Een samenvatting voor het vak biologie 5wo van het boek Biologie Voor Jou van Thema 1: Stofwisseling en Thema 6: Gedrag
Uitleg van begrippen en handige plaatjes/diagrammen
§1.1 Verzuurde spieren
Na 12 minuten rennen stijgt het hartritme niet verder. Langer doorgaan heeft weinig zin
omdat het lichaam niet meer zuurstof kan verwerken. De spieren verzuren dan door
zuurstoftekort, waardoor de prestatie stagneert.
Als je je lichaam meer zuurstof vraagt dan het kan leveren, dan is een zuurstofschuld het
gevolg.
In de spieren wordt chemische energie uit glucose omgezet in kinetische energie
(bewegingsenergie). Hierbij is zuurstof nodig en ontstaan koolstofdioxide en water. Bij
toenemende inspanning is steeds meer zuurstof nodig. Op een bepaald moment wordt de
maximale zuurstofopnamecapaciteit bereikt: de VO2-max.
De VO2-max bepaalt het moment van verzuring. Bij inspanning boven deze grens is in de
spiervezels onvoldoende zuurstof te verkrijgen uit de omzetting van glucose. Er ontstaat
melkzuur. Dit zuur hoopt zich op in het spierweefsel en veroorzaakt pijn. Ook levert deze
anaerobe omzetting van glucose veel minder energie op dan de omzetting mét zuurstof.
§1.2 Stofwisseling in cellen
Het geheel van chemische omzettingsprocessen in de cellen van een organisme is de
stofwisseling (metabolisme). Enzymen maken de omzettingsprocessen mogelijk. Cellen
met chlorofyl kunnen energie in de vorm van licht opnemen. Andere cellen moeten stoffen
opnemen die energierijk zijn. De energie in energierijke stoffen wordt chemische energie
genoemd.
De opbouw van organische
moleculen uit kleinere moleculen
noem je assimilatie.
De afbraak van organische
moleculen noem je dissimilatie.
De energie die voor assimilatie
nodig is, kan van dissimilatie
komen.
Glucose is een voorbeeld van een organische stof.
Planten en cyanobacteriën zijn autotroof. Ze zijn in staat glucose te vormen uit de
anorganische stoffen koolstofdioxide en water. Dit proces heet koolstofassimilatie.
Planten en cyanobacteriën gebruiken bij de
koolstofassimilatie de energie in licht
(fotosynthese). Heterotrofe organismen
zijn niet in staat organische stoffen te vormen
uit alleen anorganische stoffen. Zij moeten
voor de opbouw van hun cellen organische
stoffen als voedsel opnemen. In de
voortgezette assimilatie is glucose de
grondstof voor de vorming van andere
koolhydraten, vetten, eiwitten en DNA.
, Moleculen van de stof ATP transporteren chemische energie naar plaatsen in de cel waar
energie nodig is. Wanneer de derde fosfaatgroep van ATP wordt afgesplitst, ontstaat ADP.
De energie die hierbij beschikbaar komt, kan voor allerlei levensprocessen worden gebruikt.
ATP kan worden gevormd bij dissimilatie reacties en bij de lichtreactie van de fotosynthese.
De energie die bij deze reacties beschikbaar komt, wordt gebruikt om een fosfaatgroep te
binden aan ADP. Hierbij ontstaat ATP. Deze reactie wordt fosforylering genoemd.
§1.3 Enzymen
Enzymen zijn eiwitten. In een bepaald deel van het enzymmolecuul bevindt zich het actieve
centrum met een specifieke ruimtelijk structuur. De stof waarop een enzym inwerkt, noemen
we het substraat. Het substraatmolecuul past precies in het actieve centrum. Na de reactie
in het actieve centrum laat het ontstane molecuul los en kan een volgende reactie
plaatsvinden. Een stof die bij een reactie ontstaat, noemen we een product van een reactie.
Als een enzym voor zijn werking een ander molecuul nodig heeft, wordt dit molecuul
cofactor genoemd.
Het eigenlijke enzymmolecuul wordt dan apo-enzym genoemd. Als de cofactor een
organische stof is, spreekt men meestal van co-enzym.
Bij chemische reacties speelt de temperatuur een belangrijke rol. Bij een lage temperatuur is
de beweging van moleculen trager, waardoor een reactie minder snel tot stand komt dan bij
een hogere temperatuur.
Als je een lucifer wilt aansteken moet er een energiedrempel worden overschreden om de
luciferkop te laten ontbranden. De energie die moet worden toegevoerd, wordt de
activeringsenergie genoemd. Door de activeringsenergie gaan de moleculen sneller
bewegen en komt de reactie op gang. De energie die is opgeslagen in de kop en in het hout,
wordt bij de verbranding omgezet in warmte. Dit is de reactie-energie.
Door inwerking van een enzym op een
substraat wordt de energiedrempel verlaagd,
zodat er minder activeringsenergie nodig is.
Eén enzymmolecuul maakt vele malen
dezelfde reactie mogelijk, maar kan zijn
reactie niet veranderen.
De snelheid waarmee een enzym een reactie
versnelt, wordt enzymactiviteit genoemd.
Zie de afbeelding hiernaast, onder de
minimumtemperatuur is er geen enzymactiviteit, doordat
de beweging van de moleculen te traag is voor de
vorming van enzym-substraatcomplexen. Bij stijging van
de temperatuur neemt aanvankelijk de enzymactiviteit
toe, doordat bindingen tussen enzymmoleculen en
substraatmoleculen gemakkelijker tot stand komen.
Boven de maximumtemperatuur hebben alle
enzymmoleculen hun specifieke ruimtelijke structuur
verloren. Dit proces heet denaturatie en is onomkeerbaar.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper laurablom2. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,49. Je zit daarna nergens aan vast.
