Module: Planmatig en doelgericht werken
Opdracht: Sociologie in de wijk
Naam: [..]
Opleiding: Sociaal werk
School: LOI-hogeschool
Onderdeel 1 van de summatieve opgave sociologie in de wijk
Stap 1: geactualiseerd analyse-instrument; inclusief de toevoeging en onderbouwing/toelichting in
tabel.
Categorie Waarnemingen Aanpassingen/Toelichtingen
Leeftijdsopbouw Veel ouderen in het park, Toevoeging: observeer het aantal ouderen, jongeren en kinderen in de
vooral op bankjes of openbare ruimte. Noteer de aanwezigheid van ontmoetingsplekken
wandelend. Gemiddeld voor ouderen, zoals ontmoetingscentra, en het gebruik van openbare
veel ouderen in de wijk, speelplekken door kinderen. Toelichting: deze toevoeging in lijn met
weinig jongeren onderzoek van (Roelofs & Collard, 2017) dat stelt dat sociale interactie
zichtbaar. Aanwezigheid en beweging onder ouderen gevoelens van eenzaamheid vermindert
van meerdere en de mentale gezondheid bevordert, daarom is het belangrijk om te
ouderencentra en observeren hoe verschillende leeftijdsgroepen sociale interacties
grotere huizen voor aangaan. Buurtactiviteiten zoals gezamenlijke wandelingen en
ouderen. Veel informele ontmoetingen in parken dragen bij aan de versterking van
wandelaars met honden. sociale netwerken in wijken.
Gezondheid Ouderen lijken fysiek Toevoeging: tel het aantal kinderen dat met de auto naar school wordt
mobiel, maar er is een gebracht. Meet deelname van ouderen aan gezondheids- en
gebrek aan fitnessactiviteiten. Houd bij hoeveel apotheken en huisartsenpraktijken
sportfaciliteiten. Oudere er in de buurt zijn en hoeveel mensen deze bezoeken. Toelichting: de
woningen vertonen mobiliteit van kinderen, zoals lopen of fietsen naar school, is een
tekenen van achterstallig belangrijke indicator voor hun fysieke gezondheid (Bakker, Vries,
onderhoud. Er zijn drie Jongert, & Hopman-Rock, 2006). Ouderen die deelnemen aan
apotheken in de buurt en gezondheidsactiviteiten verbeteren zowel hun fysieke als mentale
huisartsen, soms gezondheid, wat belangrijk is in de context van 'healthy ageing' (Beard,
zichtbaar een thuiszorg et al., 2016). Daarnaast bieden het aantal apotheken en huisartsen in
busje. de wijk een indicator voor de toegankelijkheid van gezondheidszorg.
Sociaal Grote verschillen tussen Toevoeging: noteer het percentage sociale huurwoningen versus
Economische goed onderhouden (soms particuliere woningen. Observeer het energielabel van de woningen
status monumentale panden) (indien zichtbaar), en of er energiezuinige renovaties plaatsvinden.
en vervallen woningen. Toelichting: woonkwaliteit en sociaaleconomische status zijn nauw met
Veel elkaar verbonden. Slechte woonomstandigheden, zoals woningen
renovaties/verbouwingen zonder goede isolatie, beïnvloeden de gezondheid negatief (Van den
momenteel bezig en Broeck, 2020). Energie labels en renovatieprojecten geven inzicht in de
zichtbaar bij oudere ongelijkheid in huisvesting en de impact op de gezondheid van
woningen. Huizen met bewoners. Door deze factoren te observeren, wordt een duidelijk beeld
achterstallig onderhoud gevormd van de ongelijkheden binnen de wijk.
hebben mogelijke invloed
op de gezondheid. Veel
werkende mensen naar
verwachting, huizen met
twee auto’s voor de deur.
Veiligheid Hangjongeren in de Toevoeging: documenteer het aantal buurtpreventieprojecten.
avond, zorgen voor een Onderzoek de gevoelens van bewoners over veiligheid en criminaliteit.
, gevoel van onveiligheid Observeer verkeersveiligheidsinitiatieven, zoals oversteekplaatsen en
bij bewoners. Overdag verkeersdrempels. Toelichting: veiligheid is een belangrijke indicator
goed verlicht, weinig voor het welzijn van bewoners. Daarnaast helpt het elkaar
criminaliteit. Er is weinig ondersteunen om het gevoel van veiligheid en verbondenheid in de
verkeerslawaai in de wijk te vergroten. Het onderlinge vertrouwen dat hierdoor ontstaat,
avond/nacht. Veel draagt bij aan een positieve sociale omgeving (Doğan & Vaneker, 2021).
eenrichtingsverkeer Verkeersveiligheid rond scholen en het gebruik van fatbikes vormen
wegen. Gevaar fatbikes actuele zorgen binnen stedelijke gebieden, en het monitoren van
door de middelbare buurtpreventieprojecten en verkeersveiligheidsinitiatieven is cruciaal
school in de wijk. voor het creëren van een veilige omgeving, vooral voor kwetsbare
groepen zoals kinderen en ouderen.
Toegang tot Veel winkels op Toevoeging: meet de bereikbaarheid van winkels en sportfaciliteiten
voorzieningen Mercatorplein, maar (afstand, veiligheid). Observeer specifieke verkeersknelpunten bij
beperkte sportfaciliteiten drukke straten zoals de Koninginnenlaan, zoals het gedrag van
in de wijk. Drukke straten bestuurders en voetgangers. Toelichting: de toegankelijkheid tot
zoals de voorzieningen is belangrijk voor kwetsbare zelfstandig wonende
Koninginnenlaan, ouderen (Sluiter, 2013). Dit benadrukt het belang van gelijke toegang
verkeersproblemen. tot basisvoorzieningen zoals sportfaciliteiten en winkels, die invloed
Mogelijk gevaarlijk voor hebben op de gezondheid en levenskwaliteit. Door de
ouderen, het is een verkeersveiligheid rondom drukke wegen in kaart te brengen, kan
smalle, drukke straat, worden beoordeeld of de toegankelijkheid van deze voorzieningen voor
waar mensen ineens kwetsbare groepen, zoals ouderen en kinderen, voldoende is
stoppen, onverwachtse gewaarborgd.
dingen gebeuren door
auto’s en bestelbusjes.
Sociale cohesie Sterke buurtbanden, veel Toevoeging: observeer de frequentie van buurtactiviteiten en het
buurtactiviteiten en aantal deelnemers. Let op de demografische samenstelling van de
festivals. Beperkte deelnemers (leeftijd, etniciteit). Noteer de percepties van bewoners
interactie tussen over de sociale cohesie. Toelichting: wijkfestivals bevorderen
verschillende culturele bijvoorbeeld niet alleen de gemeenschapszin, maar ook de culturele
groepen. diversiteit binnen de wijk. Het vieren van deze diversiteit biedt
bewoners de kans om hun lokale cultuur te versterken en onderling
begrip te bevorderen, wat sociale cohesie vergroot (Ridder, 2010).
Woningkwaliteit Sommige woningen zijn Toevoeging: noteer het aantal woningen met een energielabel en het
goed gerenoveerd, percentage woningen met zichtbaar achterstallig onderhoud.
andere vertonen tekenen Observeer of er renovatieprojecten in de buurt zijn. Toelichting: de
van achterstallig woonomstandigheden in een wijk zijn een belangrijke indicator voor de
onderhoud. Problemen gezondheid van de bewoners. Slecht geïsoleerde woningen leiden tot
met isolatie, mogelijk gezondheidsproblemen door blootstelling aan kou en vocht. Door
gezondheidsrisico’s. aandacht te besteden aan renovaties en energie labels, kan beter
inzicht worden verkregen in de mate waarin de fysieke leefomgeving
bijdraagt aan een gezond en comfortabel leven voor bewoners.
Daarnaast hebben tijdelijke renovatieprojecten als doel de fysieke
leefomgeving te verbeteren. Dit draagt bij aan een gevoel van trots
onder bewoners, wat positieve effecten heeft op hun gezondheid en
welzijn (Roos, et al., 2020).
Vervuiling Fijnstofproblemen door Toevoeging: verzamel gegevens over luchtkwaliteit en
, verkeersdrukte. Veel fijnstofmetingen. Observeer of er initiatieven zijn voor
auto’s in smalle straten. milieubewustzijn, zoals elektrische laadpalen of
bewustwordingscampagnes. Toelichting: luchtvervuiling in stedelijke
gebieden hebben disproportioneel grote effecten heeft op kwetsbare
groepen, zoals kinderen en ouderen (Van den Bossche, 2022). Fijnstof
en slechte luchtkwaliteit kunnen leiden tot ademhalingsproblemen en
andere gezondheidsrisico’s. Het meten van de luchtkwaliteit en het
observeren van milieubewuste initiatieven zijn daarom van groot
belang om de impact van vervuiling op de gezondheid van
wijkbewoners te monitoren.
Migratie en Beperkte interactie Toevoeging: observeer culturele evenementen in de wijk en het aantal
culturele tussen verschillende deelnemers. Let op de interactie tussen verschillende culturele
diversiteit groepen. Wijk lijkt groepen. Noteer de diversiteit van winkeleigenaren en hun klanten.
homogeen met Toelichting: Sociale interactie tussen verschillende culturele groepen in
voornamelijk autochtone de wijk is een belangrijke factor in het bevorderen van sociale cohesie.
bewoners. Het vieren van deze diversiteit biedt bewoners de kans om hun lokale
cultuur te versterken en onderling begrip te bevorderen, wat sociale
cohesie vergroot (Ridder, 2010).
Cultuur en Dominante norm lijkt Toevoeging: observeer het gedrag van bewoners met betrekking tot
leefstijl respect voor verkeersveiligheid, zoals het gebruik van helmen, kinderzitjes en
verkeersregels en fietslampen. Observeer de omgangsvormen tussen verschillende
omgangsvormen. leeftijds- en cultuurgroepen. Toelichting: normen en waarden die
Stoppen voor het rode worden uitgedragen in het dagelijkse gedrag van bewoners, zoals
licht en elkaar helpen lijkt verkeersveiligheid en omgangsvormen, zijn belangrijk voor de sociale
de gedragen norm. Geen dynamiek in de wijk. Een burgerlijke cultuur, waarin respect en
zichtbare subculturen. veiligheid centraal staan, draagt bij aan een meer samenhangende en
Fietsers zonder helm, veilige leefomgeving (van Caem-Posch, 2008).
ouderen dragen vaak wel
helm.
, Stap 2: de gerichte en meervoudige observatie in de wijk.
Locatie: [..]
Ingevuld observatie formulier (inclusief verwijzingen interviews en duidingen) 1
Leefgebied Observaties Interviews Duiding/Interpretatie
Leeftijdsopbouw Ochtend (21/10): veel Interview 1 (wijkcoördinator): de Publicatie 1: Eenzaamheid en
ouderen in het park, vooral wijkcoördinator merkte op dat openbare ruimte (van den Berg et al.,
wandelend of zittend op ouderen vooral 's ochtends alleen 2024): de openbare ruimte is
bankjes. Weinig interactie in het park zijn, wat wijst op een cruciaal voor sociale interactie. De
tussen generaties. gebrek aan sociale verbinding. Ze observaties bevestigen dat de
Middag (23/10): ouderen gaf aan: “We zien ouderen vooral aanwezigheid van ouderen en
aanwezig bij buurtcentrum. ’s ochtends in het park. Ze zijn jongeren in het park beperkt is, wat
Weinig kinderen in de vaak alleen en er is weinig kan bijdragen aan gevoelens van
openbare ruimte. contact met andere groepen, eenzaamheid. Verdere sociale
Avond (24/10): zoals jongeren of werkenden.” Dit activiteiten kunnen helpen om deze
hangjongeren zichtbaar in benadrukt het belang van sociale interactie te bevorderen.
parken, ouderen binnen. cohesie en het gebrek aan
ontmoetingsplaatsen voor
verschillende generaties in de
wijk.
Gezondheid Ochtend: thuiszorg busjes Interview 2 (leerkracht): de Publicatie 2: Project ‘De humane
zichtbaar. Geen leerkracht benadrukte de ruimte’: De 15-minutenstad als
sportfaciliteiten voor gevaarlijke verkeerssituatie ideaal en wat bewoners belangrijk
ouderen in de buurt. rondom de school, vooral door de vinden (7/7) (van den Bosch, 2024):
Middag: apotheken drukte bij het brengen en de publicatie over de 15-
zichtbaar, maar geen ophalen van kinderen. Zij stelde: minutenstad benadrukt dat
fitnessactiviteiten. “Ouders zijn bang dat het te nabijheid van voorzieningen
Avond: ouderen binnen, gevaarlijk is voor hun kinderen essentieel is voor gezondheid. Het
geen activiteiten zichtbaar. om te fietsen of te lopen.” Dit gebrek aan interactie kan bijdragen
gebrek aan veilige routes draagt aan eenzaamheid, wat het belang
bij aan een inactieve levensstijl bij van sociale voorzieningen in de
kinderen en ouderen. nabijheid onderstreept.
Sociaal Ochtend: vervallen sociale Interview 3 (lokale ondernemer): Publicatie 3: Grote verschillen in
Economische huurwoningen in contrast de ondernemer wees op de energiearmoede (Woonbond, 2024):
status met goed onderhouden verschillen in woningkwaliteit, energiearmoede en ongelijkheid in
particuliere woningen. waarbij sociale huurwoningen woningkwaliteit beïnvloeden de
Middag: renovaties vaak slecht onderhouden zijn. Hij gezondheid en het sociale leven van
zichtbaar aan particuliere gaf aan: “De sociale bewoners. De observaties laten zien
woningen. huurwoningen zijn vaak slecht dat de verschillen in onderhoud de
Avond: achterstallig onderhouden. Dit leidt soms tot kwaliteit van leven in de wijk
onderhoud duidelijker frustraties onder bewoners van negatief beïnvloeden. Dit kan leiden
zichtbaar door de huurwoningen, die ook last tot sociale spanningen tussen
straatverlichting. hebben van hoge bewoners van verschillende
energierekeningen door slechte woningtypes.
isolatie.”
Veiligheid Ochtend: verkeersdrukte Interview 1 (wijkcoördinator): zij Publicatie 2: Project ‘De humane
rond scholen, auto's meldde dat hangjongeren in de ruimte’: De 15-minutenstad als
stoppen gevaarlijk bij in- en avond voor een gevoel van ideaal en wat bewoners belangrijk
uitstappen van kinderen. onveiligheid zorgen, ook al zijn er vinden (7/7) (van den Bosch, 2024):
Middag: rustiger verkeer, weinig incidenten. “We krijgen de inzichten over de 15-minutenstad
maar smalle straten blijven regelmatig klachten over bevestigen dat verkeersveiligheid
1
Zie bij onderdeel 2 in het verslag de interviews en de uitleg van de gekozen bronnen.
, een probleem. hangjongeren, vooral in de sterk afhankelijk is van de
Avond: hangjongeren avonden.” Daarnaast benoemde bereikbaarheid van voorzieningen.
zorgen voor een gevoel van ze het verkeersgevaar bij scholen Een planmatige benadering van
onveiligheid, vooral bij door het onveilig parkeren van stedelijke inrichting kan de
ouderen. ouders. “Er zijn verschillende verkeersdrukte verminderen en de
bijna-ongevallen geweest.” veiligheid verbeteren.
Toegang tot Ochtend: Interview 3 (lokale ondernemer): Publicatie 3: Grote verschillen in
voorzieningen winkelvoorzieningen goed de ondernemer noemde dat de energiearmoede (Woonbond, 2024):
bereikbaar, maar basisvoorzieningen goed ongelijkheid in toegang tot
sportfaciliteiten ontbreken. bereikbaar zijn, maar het voorzieningen beïnvloedt de
Middag: bereikbaarheid van ontbreken van sportfaciliteiten in gezondheid en levenskwaliteit van
winkels goed, maar de buurt problematisch is. “Voor bewoners. De observaties tonen aan
verkeerssituatie bij drukke sport moet men een eindje dat er wel basisvoorzieningen zijn,
straten zoals de reizen. Ouderen hebben maar dat sportfaciliteiten
Koninginnenlaan bijvoorbeeld weinig opties om in ontoereikend zijn voor een actieve
problematisch. de buurt te bewegen.” levensstijl, vooral voor ouderen. Dit
Avond: winkels sluiten benadrukt de noodzaak voor meer
vroeg, beperkte sportopties lokale voorzieningen die toegankelijk
voor jongeren. zijn voor alle leeftijdsgroepen.
Sociale cohesie Ochtend: sterke Interview 1 (wijkcoördinator): zij Publicatie 1: Eenzaamheid en
buurtbanden zichtbaar in noemde dat het buurtcentrum openbare ruimte (van den Berg et al.,
buurtcentrum. regelmatig activiteiten 2024): een levendige openbare
Middag: beperkte culturele organiseert, maar dat ouderen ruimte kan de sociale cohesie
diversiteit in activiteiten, vaak niet komen opdagen, deels bevorderen. De beperkte opkomst
vooral oudere autochtone door onbekendheid met andere bij activiteiten duidt op een gebrek
bewoners. deelnemers. “Veel ouderen zijn aan betrokkenheid, wat het gevoel
Avond: weinig interactie terughoudend om deel te van samenhang in de wijk kan
tussen jongeren en nemen.” verzwakken. Het is belangrijk om
ouderen, hangjongeren evenementen te organiseren die
vermijden ouderen. aantrekkelijk zijn voor alle groepen
in de wijk, om de sociale netwerken
te versterken.
Woningkwaliteit Ochtend: sommige huizen Interview 3 (lokale ondernemer): Publicatie 3: Grote verschillen in
zijn gerenoveerd, anderen hij merkte op dat sociale energiearmoede (Woonbond, 2024):
hebben zichtbaar huurwoningen vaak in slechtere slechte isolatie leidt tot hoge
achterstallig onderhoud. staat verkeren en slecht energiekosten en kan de gezondheid
Middag: renovaties in geïsoleerd zijn, wat leidt tot negatief beïnvloeden. De observaties
enkele straten, maar veel hogere energiekosten. “Het bevestigen dat de kwaliteit van
sociale huurwoningen verschil in onderhoud is duidelijk woningen aanzienlijk verschilt, wat
blijven in slechte staat. te zien tussen huur- en gevolgen heeft voor de gezondheid
Avond: geen koopwoningen.” en levenskwaliteit van bewoners,
renovatieactiviteit vooral in de wintermaanden. Het
waargenomen, enkele slecht bevorderen van renovaties kan
verlichte straten met leiden tot een verbetering van de
vervallen huizen. leefomgeving en daarmee de
gezondheid van bewoners.
Vervuiling Ochtend: fijnstof door de Interview 1 (wijkcoördinator): zij Publicatie 2: Project ‘De humane
verkeersdrukte is merkbaar benoemde dat druk verkeer ruimte’: De 15-minutenstad als
op de hoofdwegen. bijdraagt aan luchtvervuiling en ideaal en wat bewoners belangrijk
Middag: drukke straten, de woonkwaliteit in de wijk vinden (7/7) (van den Bosch, 2024):
auto's veroorzaken vermindert. de publicatie wijst op de negatieve
, zichtbaar vervuiling, vooral effecten van verkeersdrukte in
rond de Koninginnenlaan. stedelijke gebieden. De noodzaak
Avond: rustiger, maar nog voor een vermindering van
steeds vervuiling door autogebruik en meer duurzame
passerend verkeer op vervoersopties is cruciaal voor het
hoofdwegen. verbeteren van de luchtkwaliteit.
Migratie en Ochtend: hoofdzakelijk Interview 3 (lokale ondernemer): Publicatie 1: Eenzaamheid en
culturele autochtone bewoners zij benoemde dat ouderen weinig openbare ruimte (van den Berg et al.,
diversiteit zichtbaar in de openbare contact zoeken met jongere of 2024): het bevorderen van culturele
ruimte. cultureel diverse bewoners. “Er is diversiteit door middel van
Middag: beperkte interactie weinig contact tussen ouderen en evenementen kan de sociale cohesie
tussen verschillende andere groepen.” versterken. De observaties tonen
culturele groepen. aan dat er een gebrek aan interactie
Avond: jongeren op straat is tussen verschillende culturele
zijn vooral van dezelfde groepen, wat kan leiden tot een
etnische achtergrond, minder samenhangende
weinig interculturele gemeenschap. Het is belangrijk om
interactie. evenementen te organiseren die
verschillende culturen
samenbrengen en wederzijds begrip
bevorderen.
Cultuur en Ochtend: over het algemeen Interview 2 (leerkracht): zij Publicatie 2: Project ‘De humane
leefstijl respect voor verkeersregels, benoemde dat ouders voorzichtig ruimte’: De 15-minutenstad als
zoals stoppen bij rode zijn in hun omgang met de ideaal en wat bewoners belangrijk
lichten. verkeersregels, maar dat risicovol vinden (7/7) (van den Bosch, 2024):
Middag: jongeren gebruiken gedrag rondom scholen de 15-minutenstad benadrukt het
geen helmen op fietsen, regelmatig voorkomt door belang van toegankelijke culturele
terwijl oudere fietsers dit haastige parkeermanoeuvres. voorzieningen. Het gebrek aan
wel doen. “Ouders stoppen vaak even snel activiteiten wijst op een
Avond: verkeersregels op de stoep, wat gevaar onderbenutting van lokale middelen,
worden grotendeels oplevert.” wat de noodzaak onderstreept voor
gevolgd, maar soms risicovol betrokkenheid van bewoners bij het
gedrag bij jongeren op creëren van culturele initiatieven.
fatbikes.
Interviews met sleutelpersonen
Interview 1: wijkcoördinator
Datum: 21/10/2024
Locatie: Wijkvereniging
De wijkcoördinator is verantwoordelijk voor het beheer van diverse sociale projecten in de wijk, zoals
buurtpreventie en het organiseren van activiteiten voor ouderen en jongeren. In het interview
werden de volgende punten besproken:
Ouderen in de wijk: de wijkcoördinator gaf aan dat ouderen vaak gebruik maken van
openbare ruimtes zoals het park, maar dat er weinig interactie is tussen ouderen en andere
leeftijdsgroepen. “We zien ouderen vooral ’s ochtends in het park. Ze zijn vaak alleen en er is
weinig contact met andere groepen, zoals jongeren of werkenden.”
Sociale activiteiten: er worden regelmatig activiteiten georganiseerd in het buurtcentrum,
maar de opkomst, vooral onder ouderen, blijft achter. “Het buurtcentrum biedt verschillende
activiteiten aan, zoals koffieochtenden en wandelclubs, maar veel ouderen zijn
terughoudend om deel te nemen. Ze geven aan dat ze zich soms te oud voelen of niet
bekend zijn met de mensen die komen.”
