Natuur samenvatting
Hoofdstuk 5:
Naast een methode wordt er ook heel veel los natuuronderwijs gegeven: excursies,
verzorging, etc.
Belangrijk is wel dat het onderwijs:
- Past bij de aard van kinderen: betrokkenheid, spannend, verwondering;
- Past bij de cognitieve mogelijkheden van kinderen in verschillende stadia:
kapstokken, bij concrete dingen aanhaken;
- Een onderzoekende werkwijze heeft: vaardigheden trainen, niet alleen kennis;
- Zorgt voor eigen verantwoordelijkheid.
Hoe en of je dit kan bereiken, hangt af van de onderwijsstijl die je kiest. Onderwijsstijlen:
- Spontaan ontdekkend leren (open vorm): de leerlingen werken via eigen initiatief
en vanuit hun beeld over natuur en de wereld: interne sturing. Ze bepalen zelf wat ze
willen leren en hoe ze dit doen. De leerkracht is enkel begeleidend. Het is zinvol,
maar tijdrovend en lastig te plannen.
- Overdragend leren (gesloten vorm): leerkrachtgestuurd. Tegenpool van spontaan
ontdekkend. De leerkracht bepaald wat en hoe: externe sturing. De leerkracht staat
tussen de wereld en het kind. Het is overzichtelijk, maar niet effectief (geen
ervaringen/kapstokken, verschillende beginniveaus).
- Ontdekkend leren: zit ertussenin. De leerkracht bereid het voor en stelt
(operationele) vragen, maar er is ruimte om met reacties om te gaan. De leerlingen
zijn betrokken, gestimuleerd en onderzoeken. De leerkracht helpt, maar niet meer
dan nodig: scaffolding.
Stap Open (leerlinggestuurd) Gesloten
(leerkrachtgestuurd)
1. Introductie Zelf onderwerp inbrengen Leerkracht brengt onderwerp
in
2. vrije Materiaal verkennen, tot vragen Geen verkenning
exploratie komen
3. onderzoek Zelf antwoord zoeken op eigen manier Opdrachten in vaste vorm
4. rapportage Presenteren van resultaten Controleren resultaten
5. extra info Zoeken of vragen naar meer info Leerkracht geeft verbreding
Hoofdstuk 6:
Onderzoekend en ontdekkend leren: kinderen leren een combinatie van onderzoeks- en
denkvaardigheden in te zetten om objecten, gebeurtenissen en verschijnselen, én de
samenhang daartussen, geleidelijk te doorgronden. Vragen van de kinderen zijn de basis.
Leerkrachten kunnen dit wel op verschillende manieren vormgeven.
Onderzoek: alles wat leerlingen denken/doen om antwoorden te vinden op
onderzoeksvragen over de natuurlijke mens/ de door mensen gemaakte werkelijkheid.
Soorten (hangt af van vraag):
- Identificeren en classificeren: voedingsmiddelen indelen in de schijf van vijf.
- Waarnemen of meten: van veranderingen in een tijd, bijv. bladverkleuring.
- Zoeken naar patronen of verbanden: gedragspatronen, relatie lichaamslengte en
spanwijdte.
, Onderzoekend gedrag ontstaat spontaan of door prikkeling. Een goede houding van de
leerkracht heeft positief effect. Een onderzoekende houding is ook pedagogisch gezien
belangrijk qua nieuwsgierigheid, willen weten/begrijpen, etc.
Goede onderzoekshouding:
- Nieuwsgierigheid - kritische zin
- Bevooroordeeldheid en objectiviteit - nauwkeurigheid en zorgvuldigheid
- Respect voor kracht van bewijs - behoedzaamheid bij trekken conclusies
- Bereidheid samen te werken
Manieren van materiaal verkennen:
- Doen om het doen: op het water slaan.
- Een resultaat willen bereiken: water in de goot tegenhouden resultaat interessant.
- Onderzoeken hoe voorwerpen reageren: aanraken, omduwen eigenschap
interessant.
- Variabelen verkennen: factoren die invloed hebben op dingen: als…dan, blazen.
- Onderzoeken opzetten vanuit een bewuste vraag: planmatige vorm.
Eerste 3 fases zijn de vrije exploratiefase/aanrommelingsfase.
Probleemoplossend handelen: probleem systematisch benaderen, herkennen van factoren
die invloed hebben en deze een voor een beoordelen. Er zijn 3 fases hier in:
Aanpak Bedoeling kinderen Leerresultaat
Ongericht, verkennend, zomaar iets doen Ligt niet vast Ervaring/vrije exploratie
Intuïtief, niet planmatig, gissen en missen Ligt vast Beginnend inzicht
Systematisch, gepland Ligt vast Verdieping van inzicht
De eerste 2 fases gebeuren (te) weinig op de basisschool. Enkel bij de kleuters misschien.
Op geschikte momenten zal het niet vaak spontaan opstaan, maar je kunt het wel helpen
met spullen, problemen, etc. (verwondermoment, hersenkraker).
Succesvol onderzoekend leren zorgt ervoor dat leerlingen vertrouwen op hun eigen
denkkracht, krijgen sneller inzichten, stellen vragen, werken samen, etc.
Hoofdstuk 12:
Je kunt verschillende bedoelingen hebben met vragen die je stelt. Soorten vragen:
- Waarderingsvragen: bewustmaken van waarde aan planten, dieren en zaken uit
levenloze natuur i.v.m. duurzame ontwikkeling en natuurbeleving. Bv: wat is jouw
lievelingsdier?
- Denkvragen: laten leerlingen echt nadenken. Voorspellingsvragen zijn effectief
omdat het denkbeelden en concepten opent. Het werkt in de zone van naaste
ontwikkeling door vanuit eigen niveau en ervaring te kunnen gaan nadenken. Bv:
‘Wat denk je dat er gebeurt als?’ Vervolgvraag: ‘Hoe kom je op dat idee?’
uitwisseling van verschillende denkbeelden. Tijdens het onderzoek ga je het testen,
en worden denkbeelden bijgesteld.
- Operationele vragen: nodigen uit met materiaal bezig te gaan wat een ontdekking
oplevert. Ze leiden tot onderzoekend leren, en voorspellingsvragen stimuleren het
denkproces daarbij.
- Waarnemingsvragen: bij sommige materialen is er spontaan nieuwsgierigheid. Je
stelt vragen die stimuleren alle zintuigen te gebruiken. Bv: wat voel je?
- Vergelijkingsvragen: als het niet meteen interessant is, kun je deze stellen. Deze
richten aandacht op verschillen en overeenkomsten (sorteren, classificeren,
determineren en seriëren). Bv: welke grond heeft de grofste korrel?.
