
Axonen van parasympathisch zenuwstelsel → acetylcholine afgifte aan organen. Meeste
axonen van het sympathisch zenuwstelsel → afgifte norepinefrine (maar dit is
orgaanspecifiek, zweetklieren gebruiken bijv. acetylcholine).
Term Definitie
Lamina Een rij of laag van cellichamen die
gescheiden wordt van andere
2
, cellichamen door een laag (lamina = dun
laagje).
Column Een reeks cellen loodrecht op het
oppervlak van de cortex, met
vergelijkbare eigenschappen.
Tract Een tractus is een verzameling axonen in
het CZS, ook wel een projectie genoemd.
Als axonen zich uitstrekken van
cellichamen in structuur A naar synapsen
op B, zeggen we dat de vezels
‘projecteren’ van A naar B.
Nerve Een set axonen in de periferie, ofwel van
het CZS naar een spier of klier, of van een
sensorisch orgaan naar het CZS.
Nucleus Een cluster van neuroncellichamen in het
CZS.
Ganglion Een cluster van neuroncellichamen,
meestal buiten het CZS (zoals in het
sympathische zenuwstelsel).
Gyrus Een uitsteeksel op het oppervlak van de
hersenen (windingen).
Sulcus Een vouw of groeve die de ene gyrus van
de andere scheidt.
Fissure Een lange, diepe sulcus (groeve).
A. WELKE CELLEN KUN JE VINDEN IN HET ZENUWSTELSEL?
3
, Het zenuwstelsel bestaat uit 2 type cellen: neuronen en glia cellen.
Neuronen à ontvangen informatie en zenden deze uit naar andere cellen.
Glia cellen à hebben veel functies die moeilijk zijn op te sommen.
NEURONEN
Neuronen hebben veel gemeen met andere lichaamscellen. Het oppervlak van de cel is
het membraan (of plasma membraan), een structuur die de binnenkant van de cel van
het buitenmilieu scheidt. De meeste chemicaliën kunnen dit membraan niet passeren,
maar eiwitkanalen in het membraan staan een gecontroleerde stroom toe van water,
zuurstof, natrium, kalium, calcium, chloride en andere belangrijke chemicaliën.
Behalve rode bloedcellen hebben alle dierlijke cellen een kern, de structuur die de
chromosomen bevat. Een mitochondrion is een structuur die metabole activiteiten
uitvoert en de energie levert die de cel gebruikt voor alle activiteiten. Mitochondriën
hebben genen die gescheiden zijn van die in de kern van een cel, en mitochondriën
verschillen genetisch van elkaar. Mensen met overactieve mitochondriën hebben de
neiging hun brandstof snel te verbranden en oververhit te raken, zelfs in een koele
omgeving. Mensen van wie de mitochondriën minder actief zijn dan normaal, zijn
vatbaar voor depressie en pijn. Gemuteerde mitochondriale genen zijn een mogelijke
oorzaak voor autisme.
Ribosomen zijn de plaatsen in een cel die nieuwe eiwitmoleculen produceren
(synthetiseren). Eiwitten vormen bouwstoOen voor de cel en vergemakkelijken
chemische reacties (katalysatoren). Sommige ribosomen zweven vrij in de cel, maar
andere zijn vastgemaakt aan het endoplasmatisch reticulum, een netwerk van dunne
buisjes die nieuw gesynthetiseerde eiwitten naar andere locaties transporteren.
- Veel ribosomen → snelle energieverbranding in snel.
De structuur van een neuron
Het meest onderscheidende kenmerk van neuronen is hun vorm, die varieert per
neuron. De vorm van een neuron bepaalt zijn connecties met andere cellen en daarbij
ook zijn functie. In tegenstelling tot de meeste andere lichaamscellen hebben neuronen
lange vertakkende uiteinden. Alle neuronen bevatten een soma (cellichaam) en de
meeste hebben ook dendrieten, een axon en presynaptische uiteinden. De kleinste
neuronen hebben geen axonen en sommige hebben geen goed gedefinieerde
dendrieten.
Een motorneuron met zijn soma in het ruggenmerg, ontvangt prikkels door zijn
dendrieten en geeft impulsen door via zijn axon naar de spier.
Een sensorisch neuron is gespecialiseerd om zeer gevoelig te zijn voor een bepaald
type stimulatie, zoals licht, geluid of aanraking. Een sensorisch neuron leidt informatie
door aanraking (touch information) van de huid naar het ruggenmerg. Kleine takken
leiden rechtstreeks van de receptoren naar het axon, en de soma van de cel bevindt zich
op een klein steeltje van de hoofdstam.
4
