Hi, hier een geschiedenis samenvatting van hoofdstuk 5 uit het MEMO VWO geschiedenisboek. De samenvatting is overzichtelijk en de begrippen zijn dikgedrukt en hebben een andere kleur, zodat je ze makkelijk kunt opzoeken!
Hoofdstuk 6 – Een nieuwe republiek in Europa
6.1 De opstand in Europees perspectief
Strijd om geloof en centralisatie
Er waren niet alleen religieuze spanningen in de NL'en maar ook in Frankrijk en het
Duitse rijk >> verweven met strijd over centralisatie van het bestuur
Frankrijk:
- in 16e en 17e eeuw verscheurd door godsdiensttwisten
- calvinisme in het begin van 16e eeuw vooral in zuiden en westen aanhang
gewonnen
> toenmalige vorst geen baat bij introductie nieuw geloof, ook niet bij felle
onderdrukking
>> veranderde toen Franse adel verdeeld in katholiek en hugonoots (calvinistisch)
verbond >> beide partijen koning voor zich trachtten
// voorkomen koning te veel macht naar zich toe trekken
- midden 16e eeuw: twisten tussen katholieke en protestante edelen tot uitbarsting
>> rust keerde terug in 15998: hugonoten enige vrijheid godsdienstuitoefening (Edict
van Nantes)
Duitse rijk:
- macht verdeeld over allerlei vorsten en geestelijken
> aantal bekeerd tot nieuw geloof >> conflict met Karel V (katholieke keizer)
>> oorlogen: godsdienstoorlogen, ook andere factoren een rol:
Vorsten die hun zelfstandigheid en regionale macht wilden behouden streden tegen
Karel V (wilde politiek meer naar zijn hand zetten)
- godsdienstvrede van Ausburg 1555: keizer erkende dat elke vorst eigen religie
mocht kiezen en dat onderdanen die keuze zouden volgen
// aanvaren beperking politieke macht >> halve eeuw relatieve rust
Vanaf 1618: verwikkeld in verschrikkelijke oorlog
>> godsdienstoorlog en opnieuw intern Duitse strijd: inzet keizerlijke macht over rijk
> katholieke Habsburgse keizers streven naar vergroting macht
>> verzet protestantse en katholieke vorsten
>> ook andere buitenlandse mogendheden vochten hun conflicten uit op Duits
grondgebied: land volledig uitgeput
1648: beide partijen oorlogsmoe
> vrede van Westfalen: Duitse vorsten in gezag hersteld
>> keizer definitief niet geslaagd zijn wil op te leggen aan de staten in het DR >>
lappendeken staatjes ipv. Centraal bestuurde staat
// elke vorst zelf bepalen welke godsdienst onderdanen zou belijden: katholicisme,
calvinisme of lutheranisme
(onderdanen kregen recht om vast te houden aan afwijkend geloof > huis en haard
opgeven en gebied vorst verlaten)
, Europese staten onderling vrede, maar bleef nog wel in ban van andere grote oorlog
met godsdienstige ondertoon: strijd tegen islamitisch Ottomaans Rijk.
Christenen en moslims hadden eerder al met elkaar gestreden: opmars van
islamitisch leger in Spanje en Frankrijk – kruistochten – Reconquista
1492: christelijk Spanje laatste moslimrijk verslagen, Reconquista probeerde uit te
breiden naar Noord-Afrika > mislukte
>> Spanje geconfronteerd met nieuwe machthebber: Ottomaans Rijk
- gesticht begin 14e eeuw door Turkse legerleider Osman I: op militair manier leest
geschoeid
- soldaten die succes hadden in strijd > beloond met stuk land > nieuwe
landveroveringen noodzakelijk
> Vanaf 16e eeuw: Turken beheersten Noord-Afrika
Succes Ottomaanse veroveringspolitiek dwong Europese staten tot samenwerking
- katholieken voelden bedreigd door twee kanten: Reformatie en islam
1529: coalitie Duitse, Oostenrijkse en Italiaanse staten voorkwam dat Wenen in
Turkse handen viel
2e helft 16e eeuw: Spanjaarden en Italianen Heilige Liga tegen Ottomanen, onder
leiding van paus
>> belangrijke overwinningen geboekt maat niet slagen Turken definitief verslaan
>> Spanje strijden bij meerdere fronten: tegen FR-ENG-NL opstandelingen en de
Turken
17e eeuw: strijd tegen Turken bleef doorgaan
> belegerden in 1683 Wenen opnieuw
>> opnieuw breed Europees coalitie om stad te ontzetten
>> keerpunt: Balkan tot 19e eeuw grotendeels Turks, Ottomaans rijk slaagde er na
1683 niet meer in Europees grondgebied veroveren
De Nederlanden in opstand
De Nederlanden was ook in kritiek gerezen op de rooms-katholieke kerk > vooral
calvinisme aanhang. De Nederlanden behoorden tot het Spaanse Habsburgse Rijk
en voor de overtuigd katholieke heersers, Karel V en Filips II, was deze 'ketterse'
beweging absoluut onverteerbaar:
1) ketterij was een vorm van majesteitsschennis: een 'misdrijf' dat streng vervolgd
moest worden. Gebeurde ook na invoering 'bloedplakkaten' van Karel V
2) in NL centralisatiepolitiek, meer greep verkrijgen op alle gebieden: gebruik
geschoolde ambtenaren, niet afkomstig uit lokale adel en loyaal aan vorst
>> adel meer beroofd van invloed en privileges en voelde zich in traditionele positie
van bestuurder aangetast // Spaanse vorsten moeilijk om adel heen: voor oorlogen
en centralisatiepolitiek belasting heffen > kan niet zonder toestemming adel
3) veel mensen verontwaardigd over terdoodveroordeling van ketters: mensen die
niemand kwaad deden en een afwijkende godsdienstige opvatting hadden
>> ook Willem van Oranje vond de vervolgingen verschrikkelijk: wilde compromis
met Spaanse vorst over godsdienstvrijheid en over meer vrijheid om de Nederlanden
naar eigen inzicht te besturen >> compromis uitgesloten
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper abcd3. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,99. Je zit daarna nergens aan vast.
