Samenvatting I&M Gedragswetenschappen
Hoorcollege 1 + Hoofdstuk 7: Persoonlijkheid
Persoonlijkheid – Karaktereigenschappen maar ook gedrag, wat doet iemand
daarmee.
“De psychologische eigenschappen die een zekere continuïteit verlenen aan het
gedrag van een individu in verschillende situaties en op verschillende momenten”
(Zimbardo et al., 2018)
“De standaardinstellingen van ons unieke patroon van motieven, emoties en
percepties, in combinatie met de aangeleerde schema’s die we toepassen om
onszelf en onze wereld te begrijpen” (McAdams & Pals, 2006)
“Persoonlijkheid slaat op de psychologische eigenschappen die een zekere
continuiteit verlenen aan het gedrag van een individu in verschillende situaties en op
verschillende momenten. Het is veelomvattend concept dat we kunnen beschouwen
als de rode draad van ons leven” (Cervone & Shoda, 1999)
Hoe word jij gevormd als persoon, je opvoeding heeft hier ook een rol in, cultuur (van
kinds af aan meegekregen) > Persoonlijkheid
De persoonlijkheid wordt gevormd door gecombineerde krachten van biologische,
situationele en psychische processen, die allemaal in een context van sociaal-
culturele factoren en ontwikkelingsfactoren zijn ingebed.
,Biologie – Verplaatsing of displacement van agressie (Freud)
- Bevolkingsgroepen wijzen een schuldige aan voor armoede of ervaren
ongelijkheid, soms zelfs met geweld of een bloedige burgeroorlog tot gevolg.
- Het aanwijzen van een zondebok
Nurture – persoonlijkheid en de omgeving
- Het is duidelijk dat ons gedrag voor
een belangrijk deel gevormd wordt
volgens de principes van
behavioristische conditionering,
cognitief leren en sociale psychologie
(Robins, 2005)
- Omgeving met sterkste invloed >
persoonlijkheidstheoretici leggen de
nadruk op ervaringen uit de vroege
jeugd.
Nature – karakter en psychische processen
- Extravert persoon > ervaringen vanuit een extravert standpunt interpreteren
- Dimensie introvert-extravert is een voorbeeld van een beschrijvende
persoonlijkheidstheorie > nadruk ligt op de betrekkelijk stabiele
persoonlijkheidskenmerken of karaktertrekken van een individu
- Procestheorieën > beschrijven en verklaren de persoonlijkheid in termen van
de interne persoonlijkheidsprocessen (motivatie, perceptie, leren en
ontwikkeling), op basis van bewuste en onbewuste processen
o Ontwikkeling van mensen, hoe vormt jou dat, verklaring over bepaald
gedrag in een situatie
- Karakter theorieën en procestheorieën > volledige verklaring van de
persoonlijkheid
Hippocrates: temperament werd bepaald door de verhouding tussen de vier
humores, oftewel lichaamssappen
- Warm bloed = optimistisch, sanguinische, opgewekt persoon
- Gele gal (chole)= driftig, licht ontvlambaar
- Zwarte gal = melancholiek, depressief
- Slijm = afstandelijk, traag
,Karaktertheorieën of dispositionele theorieën
- Gaan uit van biologisch (aangeboren) bepaalde disposities
(persoonlijkheidskenmerken, hoe je ergens op reageert), stabiele
karaktertrekken, temperamenten of types van een individu.
Persoonlijkheid en temperament
Temperament (psychologen) = de biologisch bepaalde disposities die al in de
vroege jeugd waarneembaar zijn en die de snelheid en intensiteit van emotionele
reacties en de overheersende stemming van een individu bepalen
- De basis van de persoonlijkheid beschouwen, diep in onze individuele
biologische aard is geworteld
Persoonlijkheid als compendium van persoonlijkheidstrekken
Karaktertrekken = stabiele persoonlijkheidskenmerken waarvan men aanneemt dat
ze zich in het individu bevinden en die in verschillende omstandigheden bepalend
zijn voor zijn of haar gedachten en handelingen
- Het product van verborgen psychologische processen; de manier waarop
onze motieven, emoties en cognities gewoonlijk in gedrag tot uiting komen
- Een meerdimensionale structuur die op de basis van het temperament rust,
die zich later ontwikkelt en die sterk door ervaringen en door psychologische
processen in de persoon wordt beïnvloed
Vijf-factorentheorie – Big Five
- Aandacht volledig op de motivationele en emotionele componenten van de
persoonlijkheid
- Hans Eysenck (1916-1997)
- Vijf dominante persoonlijkheidsfactoren
• Open-nieuwsgierig (Openness to experience) vs. gesloten-
ongeïnteresseerd, mensen die nieuwsgierig zijn, ontdekking, creatief zijn of
juist in jezelf gekeerd (tegenhanger)
• Betrouwbaar-georganiseerd (Conscientiousness) vs. onbetrouwbaar-
chaotisch, betrouwbaar, georganiseerd of juist chaotisch,
onverantwoordelijk
• Dominant-extravent (Extraversion) vs. ondergeschikt-introvert, assertief of
juist introvert, ingetogen, verlegen, op zichzelf
• Warm-vertrouwens (Agreeableness) vs. koel-achterdochtig, warme
mensen, vertrouwen of juist kil, afstandelijk en negatief
• Gelijkmatig-zelfverzekerd (Neurotisicm) vs. nerveus-temperamentvol,
stabiel en gelijkmatig of juist zenuwachtig zijn en prikkelbaar
- Acroniem OCEAN (engels) = open, consciëntieus, extravert, aangenaam en
neurotisch
- Meeste mensen scoren in het midden
- Te verplaatsen over verschillende culturen
- Aangeboren eigenschappen vooral
- Beperking: mensen altijd op dezelfde manier reageren, dat blijkt niet zo te zijn,
situatie afhankelijk, samenspel eigenschappen en factoren die de situatie
bepalen > hoe iemand reageert
, o Zesde factor/dimensie: Honesty vs. Humility, mensen oprecht en
integer of juist hebberig en hypocriet
NEO-PI: bestuderen van de stabiliteit van de persoonlijkheid gedurende het hele
leven, de relatie van persoonlijkheidskenmerken met lichamelijke gezondheid en de
relatie van persoonlijkheidskenmerken met verschillende gebeurtenissen die
bepalend zijn voor het verloop van iemands leven
Selffulfilling prophecy: mensen die eenmaal het stempel van een bepaalde trek
hebben gekregen, gaan zich daarnaar gedragen en worden daardoor belemmerd in
hun pogingen om te veranderen
