Minor Leefstijlgeneeskunde
Complete Samenvatting Blok I
1

, Taak 1: Leefstijlgeneeskunde
Leefstijlgeneeskunde: Het gebruik van op bewijs gebaseerde leefstijltherapeutische
benaderingen, zoals een overwegend volwaardig, plantaardig dieet, lichaamsbeweging,
slaap, stressmanagement, stoppen met roken en andere niet-medicamenteuze
modaliteiten, om leefstijlgerelateerde chronische ziekten die maar al te vaak voorkomen,
te behandelen en, vaak, terug te draaien’. Dit omvat;
• niet overdraagbare aandoeningen
• Zorgbreed
• Preventief en curatief
• Nazorg om terug van te voorkomen
• Evidence based
Positieve gezondheid:
Binnen de leefstijlgeneeskunde en leefstijlcoaching ligt de basis bij Positieve Gezondheid,
waarvan Machteld Huber de grondlegger is. Positieve Gezondheid richt zich niet op de
ziekte en wat er niet meer kan, maar het accent ligt op de mensen zelf, op hun veerkracht
en wat hun leven betekenisvol maakt.
Huber: gezondheid = het vermogen je aan te passen en je eigen regie te voeren, in het
licht van de sociale, fysieke en emotionele uitdagingen van het leven.
Het Institute for Positive Health heeft een spinnenweb (fig. 4.1) ontwikkeld als tool om in
kaart te brengen hoe mensen hun gezondheid ervaren. In deze tool geven mensen
antwoord op verschillende vragen. Hieruit wordt een score berekend op de zes punten van
het web:
• Lichaamsfuncties
• Mentaal welbevinden
• Zingeving
• Kwaliteit van leven
• Meedoen dagelijks functioneren
Aan de hand van deze uitkomsten kunnen mensen zelf bepalen waar de
punten liggen waarmee ze aan de slag willen of waar ze verandering willen
zien
2

, Beïnvloeden van gedrag
Het beïnvloeden van gedrag kan gebeuren door te begrijpen hoe mensen beslissingen
nemen en veranderingen aanbrengen. Gedrag wordt vaak gestuurd door twee systemen:
een automatisch systeem en een reflectief systeem.
Automatisch (gewoontegedrag): Handelingen die vanzelf lijken te gaan, vaak door
herhaling (bijv. tandenpoetsen zonder erbij na te denken). Dit gedrag komt zonder
bewuste overweging en is moeilijker om te veranderen zonder gerichte inspanning.
Reflectief (beredeneerd gedrag): Beslissingen en acties die bewust en overwogen
worden genomen (bijv. besluiten om gezonder te eten). Hier is sprake van bewuste
afweging en motivatie, wat verandering vaak toegankelijker maakt.
Fases van Gedragsverandering (Prochaska & DiClemente)
De gedragsverandering wordt vaak in zes fases beschreven. Gedrag veranderen is
meestal een proces dat niet per se lineair verloopt; sommige fases kunnen worden
overgeslagen of herhaald:
1. Precontemplatie: Nog niet klaar voor verandering; de persoon is zich niet bewust
van het probleem.
2. Contemplatie: Overweegt verandering, maar heeft nog geen concrete actie
ondernomen.
3. Preparatie: Voorbereiden op verandering, bijvoorbeeld door plannen te maken of
kleine stappen te zetten.
4. Actie: De verandering wordt daadwerkelijk uitgevoerd (bijv. beginnen met sporten).
5. Behoud: De nieuwe gedraging is geïntegreerd in het dagelijks leven en wordt
volgehouden.
6. Terugval: Terugkeer naar het oude gedrag, wat vaak onderdeel is van het proces
en een nieuwe start kan betekenen.
In welke fase van gedragsverandering iemand zit, kan soms moeilijk vast te stellen zijn.
Het is belangrijk om voldoende aandacht te besteden aan deze voorbereidingsfase.
Mensen zijn snel geneigd in de actiefase door te gaan, zonder een goed plan te hebben
gemaakt en over barrières en tegenslagen na te denken, waardoor ze het niet volhouden.
3

, Externe en Cognitieve Factoren in Gedragsverandering
Gedragsverandering wordt niet alleen door interne motivatie bepaald, maar ook door
externe en cognitieve factoren.
Externe factoren: Sociale omgeving, toegang tot middelen, en ondersteunende
netwerken kunnen gedrag beïnvloeden.
Cognitieve factoren: Het COM-B model biedt een inzicht in gedragsverandering door te
kijken naar drie factoren:
• Capability (capaciteit): De fysieke en mentale vaardigheden om gedrag te vertonen.
• Opportunity (gelegenheid): De omgeving die gedrag mogelijk of wenselijk maakt.
• Motivation (motivatie): De motivatie om het gedrag uit te voeren.
Het COMB model zegt dat iemand bepaald gedrag (B) zal vertonen als hij het kan
(Capability), de mogelijkheid heeft (Opportunity) en gemotiveerd is (Motivation). De C, O
en M zijn drie noodzakelijke voorwaarden die nodig zijn om het gedrag te veranderen. Als
deze factoren toenemen, wordt de kans op gedragsverandering groter. Deze factoren
hebben interactie met elkaar en beïnvloeden elkaar ook.
Enkel (O) oppertunity kan beïnvloed worden door externe componenten. Capability en
motivation zijn interpersoonlijk (cognitief), heb je zelf in de hand. Enkel oppertunity kan
beïnvloed worden door externe componenten (sociaal en fysiek) en zijn afhankelijk van je
omgeving. Ook andersom werkt het model. Het gedrag beïnvloedt ook motivatie, capability
en opportunity. Als iets lukt, versterkt dit het gevoel van succes en eigen effectiviteit.
Daarom is het zo belangrijk om die succeservaringen te hebben (Mayne, 2016).
Motivatie is de innerlijke drang, die dus reflectief of automatische kan zijn.
4

