De rechter als probleemoplosser
Een onderzoek naar de evolutie van de rol van de civiele rechter met betrekking tot
conflictoplossing in een maatschappelijk effectieve rechtspraak.
Naam:
studentennummer: -
woorden: 1990 exclusief voetnoten -
, Hoofdstuk 1 – Inleiding
De rol van de Nederlandse civiele rechter is in de afgelopen jaren aanzienlijk geëvolueerd.
De Nederlandse rechtstaat ontwikkelt zich van een autonome naar een responsieve rechtstaat,
waarin de maatschappij steeds meer verwacht dat de rechter als probleemoplosser actief
bijdraagt aan conflictoplossing.1
In 2016 lanceerde de Raad voor de rechtspraak het programma ‘maatschappelijk effectieve
rechtspraak, wat ernaar streeft de rechtspraak betekenisvoller en effectiever te maken in het
licht van de zich ontwikkelende maatschappij.2 Frits Bakker, destijds voorzitter van de Raad
voor de rechtspraak, omschreef het programma als volgt: ‘Rechtspraak is maatschappelijk
effectief, als daarbij tijd en aandacht kan worden besteed aan eventuele onderliggende en niet
of minder juridische kwesties en maatschappelijke problematiek, als de rechter laagdrempelig
is en wordt ingezet in alle zaken waarin die inzet voor de burger relevant is, als de beslissing
van de rechter toegevoegde waarde heeft en de rechter geen stempelmachine is en als de
rechter de gerechtvaardigde verwachtingen van de burger ook daadwerkelijk waarmaakt.’3
Deze paper legt de focus op de ambitie om meer tijd en aandacht te besteden aan
onderliggende belangen en conflicten, naast juridische kwesties. Deze breed gesteunde
ambitie heeft namelijk aanzienlijke veranderingen teweeggebracht in de rol van de civiele
rechter, die nu steeds meer fungeert als probleemoplosser.4
Niet iedereen is het echter eens met de manier waarop deze ambitie wordt gerealiseerd.
Sommigen stellen dat een rechter, die fungeert als probleemoplosser, zijn traditionele rol te
veel verlaat, terwijl anderen dit juist waardevol en zelfs noodzakelijk achten.5 Tegen deze
achtergrond beoogt deze paper de volgende vraag te beantwoorden;
‘Draagt de evolutie van de rol van de Nederlandse civiele rechter met betrekking tot
conflictoplossing bij aan een maatschappelijk effectievere rechtspraak’
De beantwoording van deze vraag berust voornamelijk op een literatuuronderzoek. Voor een
goed begrip van de materie begint deze paper met een beschrijving van de evolutie van de rol
van de civiele rechter binnen het kader van het programma ‘maatschappelijk effectieve
rechtspraak’. Vervolgens wordt de balans tussen de rol van probleemoplosser en
geschilbeslechter behandeld, waarbij zowel kritische overwegingen als voordelen worden
belicht. Ten slotte wordt een conclusie getrokken, waarbij de belangrijkste bevindingen
worden samengevat.
1
Simon Thomas & Koster 2021, p. 30-31; Akkermans 2019, p. 12-13.
2
Bauw e.a. 2022, p. 236; Kamerstukken II 2017/18, 29279, nr. 425, p. 1-2.
3
Bakker 2016.
4
Kamerstukken II 2017/18, 29279, nr. 425, p. 2; Simon Thomas & Koster 2021, p. 24.
5
Verberk 2019, p. 33.
