MINDER EENZAAM DOOR EEN EXTRAVERTE PERSOONLIJKHEID 1
Extraversie, Leeftijd en Sociale en Emotionele Eenzaamheid:
Een Cross-Sectioneel Onderzoek onder Volwassenen
Naam student:
Studentnummer:
Cursusnaam en cursuscode: PB9916 Bachelorthesis
Begeleiders:
Examinator:
Inleverdatum: 21 augustus 2024
,MINDER EENZAAM DOOR EEN EXTRAVERTE PERSOONLIJKHEID 2
Samenvatting
Het percentage eenzame volwassenen is de laatste jaren sterk toegenomen. Eenzaamheid is een
voorspeller van diverse gezondheidsproblemen, waaronder hartaandoeningen en depressies,
waardoor het van belang is om inzicht te krijgen in de risicofactoren van eenzaamheid. Eerder
onderzoek toonde een negatief verband tussen eenzaamheid en het persoonlijkheidskenmerk
extraversie, dat gekenmerkt wordt door het verkrijgen van energie uit sociale interacties. Deze
eigenschap kan bijdragen aan het ontwikkelen en onderhouden van relaties, wat op zijn beurt
eenzaamheid kan verminderen. In dit cross-sectionele onderzoek werd de relatie tussen extraversie
en eenzaamheid bij 534 respondenten (M = 42.6, SD = 13.1, 77.3% vrouw) onderzocht met behulp
van een online vragenlijst. Hierbij werd een onderscheid gemaakt tussen sociale en emotionele
eenzaamheid. Uit de resultaten bleek dat extraversie negatief gerelateerd was aan zowel sociale (β =
-.57, SD = .06, p < .001) als emotionele eenzaamheid (β = -.65, SD = .07, p < .001), maar dat leeftijd
hierin geen modererende rol speelde. Concluderend werd gesteld dat een hogere mate van
extraversie samenhing met een lagere mate van sociale en emotionele eenzaamheid, ongeacht de
leeftijd. Daarnaast bleek dat het niet hebben van een relatie significant geassocieerd was met hogere
eenzaamheidsniveaus. Aanbevelingen voor vervolgonderzoek zijn een representatievere steekproef
met normaal verdeelde data, het inzetten van longitudinaal en kwalitatief onderzoek, en het
bevestigen van de huidige onderzoeksresultaten in andere culturen. Deze bevindingen benadrukken
het belang van het integreren van persoonlijkheidskenmerken bij zowel het identificeren van
risicogroepen voor eenzaamheid, als bij het ontwikkelen van interventies om eenzaamheid te
verminderen.
Keywords: extraversie, sociale eenzaamheid, emotionele eenzaamheid, leeftijd
,MINDER EENZAAM DOOR EEN EXTRAVERTE PERSOONLIJKHEID 3
Inleiding
Het percentage eenzame volwassenen is de laatste jaren sterk toegenomen. Waar in 2012
nog 39% van de volwassenen een gevoel van eenzaamheid rapporteerde, was dit percentage in 2022
gestegen naar 49% (Corona Gezondheidsmonitor Volwassenen en Ouderen 2022 GGD, CBS en RIVM,
2022). Deze stijgende trend was al zichtbaar in 2016 en lijkt daarmee geen verband te houden met
de coronapandemie (Corona Gezondheidsmonitor Volwassenen en Ouderen 2022 GGD, CBS en
RIVM, 2022). Recente cijfers tonen tevens aan dat eenzaamheid niet langer beperkt blijft tot
ouderen, maar ook steeds vaker wordt gerapporteerd door jongeren en volwassenen (Corona
Gezondheidsmonitor Volwassenen en Ouderen 2022 GGD, CBS en RIVM, 2022).
De negatieve gevolgen van eenzaamheid zijn groot, zowel voor de lichamelijke, psychische
als de sociale gezondheid. Er blijkt bijvoorbeeld een relatie tussen langdurige eenzaamheid enerzijds
en hartaandoeningen en depressies anderzijds (Dahlberg et al., 2022; Erzen & Çikrikci, 2018; Paul et
al., 2021; Valtorta et al., 2016). Daarnaast is aangetoond dat eenzaamheid de kans op overlijden met
26% vergroot. Daarmee is het vergelijkbaar met bekende risicofactoren van vroegtijdig overlijden,
zoals roken, overgewicht en een gebrek aan lichamelijke activiteit (Holt-Lunstad et al., 2015). Om
deze redenen is er zowel nationaal als internationaal veel aandacht voor eenzaamheid. Zo erkent de
WHO eenzaamheid als een mondiaal volksgezondheidsprobleem, en zijn er recente
actieprogramma's van de Nederlandse overheid tegen eenzaamheid (Ministerie van
Volksgezondheid, Welzijn en Sport, 2022; WHO, 2024). Gezien de hoge prevalentiecijfers en de
negatieve gezondheidsgevolgen van eenzaamheid, is het belangrijk om inzicht te krijgen in de
factoren die eenzaamheid kunnen verminderen.
Eenzaamheid
Eenzaamheid refereert volgens De Jong-Gierveld en Van Tilburg (2007, p.14) naar “het
subjectief ervaren van een onplezierig of ontoelaatbaar gemis aan (kwaliteit van) bepaalde sociale
, MINDER EENZAAM DOOR EEN EXTRAVERTE PERSOONLIJKHEID 4
relaties” (De Jong-Gierveld & Van Tilburg, 2007). Vanuit de cognitieve discrepantietheorie kan
gesteld worden dat gevoelens van eenzaamheid ontstaan wanneer er een kloof is tussen de
gewenste en daadwerkelijke sociale betrokkenheid (Peplau & Perlman, 1982). Het gaat hierbij dus
om een subjectieve ervaring (Hawkley & Cacioppo, 2010). Een onderscheid dat vaak wordt gemaakt
ten aanzien van eenzaamheid, is dat tussen sociale en emotionele eenzaamheid. Sociale
eenzaamheid draait om een gebrek aan betekenisvolle contacten met een bredere groep mensen om
je heen, zoals kennissen, collega’s of buren (De Jong-Gierveld & Van Tilburg, 2007; Weiss, 1974).
Emotionele eenzaamheid daarentegen draait om een gebrek aan intieme contacten. Hierbij gaat het
om een emotioneel hechte band, zoals met een partner of beste vriend(in) (De Jong-Gierveld & Van
Tilburg, 2007; Weiss, 1974).
Extraversie en eenzaamheid
Een factor die vaak in verband gebracht wordt met eenzaamheid, is extraversie (Buecker et
al., 2020; Erevik et al., 2023; Teppers et al., 2013; Wieczorek et al., 2021). Extraversie wordt vaak
beschreven als het halen van energie uit de omgang met anderen (Digman, 1990; Goldberg, 1993).
Wetenschappers beschouwen introversie en extraversie als een spectrum, waarbij meer introverte
individuen worden geconceptualiseerd als gereserveerd, stil en teruggetrokken, terwijl meer
extraverte individuen worden beschreven als sociaal, spraakzaam en enthousiast (Ashton et al.,
2002; Soto & John, 2017). Extraversie wordt over het algemeen geassocieerd met een hogere neiging
tot sociale interactie en het genieten van gezelschap (McCrae & Costa, 1987; Mehl et al., 2006).
Er lijkt een negatieve relatie te bestaan tussen extraversie en eenzaamheid (Buecker et al.,
2020; Mund & Neyer, 2016; Von Soest, Luhmann, Hansen, et al., 2020). Extraverte individuen lijken
gemakkelijker relaties aan te gaan en te onderhouden, wat kan leiden tot minder eenzaamheid (Van
Der Zee et al., 2002). Hierbij is het belangrijk om het onderscheid tussen sociale en emotionele
eenzaamheid te maken. Uit de literatuur blijkt namelijk dat sociale en emotionele eenzaamheid
