Dit is een samenvatting van biologie thema 3 uit het boek biologie voor jou 4 havo..
Alle basisstoffen uit thema 3 zijn behandeld.
De leerdoelen die je moet kennen voor de toets zijn er in verwerkt, en staan ook apart in het document.
BIOLOGIE VOOR JOU – 4 HAVO, THEMA 3
Paragraaf 1 – Fenotype en genotype
Genotype: alle informatie voor alle erfelijke eigenschappen van een individu.
Fenotype: alle waarneembare eigenschappen van een individu. Wordt bepaald door het
genotype en door milieufactoren (bijv. licht, lucht, ziekten en (op)voeding).
Chromosomen: draden in de cellen die bestaan uit DNA opgerold om eiwitten. Ze
bevatten genetische informatie voor de opbouw en de werking van een organisme.
Genen: een gen is een deel van een chromosoom dat de informatie bevat van 1 of meer
erfelijke eigenschappen. Ze bevinden zich op een vaste plek op een chromosoom.
Allelen: een variatie tussen de volgorden van nucleotiden in een gen (A-T en C-G).
Veranderingen in de basisvolgorde van allelen worden mutaties genoemd. Ze kunnen
leiden tot variatie in het fenotype of genetische aandoeningen veroorzaken. Alle
DNA-moleculen in een cel noem je het genoom van een organisme. Modificaties zijn
veranderingen in het genotype door milieufactoren.
Een karyogram is een rangschikking van chromosomen.
Homologe chromosomen zijn chromosomen die gelijk van lengte en vorm zijn.
Paragraaf 2 – Genenparen
Homozygoot: je hebt 2 dezelfde allelen voor een bepaalde eigenschap (bijv. blauwe
ogen).
Heterozygoot: je hebt 2 verschillende allelen voor een bepaalde eigenschap (bijv.
blauwe en bruine ogen).
Dominante allel: 1 van beide allelen komt tot uiting in het fenotype.
Recessieve allel: het allel komt alleen tot uiting in het fenotype als er geen dominant allel
is (bijv. blauwe ogen komen alleen voor als iemand 2 recessieve allelen voor blauwe ogen
heeft).
Onvolledig dominant: het recessieve allel komt een beetje tot uiting in het fenotype.
Intermediair: beide allelen komen een beetje tot uiting, het fenotype ontstaat door 2
onvolledig dominante allelen.
Codominant: beide allelen komen volledig tot uiting.
Bij recombinatie krijgen de nakomelingen een andere combinatie van allelen dan de
ouders. Hierdoor ontstaat een grote verscheidenheid aan genotypen binnen een soort:
genetische variatie.
, Paragraaf 3 – Monohybride kruisingen
Een monohybride kruising houdt zich bezig met de overerving van 1 enkele eigenschap
(bijv. oogkleur). Bij kruisingen geef je ouders aan met de letter P, en de nakomelingen met
F1 (generatie 1) en F2 (generatie 2) enzovoort.
Om de overerving te kunnen bepalen gebruik je een kruisingsschema:
Paragraaf 4 – Geslachtschromosomen
Mensen hebben 22 paar autosomen en 1 paar geslachtschromosomen. Die
geslachtschromosomen heten bij mannen XY en bij vrouwen XX. Tijdens de bevruchting
smelten de cellen samen. Het geslacht van het kind wordt bepaald van de combinatie
van de geslachtschromosomen.
Een kruisingsschema voor een x-chromosomale overerving:
Paragraaf 5 – Speciale manieren van overerven
Meestal zijn er 2 allelen per eigenschap, maar soms zijn er meerdere mogelijkheden:
multipele allelen. Voorbeeld:
Bij sommige erfelijke eigenschappen komen letale factoren voor. Bijv. een allel in
homozygote toestand zorgt ervoor dat de zygote afsterft.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper fennabalt. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,84. Je zit daarna nergens aan vast.