Personen- en familierecht
COLLEGE 1
De persoon
Persoon = al wat drager van rechten en plichten kan zijn.
In wet geen juridische omschrijving van het begrip ‘persoon.’
Begin en einde persoonlijkheid
Persoonlijkheid:
- Vangt aan met geboorte (levend ter wereld gekomen) -> uitzondering: art 1:2 BW -> ivm
erfrecht
- Eindigt door dood -> (vermogensrechtelijke) rechten vererven
Bloed-en aanverwantschap / familie- en gezinsleven
- Bloedverwantschap is gebaseerd op geboorte
- Aanverwantschap is gebaseerd op huwelijk of geregistreerd partnerschap
Bloedverwantschap -> betrekking tussen personen van wie:
- De een van de ander afstamt (bloedverwantschap in de rechte linie)
OF
- Tussen personen die gemeenschappelijke stamvader hebben (bloedverwantschap in zijlinie)
Bloedverwant is een verzamelbegrip (samenvatting van begrippen vader, moeder, ouders, broer,
tante, grootouders, neef, etc)
Juridische bloedverwantschap door:
- Biologische betrekking: afstamming (door geboorte) (ook al is echtgenoot niet de verwekker)
- Erkenning (art. 1:203)
- Adoptie (art. 1229)
- Art. 1:3 lid 1 BW: geeft aan hoe graad van bloedverwantschap moet worden vastgesteld
- Om aantal graden in zijlijn vast te stellen moet je eerst opklimmen tot gemeenschappelijke
voorouder
- Je telt aantal geboorten. Erkenning, adoptie en gerechtelijke vaststelling van vaderschap staat
gelijk aan geboorte.
Art. 1:3 lid 2 BW: aanverwantschap
Door huwelijk of g.p. ontstaat aanverwantschap tussen ene echtgenoot/partner en bloedverwanten
van andere echtgenoot / partner
Broer en zus: bloedverwanten in 2e graad zijlinie
Let op: bijvoorbeeld neven kan 3e of 4e graad zijn
Het bepalen van graad van bloedverwantschap is bijvoorbeeld van belang voor:
- Erfrecht (art. 4:10 BW)
- Aanwezigheid van huwelijksbeletsel (art. 11:41 en 1:41a BW)
- Bevoegdheid zich van afleggen van getuigenverklaring te verschonen (art. 165 lid 2 Rv)
,Family life
- Naast bloedverwantschap -> het hebben van een ‘familie- en gezinsleven’ = belangwekkende
criterium geworden (family life)
- Basis voor jurisprudentie over family life is artikel 8 EVRM
- Het begrip family kun je niet vertalen met familie
- Family is enger dan familie en ruimer dan gezin
‘Familie- en gezinsleven’ bijvoorbeeld:
- Tussen moeder en kind
- Tussen man met wie de moeder is gehuwd ten tijde van geboorte kind
- Tussen echtgenoten
- Tussen kind en man die het erkend heeft
Het enkele biologische vaderschap is niet voldoende.
Evt ook:
- Tussen nauwe verwanten (grootouders-kleinkinderen) (voorwaarde: ook daadwerkelijk nauwe
banden)
- Tussen pleegouders en pleegkind (hoewel geen bloedverwantschap)
De band wordt niet verbroken door enkel tijdsverloop. Er moeten zwaarwegende omstandigheden
zijn om de band als verbroken te beschouwen.
Het al dan niet bestaan van family life is vooral van belang bij kwesties van: omgang, gezag,
informatieplicht, kinderbescherming, afstamming, onderhoudsplichten, naamrecht, erfrecht, etc.
Het Marcks-arrest (uitspraak Europese Hof 13 juni 1979)
Marckx-arrest was eerste aanzet naar erkenning van family life en dus juridische banden buiten de in
de wet geregelde gevallen.
- Beslist dat de Belgische wetgeving met betrekking tot kinderen van ongehuwde moeders in
strijd was met art. 8 van het EVRM
- Juridisch bestaande familie- en gezinsbanden worden door dit arrest aangevuld en genuanceerd
met een autonoom en op feitelijke betrekkingen gebaseerd familie- en gezinsleven
Zelfs zo dat die banden de wettelijke mogelijkheden kunnen verruimen
De naam
Belangrijke functie: middel tot identificatie
Verkrijging en wijziging van de geslachtsnaam
Per 1 januari 1998 -> regels voor naamsverkrijging ingrijpend veranderd
Uitgangpunt: ouders kunnen geslachtsnaam van hun kind kiezen
Naamskeuze is aan volgende regels gebonden:
1. Ouders kiezen één van hun beider naam (dus geen naam van een grootouder of
fantasienaam
2. Art. 1:5 lid 8 BW -> eenheid van naam in het gezin -> keuze naam als eerste kind geldt ook
voor volgende kinderen
3. In wet bepaald hoe en wanneer ouders kunnen doen + welke naam het kind krijgt als géén
naamskeuze wordt gedaan
,Uitwerking:
Met elkaar gehuwde ouders:
- Of reeds voor de geboorte een keuze gemaakt (akte van naamskeuze)
- Of bij geboorteaangifte (keuze opgenomen in akte van geboorte) (art. 1:5 lid 4 BW)
Art. 1:5 lid 5 BW -> indien geen keuze: naam vader, dan wel:
Art. 1:5 lid 4, vierde volzin + lid 5, aanhef en onder b -> igv huwelijk/g.p. die niet
ouder is geen keuze: naam moeder
Adoptie
- Art. 1:5 lid 3 BW
- Keuze ter gelegenheid van rechtelijke uitspraak (in uitspraak staat keuze)
Geen keuze gemaakt: geslachtsnaam vader (i.g.v. man + vrouw en deze zijn gehuwd)
Indien geen keuze + adoptanten zijn van zelfde geslacht dan wel ze zijn niet gehuwd -> kind houdt
naam die het heeft
Erkenning
- Art. 1:5 lid 2 BW
- Naamskeuze geschiedt ter gelegenheid van de erkenning -> geen keuze: naam moeder
Gerechtelijke vaststelling
- Art. 1:5 lid 2 BW
- Ouders doen keuze ter gelegenheid van rechterlijke uitspraak tot vaststelling van vaderschap
- Geen keuze: kind houdt naam moeder
Indien kind van 16 jaar of ouder wordt geadopteerd, erkend of indien ten aanzien van hem
vaderschap gerechtelijk wordt vastgesteld -> kind maakt zelf keuze
Art. 1:6 BW: bewijs van geslachtsnaam -> geboorteakte dwingend bewijs
Art. 1:7 BW: wijziging van geslachtsnaam geschiedt bij koninklijk besluit op
verzoek van betrokkene of diens wettelijk vertegenwoordiger
- Wijzigingsverzoeken worden beoordeeld door Ministerie van Justitie
- Beoordelingsregels betreffende wijziging bij AMvB vastgelegd -> er zijn bijvoorbeeld regels voor
wijziging van onwelvoeglijke of bespottelijke namen, veel voorkomende namen en namen van
vreemde afkomst
Verkrijging en wijziging van voornamen
Art. 1:4 BW
Lid 1: namen gewoonlijk gegeven door degene die de geboorte aangeeft
Lid 2: keuze voornamen is vrij, behoudens de beperking van lid 2
Lid 3: wanneer ambtenaar het kind ambtshalve 1 of meer voornamen geeft
, Wijziging voornamen
- Art. 1:4 lid 4 en 1:20 en 20a BW
Op verzoek door rechtbank bevolen -> wijziging geschiedt door toevoeging van latere
vermelding aan akte van geboorte (o.g.v. een rechterlijke last tot wijziging van de voornamen)
- Naam van echtgenoten en geregistreerd partners
- Art. 1:9 BW -> keuze vrijheid -> zowel voor man als voor vrouw
Let ook op bij combinatie van voornaam en achternaam
Of combinatie van voorletter en achternaam
De woonplaats
- Plaats waar men rechtens, dus ten aanzien van uitoefening rechten en vervulling van zijn
verplichtingen, geacht wordt steeds tegenwoordig te zijn, ook bij feitelijke afwezigheid
- In juridische zin is men aldaar bereikbaar
Woonplaats is op vele terreinen van belang:
- De plaats van nakomen van verbintenis (art. 6:41 BW)
- De rechtsmacht van de Nederlandse rechter (art. 2 e.v. Rv)
- De relatieve competentie rechter (art. 99 Rv)
- De kieswet, belastingen, bijstand
Art. 1:12 BW
De afgeleide woonplaats
- De minderjarige volgt de woonplaats van degene die het gezag over hem uitoefent
Ouders gescheiden: de minderjarige volgt de woonplaats van de gezagdragende ouder bij wie hij
overwegend verblijft
Art. 1:13 BW: het sterfhuis
Art. 1:15 BW: mogelijkheid om andere dan werkelijke woonplaats te kiezen
Gekozen woonplaats kan van belang zijn voor bevoegdheid van de rechter
De burgerlijke stand
Art. 1:17 lid 1 BW: in iedere gemeente -> vier verschillende registers burgerlijke stand:
1. Geboorten
2. Huwelijken
3. Geregistreerde partnerschappen
4. Overlijden
Registers burgerlijke stand -> bijgehouden door ambtenaren burgerlijke stand -> worden door B&W
benoemd (art. 1:16 lid 1 en 2 BW)
Naast registers burgerlijke stand -> ook Basisregistratie personen (BRP)
(voorheen: gemeentelijke basisadministratie (het gba) = administratie t.b.v. de overheid zelf (dan wel
met een publiekelijke taak))
De geboorteakte
- Art. 1:19 BW -> akte opgemaakt door ambtenaar burgerlijke stand van gemeente waar kind
geboren is
- Art. 1:19e lid 1 en 2 BW -> moeder uit wie kind geboren is, is bevoegd tot aangifte -> vader en
moeder uit wie kind niet geboren is, is verplicht
- Art. 1:19e lid 6 -> aangifte binnen 3 dagen na bevalling
