Contractenrecht samenvatting
Week 1
Algemene voorwaarden
Een beding is een juridisch begrip dat verwijst naar een afspraak of bepaling die is opgenomen in een contract
of overeenkomst. Algemene voorwaarden zijn bedingen die in een overeenkomst door de ene partij kunnen
worden voorgelegd aan de andere partij. De verbintenisrechtelijke principes van vertegenwoordiging,
totstandkoming en vernietiging gelden ook bij algemene voorwaarden. In het BW staan in afdeling 6.5.3 de
wetten van algemene voorwaarden. Deze regels strekken tot controle op de inhoud van de algemene
voorwaarden. Deze wetten hebben ten doel de wederpartij te beschermen tegen misbruik van de algemene
voorwaarden door de gebruiker. Controle op de inhoud wordt bereikt via de zogenaamde inhoudstoetsing (art.
6:233 sub a): als een beding onredelijk bezwarend is voor de wederpartij, zijn de algemene voorwaarden
vernietigbaar. Voor consumententransacties wordt deze norm uitgewerkt in de zogeheten grijze en zwarte lijst
(art. 6:236-238). Je bent een consument als je als natuurlijk persoon goederen of diensten koopt of gebruikt
voor persoonlijke, niet commerciële doeleinden. Met andere woorden, je handels als consument als je niet
handelt voor zakelijke, beroepsmatige of commerciële activiteiten. Het toepassingsterrein is te vinden in
afdeling 6.5.3. Deze afdeling is van toepassing op alle obligatoire overeenkomsten, met uitzondering van
arbeidsovereenkomsten en cao’s (art. 6:245). De wetgeving omtrent de algemene voorwaarden zijn van
dwingend recht. Wat inhoudt dat hier niet van afgeweken mag worden (art. 6:246). De bevoegdheid om een
beding krachtens deze afdeling te vernietigen, strekt ter bescherming van een van de partijen (art. 3:40 lid 2
BW). Algemene voorwaarden zijn één of meer bedingen, die zijn opgesteld teneinde in een aantal
overeenkomsten te worden opgenomen. Ze zijn dus algemeen en niet speciaal gemaakt voor de overeenkomst
die wordt gesloten. Uitzondering hierop zijn bedingen die de kern van de prestatie aangeven, voor zover de
laatstgenoemde bedingen duidelijk en begrijpelijk zijn geformuleerd (art. 6:231 sub a). De algemene
voorwaarden moeten in meerdere overeenkomsten kunnen worden opgenomen. Aangezien de voorwaarden
voor meermalig gebruik moeten zijn bestemd, spreekt men van bestemmingscriterium. De vereiste
bestemming kan blijken uit deponering van voorwaarden in de KvK. Bedingen die de kern van de prestaties
aangeven (kernbedingen), worden uitgezonderd. Kernbedingen zijn essentiële punten van de overeenkomst,
zoals de aanwijzing van de zaak en vaststelling van de prijs. Kernbedingen komen niet tot stand wanneer zij
onvoldoende bepaalbaar zijn (art. 6:227). Afdeling 6.5.3 is niet van toepassing op kernbedingen.
Battle of forums
Een bijzonder geval van een van het aanbod afwijkende aanvaarding is dat de aanbod en aanvaarding naar
verschillende algemene voorwaarden wijzen. Toepassing van de wetgeving omtrent battle of forms (art. 6: 225
lid 1 en 2) kan leiden tot niet gewenste resultaten. De rechter die met twee verschillende voorwaarden wordt
geconfronteerd, heeft de keuze uit twee resultaten:
1. In het geheel is geen overeenkomst tot stand gekomen (lid 1)
2. De voorwaarden van de wederpartij van de aanbieder gelden (lid 2). Dit kan ongelukkig zijn met het
oog op de situatie waarin de aanbieder de afwijking niet is opgevallen.
Een bijzondere regel bij de battle of forms is dat de algemene voorwaarden waarnaar het aanbod verwijst
prevaleren boven die van de aanvaarding. Tenzij bij de aanvaarding de toepasselijkheid van die voorwaarden
uitdrukkelijk van de hand wordt gewezen (lid 3). Voor de meeste overeenkomsten geldt dat partijen zich ten
tijde van het aangaan van overeenkomsten niet druk maken om welke set voorwaarden van toepassing zijn.
Voorrang wordt verleend aan de algemene voorwaarden van de aanbieder. Als de wederpartij de algemene
voorwaarden van de aanbieder uitdrukkelijk van de hand wijst, en de aanbieder blijft bij de oorspronkelijke
toepassing van de voorwaarden, dan is het resultaat in beginsel dat in het geheel geen overeenkomst tot stand
komt.
Totstandkoming en uitleg
Algemene voorwaarden worden gevormd door een aanbod en aanvaarding (art. 6:217). Dit zijn
rechtshandelingen. Een aanbod kan zowel mondeling als schriftelijk worden gedaan, en de voorwaarden
kunnen als onderdeel van het aanbod worden overhandigd. Aanvaarding vindt plaats wanneer de wederpartij
haar wil duidelijk maakt (art. 3:33) of een actie onderneemt waaruit de gebruiker de wil tot aanvaarding mag
afleiden (art. 3:35). Dit kan op verschillende manieren (art. 3:37 lid 1). Belangrijk is dat de algemene
voorwaarden aan de wederpartij worden overhandigd bij het sluiten van de overeenkomst. In de praktijk
accepteert de wederpartij vaak zonder de inhoud te lezen. Dit is problematisch volgend de wilsvertrouwensleer
,omdat de wederpartij geen wil heeft getoond om niet-gelezen clausules te accepteren, en de gebruiker niet
mag vertrouwen dat deze wil er wel is. Daarom is bepaald dat de wederpartij ook gebonden is aan de
voorwaarden als de gebruiker moest begrijpen dat de wederpartij de inhoud niet kende (6:232).
Algemene voorwaarden vernietigen
De wet verklaart dat algemene voorwaarden in twee gevallen vernietigbaar zijn:
1. Als het beding, gelet op de aard, de overige inhoud van de overeenkomst, de wijze waarop de
voorwaarden tot stand zijn gekomen, de wederzijdse kenbare belangen van partijen en de overige
omstandigheden van het geval onredelijk bezwarend zijn voor de wederpartij.
2. Als de gebruiker aan de wederpartij geen redelijke mogelijkheid heeft geboden om van de algemene
voorwaarden kennis te nemen.
Inhoudstoetsing kan plaatsvinden wanneer de wederpartij de algemene voorwaarden niet heeft ontvangen,
wat als onwenselijk wordt beschouwd. De gebruiker moet zorgen voor duidelijke bekendheid van de
voorwaarden en heeft een informatieplicht (sub b). De hoofdregel om aan deze plicht te voldoen is
terhandstelling (art. 6:234), wat inhoudt:
Werkelijke overhandiging
Toezending
Bij geschillen moet de gebruiker bewijzen dat de voorwaarden zijn verschaft. Als terhandstelling rederlijkerwijze
niet mogelijk is, kan de gebruiker de wederpartij informeren dat de voorwaarden bij KvK of griffie van
rechtbank ter inzage liggen en op verzoek zal worden toegestuurd (lid 1). Indien toezending redelijkerwijs niet
mogelijk is, volstaat de mededeling dat de voorwaarden ter inzage liggen bij de KvK. Een tweede manier om de
informatieplicht na te komen is via elektronische terbeschikkingstelling (lid 2 en 3). Als de overeenkomst
elektronisch tot stand komt, moeten de voorwaarden ook elektronisch beschikbaar zijn en opgeslagen kunnen
worden. Als de overeenkomst niet elektronisch tot stand komt, is toestemming nodig voor elektronische
terbeschikkingstelling. Als elektronische terbeschikkingstelling redelijkerwijze niet mogelijk is, moet de
gebruiker voor het sluiten van de overeenkomst de ander informeren over waar de voorwaarden elektronisch
kunnen worden ingezien en dat ze op verzoek worden toegestuurd. Als de voorwaarden niet (tijdig) beschikbaar
zijn gesteld, zijn ze vernietigbaar.
Dienst
Met betrekking tot de informatieplicht van dienstverrichters doen zich bijzondere bepalingen voor. Aan
dienstverleners worden informatieplichten gelegd (art. 6:230b). Aan zijn informatieplicht kan de
dienstverrichter op diverse wijze voldoen (art. 6:230c) zoals door informatie voor afnemers toegankelijke te
maken op een door de dienstverrichter mee te delen internetadres. De informatie moet helder en
ondubbelzinnig zijn en moet in geval van een schriftelijke overeenkomst en mondeling overeenkomst
voorafgaand aan het verrichten van de dienst worden gegeven (art. 6:230 E).
Beroep op vernietigingsgronden
Ook niet-consumenten kunnen zich beroepen op vernietigingsgronden maar er is een specifieke wetgeving die
alleen voor consumenten geldt (zwarte en grijze lijst). Voor grote wederpartijen geldt speciale regelgeving (art.
6:235). Grote bedrijven kunnen geen beroep doen op vernietigingsgronden van art. 6:233 en 6:234, maar wel
op andere wetgeving voor vernietiging (art. 6:248 lid 2), waarbij het gaat om redelijkheid en billijkheid. Partijen
die zelf regelmatig dezelfde algemene voorwaarden gebruiken, worden ook van bescherming uitgesloten (art.
6:235 lid 3). Ze kunnen namelijk geen beroep doen op het niet weten van de algemene voorwaarden, als ze
deze zelf regelmatig gebruiken. Voor daadwerkelijke vernietiging moet voldaan zijn aan de eisen voor
onredelijkheid of schending van de informartieplicht. Vernietiging kan buitengerechtelijk of via de rechter en
heeft terugwerkende kracht. De rest van de overeenkomst blijft geldig als het nietige deel geen onverbrekelijk
verband heeft met de rest (art. 3:41).
Precontractuele fase
Een overeenkomst wordt niet alleen bepaald door wat partijen overeen zijn gekomen maar ook door de uitleg
daarvan aangevuld met de wet, gewoonte en redelijkheid en billijkheid (art. 6:248). De precontractuele fase
wordt mede beheerst door de norm van gerechtvaardigde belangen van de wederpartij alsmede door de
redelijkheid en billijkheid. Een voorovereenkomst stelt regels voor de precontractuele fase. Vaak is het
onduidelijk of een overeenkomst tot stand is gekomen. Een rompovereenkomst komt tot stand met betrekking
tot hetgeen waar wel overeenstemming over is bereikt. De rompovereenkomst heeft twee eisen:
, 1. De punten waar partijen het over eens zijn, zijn essentieel voor de overeenkomst en voldoende
bepaalbaar (art. 6:227)
2. Verder moeten partijen uit elkaar gedragingen hebben mogen begrijpen dat ze aan het tot dan toe
bereikte onderhandelingsresultaat gebonden zijn.
Breekt een partij na totstandkoming van de rompovereenkomst de onderhandelingen, dan kan de wederpartij
nakoming vorderen. In het arrest HR Plas/Valburg komt naar voren wat de eisen van redelijkheid en billijkheid
met zich meebrengen als iemand de onderhandelingen verbreekt en geen rompovereenkomst tot stand is
gekomen. Dit is afhankelijk van het stadium waarin de onderhandeling zich bevinden:
Het afbreken van onderhandelingen is in beginsel geoorloofd; men kan kiezen met wie hij een
overeenkomst aangaat.
Afbreken van de onderhandelingen mag niet zonder dat de door de wederpartij gemaakte kosten voor
zijn rekening komen.
Het afbreken van onderhandelingen kan in strijd zijn met de redelijkheid en billijkheid. De wederpartij
kan schadevergoeding vorderen of vorderen dat de onderhandelingen worden voortgezet.
Het derde stadium is bereikt als de wederpartij mocht vertrouwen dat een contract uit de onderhandelingen
zou voortvloeien. De contouren van het contract moeten zichtbaar zijn geweest.
Volgens het arrest HR CBB/JPO heeft de ‘strenge en tot terughoudendheid nopende’ maatstaf voor de
beoordeling van de schadevergoedingsplicht bij afgebroken onderhandelingen te gelden dat ieder van de
partijen vrij is de onderhandelingen stop te zetten. Dit mag, tenzij dit op grond van gerechtvaardigde
vertrouwen van de wederpartij in het tot stand laten komen van de overeenkomst of in verband met de andere
omstandigheden onaanvaardbaar zou zijn. Houd daarbij rekening met de mate waarin en wijze waarop de partij
de onderhandeling afbreekt heeft bijgedragen aan het totstandkomingsvertrouwen.
Jurisprudentie
HR 1 oktober 1999 (Geurtzen/Kampstaal)
Essentie
Ziet toe op de algemene voorwaarden. Kan de wederpartij zich op vernietigbaarheid van een beding in de
algemene voorwaarden beroepen wanneer hij bij het sluiten van de overeenkomst met dat beding bekend was
of geacht kon worden daarmee bekend te zijn?
Feiten
Geurtzen is een aannemer en heeft een aannemingsovereenkomst gesloten met Heyman. De overeenkomst
betreft het verbouwen van bouwwerk. Geurtzen heeft vervolgens met Kampstaal een overeenkomst gesloten
en daarbij (een deel) van het werk uitbesteed aan Kampstaal. Kampstaal wordt onderaannemer. Ten tijde van
het sluiten van de overeenkomst zijn de metaalunievoorwaarden van toepassing op de overeenkomsten. De
voorwaarden zijn gedeponeerd ter griffie van de Rechtbank te Rotterdam. Geurtzen en Kampstaal hadden al
eerder overeenkomsten en gesloten en ook hierop waren de voorwaarden van toepassing. Nadat bij de
uitvoering door Kampstaal ter plaatse staalconstructie was geplaatst, bleek dat de stalen liggers te lang waren.
De delen die over de rand van de kap van de woning heen staken, moesten worden verwijderd. De rieten kap
was echter al geplaatst op de woning. Bij verwijdering van een tweede balk, wat tegen de instructies indruiste,
is gebruik gemaakt van een snijbranden als gevolg waarvan brand is uitgestoken. Geurtzen wil
schadevergoeding van Kampstaal, maar Kampstaal stelt dat hij zich kan beroepen op een exoneratiebeding in
de metaalunievoorwaarden.
Rechtsvraag
Zijn de in de wet opgesomde mogelijkheden om de wederpartij in kennis te stellen van de algemene
voorwaarden limitatief bedoeld?
Overwegingen
De HR stelt dat uit de wet (art. 6:234 lid 1) en de parlementaire geschiedenis blijkt dat sprake is van een
limitatieve opsomming. Het is dus in beginsel noodzakelijk om, op straffe van vernietigbaarheid, de wederpartij
een redelijke mogelijkheid te bieden om kennis te nemen van de algemene voorwaarden. In de praktijk wordt
aan de strekking van die regeling ook recht gedaan, indien de wederpartij zich tegenover de gebruiker ook niet
, op de vernietigbaarheid van een beding kan beroepen, wanneer hij ten tijde van het sluiten van de
overeenkomst met dat bedingbekend was of geacht kon worden daarmee bekend te zijn.
HR 12 augustus 2005 (CBB/JPO) – afbreken van onderhandlingen
Feiten
JPO was met de gemeente Arnhem in onderhandeling over de aankoop van een perceel bouwgrond bestemd
voor de bouw van twee kantoorpanden. Een van de kantoorpanden zou dienen als nieuw onderkomen voor
CBB. De gemeente stelde dat namelijk als voorwaarde om tot een overeenkomst te komen. Tegelijk was JPO in
onderhandeling met CBB over de doorlevering van een deel van het perceel. De onderhandelingen met de
gemeente verliepen moeizaam. Toen de onderhandelingen te lang duurden heeft CBB de onderhandelingen
met JPO afgebroken en heeft CBB het gedeelte rechtstreeks van de gemeente gekocht. JPO vorderde vervolgens
schadevergoeding wegens het afbreken van de onderhandelingen.
Rechtsvraag
Wanneer bestaat een schadevergoedingsplicht wegens het afbreken van onderhandelingen tijdens de
precontractuele fase?
Overwegingen
‘Als maatstaf voor de beoordeling van de schadevergoedingsplicht bij afgebroken onderhandelingen heeft te
gelden, dat ieder van de onderhandelende partijen – die verplicht zijn hun gedrag mede door elkaars
gerechtvaardigde belangen te laten bepalen – vrij is onderhandelingen af te breken, tenzij dit op grond van het
gerechtvaardigd vertrouwen van de wederpartij in het tot stand komen van de overeenkomst of in verband met
de andere omstandigheden van het geval onaanvaardbaar zou zijn’ – R.O 3.6
(Additioneel)
‘Met schadevergoeding ten belope van het ‘positieve contractsbelang’ wordt bedoeld dat de afbrekende partij
de wederpartij in de situatie dient te brengen alsof het contract waarover partijen onderhandelen wel tot stand
was gekomen. Voor toewijsbaarheid van een hierop gerichte vordering is mede vereist dat aannemelijk is dat
enige overeenkomst van het type waarover partijen onderhandelen, tot stand zou zijn gekomen indien de
onderhandelingen waren voortgezet’
HR 2 december 2011 (Linthorst/Echoput)
Feiten
Linthorst heeft in opdracht van de Echoput installatiewerkzaamheden verricht op basis van een overeenkomst
die partijen in oktober 2005 hebben gesloten. In de periode van augustus 2004 tot 12 april 2005 heeft Linthorst
een vijftal offertes uitgebracht. In die offertes werden steeds de algemene voorwaarden van toepassing
verklaard. Na de laatste offerte vindt een gesprek plaats tussen partijen, waarna Linthorst op 7 oktober 2005
aan Echoput een opdrachtbevestiging stuurt waarin zij de opdracht bevestigt, volgens de offerte van 12 april
2005 en het gesprek. De opdrachtbevestiging is door beide partijen besproken en een kopie van die
opdrachtbevestiging is door partijen ondertekend. Nadat een lekkage is ontstaan bij Echoput is Linthorst
gedagvaard. Linthorst verweert zich met een bevoegdheidsverweer op grond van algemene voorwaarden.
Volgens hem zouden alle geschillen namelijk moeten worden voorgelegd aan de Raad van Arbitrage van de
Bouw.
Rechtsvraag
Kunnen algemene voorwaarden van toepassing zijn als deze niet in de overeenkomst zijn opgenomen?
Overwegingen
Ook een verwijzing naar de algemene voorwaarden in onderhandeling kan leiden tot toepasselijkheid. Het
arrest van het hof wordt vernietigd, omdat niet is gebleken dat alle omstandigheden van het geval betrokken
zijn bij de beoordeling. De HR oordeelt dat de gegeven omstandigheden kunnen betekenen dat Linthorst erop
mocht vertrouwen dat de algemene voorwaarden door Echoput waren aanvaard. Met name het feit dat beide
partijen proffessionals zijn, dat in eerdere offertes is verwezen naar algemene voorwaarden en dat Echoput
nooit protest heeft aangetekend tegen de algemene voorwaarden tijdens het onderhandelingsproces.
Week 2
