Hierbij mijn samenvatting voor Nederlands. Deze samenvatting bevat de volgende hoofdstukken:
Taal & didactiek: H.2 en H.4 t/m H.9
Basiskennis: H.5, H.6 en H.11
Hoofdstuk 5 Beginnende geletterdheid
5.1 Geletterdheid
Als de kinderen naar de basisschool gaan, zijn de kinderen al vrij geletterd door de
ervaringen met boeken.
Geletterdheid De belangstelling voor het geschreven woord en de inzichten die kinderen
ontwikkelen in de functies van geschreven taal.
- Bij oudere kinderen duiden we deze term anders uit het vermogen om te lezen en
te schrijven.
Geletterdheid heeft betrekking op de volgende aspecten:
- Boekoriëntatie
- Verhaalbegrip
- Functies van geschreven taal
- Relatie tussen gesproken en geschreven taal
- Taalbewustzijn
- Alfabetische principe
- Functioneel ‘schrijven’ en ‘lezen’
- Technisch lezen en schrijven, start
- Technisch lezen en schrijven, vervolg
- Begrijpend lezen en schrijven
In groep 3 aanvankelijk lezen (letters aanleren en eenvoudige woorden lezen). Hogere groep
begrijpend lezen en technisch lezen.
Functionele geletterdheid vaardigheid om zich in een geletterdere samenleving te kunnen
redden (einddoel basisschool).
3 fasen binnen de ontwikkeling van geletterdheid:
1. Ontluikende geletterdheid (0 tot 4 jaar, voorschoolse fase) interactie met ouders en
opvoeders spelen een belangrijke rol bij de ontwikkeling van de geletterdheid. Je kunt
de geletterdheid en mondelinge taalvaardigheid in deze fase niet los zien.
2. Beginnende geletterdheid (groep 1 t/m 3) ontwikkeling geletterdheid en het omvat
ook aanvankelijk lezen.
3. Gevorderde geletterdheid (na groep 3) voortgezet lezen, stellen. Ze richten zich
meer op de betekenis en de bedoeling van teksten.
5.2 Tussendoel
Staat een groot schema van in het boek
5.3 Ontwikkeling geletterdheid
Meestal hebben de kinderen eerder interesse in schrijven dan in lezen.
Vanaf ongeveer een week of zes na de geboorte begint een baby zijn eerste geluidjes te
maken en te experimenteren met taal. Een belangrijke rol bij de taalontwikkeling en
schrijfvaardigheid speelt het metalinguïstisch bewustzijn (het vermogen om na te denken
over de vorm en het gebruik van taal en om onbewuste kennis over de regels in de taal te
verwoorden).
- Meertalige kinderen beschikken hier al vroeg over.
Al vanaf peutertijd ontwikkelt de spontane schrijfvaardigheid in verschillende fases:
1. Het tekenen van woorden (geen onderscheid tussen tekenen en schrijven)
2. Het krabbelen van nog niet herkenbare lettertekens
3. Het schrijven van letterachtige vormen of letters (als het kind ontdekt dat woorden zijn
opgebouwd uit letters)
4. Het weergeven van woorden door 1 of enkele letters (de kinderen schrijven alleen
beginklank of medeklinkers)
5. Invented spelling (schrijven woorden en klanken zoals deze horen).
Kinderen die spontaan leren lezen, maken zich vooral via het schrijven de klank-
letterkoppeling eigen.
De eerste stap in de leesontwikkeling is dat kinderen leesgedrag imiteren (pseudolezen).
Daarna komt pas echt het spontaan lezen op gang. Bij pseudolezen zijn de volgende
leesgedragingen te onderscheiden:
, 1. Commentaar geven op de plaatjes op het begin van pseudolezen is het vooral het
benoemen van wat er op de plaatjes staat.
2. Het volgen van het verhaal op de plaatjes in een later stadium is een kind ook in
staat om met behulp van de plaatjes de verhaallijn te volgen.
3. Een verhaal weergeven in dialoogvorm als kinderen wel in staat zijn om een
verhaallijn weer te geven, dan doen ze dat eerst in dialoogvorm (stemmetjes om aan
te geven wie er praat).
4. Een verhaal weergeven in monoloogvorm in een later stadium zien we dat kinderen
in staat zijn om door middel van intonatie het complete verhaal te vertellen en daarbij
te wijzen naar de plaatjes.
5. Een verhaal weergeven in een mengeling van spreektaal en schrijftaal kinderen
raken zich ervan bewust dat de manier waarop je een boek voorleest afwijkt van de
gewone spreektaal.
6. Het memoriseren van de tekst de kinderen zijn steeds meer gericht op de taal van
een boek letterlijk te reproduceren.
Kinderen ontdekken geleidelijk aan de functie van het geschreven woord.
Binnen spontaan lezen (proberen de tekst te decoderen) is een bepaalde ontwikkeling aan te
wijzen:
1. Globaal lezen van bekende woorden (lezen door middel van gebruik te maken van
visuele woordvorm, kenmerkende visuele eigenschappen van woorden).
2. Lezen door analyse van bekende woorden (bekende woorden met elkaar vergelijken
en komen erachter dat de woorden bestaan uit letters, huis en muis).
3. Zelfstandig lezen van nieuwe woorden (zelfstandig nieuwe woorden lezen).
Fasen binnen lezen van woorden:
1. De pre-alfabetische fase
2. Partieel alfabetische fase
3. Volledig alfabetische fase
4. Geconsolideerde alfabetische fase
5. Geautomatiseerd alfabetische fase
5.4 Auditieve vaardigheden
Bij het leren lezen is het essentieel dat kinderen zich er bewust van worden dat een woord
uit verschillende klanken bestaat.
Fonologische bewustzijn het vermogen om te kunnen reflecteren op de klankvorm van de
taal (is een onderdeel van het metalinguïstisch bewustzijn) rond 3e levensjaar
Fonemisch bewustzijn (gevorderde versie fonologische bewustzijn) het besef dat woorden
uit fonemen zijn opgebouwd.
Aan de hand van deze 2 is een kind in staat om auditieve vaardigheden toe te passen.
Auditieve (horen) vaardigheden zijn:
- Auditieve objectivatie De vaardigheid om te reflecteren op de klankvorm van een
woord (nog niet op betekenis zitten). Vb reus of kabouter
- Auditieve discriminatie De vaardigheid om overeenkomsten en verschillen tussen
klank of woorden vast te stellen.
- Auditieve analyse De vaardigheid om een woord in verschillende fonemen/klanken
te onderscheiden. vb mand/mat
- Auditieve synthese vermogen om losse klanken samen te voegen tot een woord.
(samenvoegen van klankgroepen tot 1 woord tellen we mee). Vb r/oo/s = roos
- Temporeel ordenen kind kan klanken of woorden in een bepaalde volgorde
onthouden. Drop - dorp
- Klankpositie bepalen het aangeven van de plaats van een klank in een woord.
Vooraan, achteraan en middelste
5.5 Visuele vaardigheden
Grafeem letter of lettercombinatie die naar een foneem verwijst. p/oe/s = 3 grafemen
Visuele (zien) vaardigheden die voor het leren lezen belangrijk zijn:
- Visuele discriminatie zien van verschillen en overeenkomsten tussen afbeeldingen,
letters of woorden.
, - Visuele analyse binnen een woord afzonderlijke grafemen herkennen.
- Visuele synthese samenvoegen van grafemen tot een woorden.
- Spatieel ordenen volgorde van letters onthouden. Huis = hius
- Letterpositie bepalen aangeven wat de plaats van een letter in een woord is.
5.6 Elementaire leeshandeling
Elementaire leeshandeling strategie voor technisch lezen, waarbij de lezer afzonderlijke
grafemen verklankt en vervolgens samenvoegt tot een woord. Bestaat uit 3 stappen:
- Het van links naar rechts koppelen van fonemen aan grafemen. Tussen stappen
binnen deze stap:
o Leesrichting bepalen (vanaf links moet je lezen).
o Vastellen wat het eerste grafeem is.
o Koppelen van fonemen aan grafemen.
o Juiste volgorde van fonemen onthouden.
- Auditieve synthese
- Betekenis geven
Deze strategie wordt voornamelijk gebruikt bij het lezen van klankzuivere woorden.
Deze strategie wordt tegelijkertijd aangeleerd met elementaire spellinghandeling (woord
wordt opgesplitst in fonemen en voor elke foneem het juiste grafeem wordt geschreven).
Hoofdstuk 6 Voortgezet technisch lezen
6.1 Theorieën over het leesproces
Verschillende modellen over het verloop van het leesproces:
- Bottum-upmodelà Eerst worden de letters herkent, daarna de opbouw van woorden
en woordgroepen en als laatste stap wordt er betekenis aan de zin toegekend.
o Het leesproces werkt wel anders dan het bottum-upmodel.
- Top-downmodelà de lezer maakt sterk gebruik van zijn voorkennis en de context.
Voorspellen, selecteren en toetsen.
o Geeft geen concrete analyse van het leesproces
- Interactief modelà een afwisseling tussen voorspellend lezen (top-downmodel) en
woord voor woord lezen (bottum-upmodel).
6.2 Strategieën technisch lezen
5 verschillende leesstrategieën voor het technisch lezen:
1. De elementaire leeshandelingà kinderen verklanken letter voor letter een woord om
vervolgens het hele woord te noemen (groep 3).
2. Lezen met behulp van clusters en spellingpatronenà kinderen herkennen bepaalde
lettercombinaties in 1 keer (bijv. /st/, /ap/, /stap/). Je kunt dit bevorderen door
kinderen wisselrijtjes te laten opnoemen.
a. Cluster= combinatie van medeklinkers
b. Spellingpatroon= combinatie van zowel medeklinkers als klinkers
3. Lezen met behulp van de visuele woordvorm (directe woordherkenning)à het
herkennen van woorden aan de visuele woordvorm (herkenning van je eigen naam
zonder nog te kunnen lezen).
a. is alleen bruikbaar in de beginfase van het leesonderwijs.
4. Lezen met behulp van morfologische analyseà wanneer een kind een langer woord
leest en we onze kennis gebruiken van morfemen (gek- noei). Het gaat om het
herkennen van morfemen
a. Morfeemà Als een letter of combinatie van letters betekenis heeft.
i. Bevriend
1. Vriendelijk
2. Vrienden
5. Lezen met behulp van de contextà Wij lezen volgens allerlei
syntactische/grammaticale regels die aangeven in welke volgorde Nederlandse
woorden een goede zin maken. Bij het lezen maken van gebruik van de kennis die
we hebben van de opbouw van de zin.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper vankuijerena. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,06. Je zit daarna nergens aan vast.
