Dit is een samenvatting over Verlichtingsideeën en democratische revoluties. Deze historische context is één van de vier onderdelen van het examenprogramma in 2020. Met deze samenvatting krijg jij een beknopt, maar duidelijk overzicht van alle belangrijke informatie uit het boek om je examen mee...
4. Verlichtingsideeën en democratische revoluties (1650-1848)
De Wetenschappelijke Revolutie en het empirisme
In de Renaissance veranderde de wetenschap (Wetenschappelijke Revolutie):
● Er kwamen meer onderzoekers die geen geestelijken waren
● Ze gingen ook onderzoek doen op gebieden die niets met godsdienst te maken
hadden
● Ze gingen proeven doen, kijken wat er gebeurde, nadenken over wat ze zagen
De wetenschap in de Renaissance onderscheidt zich van wetenschap in de Oudheid omdat
de onderzoeken niet alleen empirisch waren, maar ook systematischer.
Belangrijke kenmerken van de Wetenschappelijke Revolutie:
● Een nieuwe manier van onderzoeken: observeren, experimenteren, redeneren
● Grote veranderingen in het leven van veel mensen (medische zorg, nieuwe
energiebronnen)
● Met geweld gepaard gaand verzet van de Kerk, overheid en sommige
bevolkingsgroepen
Onderzoekers ondervonden tot laat in de zestiende eeuw tegenstand van de Kerk. Deze
wilde immers haar greep op de wetenschap niet verliezen en wilde niet dat kerkelijke
opvattingen door resultaten van het onderzoek werden ondermijnd.
Vanaf het einde van de zestiende eeuw werd de situatie voor onderzoekers gunstiger:
● Ze gingen samenwerken in wetenschappelijke verenigingen
● Ze kregen steun van regeringen, omdat die het nut van de wetenschap gingen inzien
De Wetenschappelijke Revolutie leidde tot de Verlichting omdat er steeds meer mensen
kwamen die gingen vertrouwen op hun eigen verstand. Verlichters beschouwden
rationalisme als het belangrijkste begrip. Dit leidde tot optimisme en de
vooruitgangsgedachte.
De Verlichting en rationalisme
Belangrijkste ideeën van de verlichters:
● Sociale verhoudingen
○ Vrijheid
○ Gelijkheid
● Godsdienst
○ Religieuze tolerantie
○ Scheiding tussen Kerk en staat
● Economie
○ Vrijheid om eigen belang na te streven
○ Vrije markteconomie, vrijhandel en zo min mogelijk ingrijpen van de overheid
● Politiek
○ Volkssoevereiniteit (Locke, Rousseau, Montesquieu)
Verschillen in ideeën:
● Sociale verhoudingen
○ Het denken over taken van vrouwen
○ Het denken over afschaffing van slavernij
● Godsdienst
○ Invloed van God op het dagelijks leven
● Politiek
○ Locke: representatieve (indirecte) democratie
○ Montesquieu: democratie of aristocratie
○ Rousseau: democratie, maar pessimistisch over vooruitzichten
○ Voltaire: tegen democratie
Verbreiding van de Verlichting
Manieren waarop de denkbeelden van de Verlichting werden verbreid:
1. Boeken, tijdschriften en bibliotheken (vooral: Encyclopedie van Diderot)
2. Salons en koffiehuizen
3. Toneelstukken en opera’s
4. Het ontduiken van de censuur
a. Door kritiek niet direct te uiten, maar door te schrijven over fictieve
personages of volken
b. Door dubbelzinnige formuleringen te kiezen
c. Door boeken illegaal of in het buitenland te laten drukken
Vorsten gaan hun macht uitbreiden
Om zich te bevrijden van de macht van de edelen sloten steden een overeenkomst met de
vorst. Deze kreeg de taak (en de kans) om met geld en militaire steun een leger uit te
rusten. Daarmee slaagde de koning erin de edelen aan zijn macht te onderwerpen.
Onderbouwing van de absolute macht: Droit divin
Basis van de absolute macht: absolute vorsten bouwden hun macht op met behulp van twee
monopolies: belasting- en geweldsmonopolie
Absolute vorsten breiden hun macht uit op verschillende gebieden:
● Politiek: centralisatiebeleid
● Economisch: economisch beleid en belastingheffing regelen aan de hand van
mercantilisme
● Militair: geweldsmonopolie toe eigenen
● Godsdienstig: slechts één godsdienst toestaan (uit politieke of godsdienstige
overwegingen)
Engeland en de Republiek als uitzonderingen
● Engeland
○ Bill of Rights (1689)
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper ipuupsy. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
