Nier 1
Inhoudsopgave
Fysiologie van de nier – functies van de nier .................................................................................................... 4
Regulatie extracellulair volume & bloeddruk...................................................................................................... 4
Regulatie van de osmolariteit ............................................................................................................................. 4
Behoud van ionenbalans ..................................................................................................................................... 5
Homeostase van de pH ....................................................................................................................................... 5
Uitscheiding van afvalstoffen ............................................................................................................................. 6
Productie van hormonen .................................................................................................................................... 6
Fysiologie van de nier ......................................................................................................................................... 7
Fysiologie van de nier – glomerulaire filtratie ................................................................................................ 10
Glomerulus ........................................................................................................................................................ 10
Podocyt met ‘foot processes’ ............................................................................................................................ 10
Glomerulaire filtratie barrière .......................................................................................................................... 10
Glomerulaire Filtratie Rate (GFR)...................................................................................................................... 10
Toepassingen en oefeningen fysiologie van de nier ....................................................................................... 15
Normale histologie van het nefron ................................................................................................................. 16
Algemene kenmerken ....................................................................................................................................... 16
Bloedvoorziening .............................................................................................................................................. 17
Nefron – glomerulus ......................................................................................................................................... 18
Nefron – tubuli .................................................................................................................................................. 21
Juxtaglomerulair apparaat ............................................................................................................................... 23
Tubulaire reabsorptie, secretie en excretie .................................................................................................... 24
Reabsorptie ....................................................................................................................................................... 24
Reabsorptie ....................................................................................................................................................... 25
Secretie ............................................................................................................................................................. 27
Excretie ............................................................................................................................................................. 27
Tubulaire functie: reabsorptie, secretie en excretie; voorbeelden uit de klinische praktijk ............................ 28
SGLT2 inhibitoren .............................................................................................................................................. 28
Penicilline en probenecid .................................................................................................................................. 29
1
,Nierfunctiemeting (zie ook aangepaste slides op BB) ..................................................................................... 30
Het begrip klaring ............................................................................................................................................. 30
Inulineklaring .................................................................................................................................................... 30
Glomerular filtration rate (GFR)........................................................................................................................ 30
Oefeningen nierfunctiemeting ....................................................................................................................... 32
Zuur-base evenwicht ...................................................................................................................................... 33
Inleiding ............................................................................................................................................................ 33
Zelfstudie zuurbase-evenwicht ......................................................................................................................... 36
Casussen ........................................................................................................................................................... 37
Zoutbalans en extracellulair volume (ECV) ..................................................................................................... 39
Total Body Water (TBW) ................................................................................................................................... 39
Zoutbalans/behoud ECV ................................................................................................................................... 39
Tubuloglomerulaire feedback (JGA) .................................................................................................................. 39
Waterbalans................................................................................................................................................... 42
TBW .................................................................................................................................................................. 42
Waterbalans ..................................................................................................................................................... 42
ADH ................................................................................................................................................................... 43
ADH effect nier .................................................................................................................................................. 44
Concentreren en dilueren van urine .................................................................................................................. 44
ADH ................................................................................................................................................................... 46
Zoutbalans en waterbalans – toepassingen en oefeningen ............................................................................ 48
Zoutbalans versus waterbalans ........................................................................................................................ 48
Kaliumbalans.................................................................................................................................................. 50
Kalium ............................................................................................................................................................... 50
Kaliumbalans .................................................................................................................................................... 50
Kalium en de membraanpotentiaal .................................................................................................................. 50
Hypokaliëmie – symptomen.............................................................................................................................. 51
Hyperkaliëmie – symptomen ............................................................................................................................ 51
Kaliumbalans .................................................................................................................................................... 52
Kaliumbalans en zuur-base ............................................................................................................................... 53
Oorzaken ........................................................................................................................................................... 53
Behandeling hyperkaliëmie............................................................................................................................... 54
2
, Behandeling hypokaliëmie ................................................................................................................................ 55
Transport in de nier ........................................................................................................................................ 56
Natrium (Na+) ................................................................................................................................................... 56
Chloor................................................................................................................................................................ 57
Waterreabsorptie ............................................................................................................................................. 58
Kalium (K+) ........................................................................................................................................................ 59
Andere molecules.............................................................................................................................................. 60
Overzicht ........................................................................................................................................................... 64
3
,Fysiologie van de nier – functies van de nier
1. Regulatie extracellulair volume en bloeddruk
2. Regulatie osmolariteit
3. Behoud van ionen balans
4. Homeostatische regulatie pH
5. Uitscheiding van afvalstoffen
6. Aanmaak van hormonen
Regulatie extracellulair volume & bloeddruk
Factoren met invloed op de mean arterial pressure
Regulatie van de osmolariteit
• Osmolariteit = de “tonus” van in het ECV opgeloste deeltjes
o Osmolariteit: mOsm/L plasma
o Osmolaliteit: mOsm/kg water
→ Concentratie aan osmotisch werkzame deeltjes per eenheid oplosmiddel
o Toniciteit = osmotisch actieve deeltjes in de oplossing per eenheid oplosmiddel
(deeltjes die niet door membraan kunnen)
• Osmolariteit wordt constant gehouden door de nieren (± 280 mOsM) en voornamelijk
bepaald door de Na+-concentratie en die van glucose en ureum in plasma
o Effectieve Osm (= toniciteit) = [Na+] x 2 + glucose
o H2O doet de cel zwellen of krimpen volgens de variatie in IC of EC toniciteit
4
, Toediening oplossing aan het extracellulair volume
Belangrijk bij bv. infuustherapie
Behoud van ionenbalans
• De uitscheiding van ionen in de urine wordt continu bijgestuurd door de nieren, in relatie tot
de inname en de behoefte om concentraties op peil te houden
• Na+ is het voornaamste elektrolyt betrokken bij de regulatie van het extracellulair vocht en
van de osmolariteit
• K+ en Ca2+ worden ook nauw gereguleerd door de nier (belangrijk voor elektrochemische
gradiënt)
Homeostase van de pH
• De pH van het plasma wordt constant gehouden tussen 7,38-7,42
• Wanneer de zuurtegraad toeneemt (bv. inspanning of ongereguleerde diabetes), zal de nier:
o Overtollig H+ gaan uitscheiden
o HCO3- proberen vast te houden
• Hoewel de nier een belangrijke rol speelt in de homeostase van de pH, werkt deze buffer
trager dan de longen wat betreft het corrigeren van de afwijkingen
Zuurbase verstoring
Reactie op metabole acidose
5
Inhoudsopgave
Fysiologie van de nier – functies van de nier .................................................................................................... 4
Regulatie extracellulair volume & bloeddruk...................................................................................................... 4
Regulatie van de osmolariteit ............................................................................................................................. 4
Behoud van ionenbalans ..................................................................................................................................... 5
Homeostase van de pH ....................................................................................................................................... 5
Uitscheiding van afvalstoffen ............................................................................................................................. 6
Productie van hormonen .................................................................................................................................... 6
Fysiologie van de nier ......................................................................................................................................... 7
Fysiologie van de nier – glomerulaire filtratie ................................................................................................ 10
Glomerulus ........................................................................................................................................................ 10
Podocyt met ‘foot processes’ ............................................................................................................................ 10
Glomerulaire filtratie barrière .......................................................................................................................... 10
Glomerulaire Filtratie Rate (GFR)...................................................................................................................... 10
Toepassingen en oefeningen fysiologie van de nier ....................................................................................... 15
Normale histologie van het nefron ................................................................................................................. 16
Algemene kenmerken ....................................................................................................................................... 16
Bloedvoorziening .............................................................................................................................................. 17
Nefron – glomerulus ......................................................................................................................................... 18
Nefron – tubuli .................................................................................................................................................. 21
Juxtaglomerulair apparaat ............................................................................................................................... 23
Tubulaire reabsorptie, secretie en excretie .................................................................................................... 24
Reabsorptie ....................................................................................................................................................... 24
Reabsorptie ....................................................................................................................................................... 25
Secretie ............................................................................................................................................................. 27
Excretie ............................................................................................................................................................. 27
Tubulaire functie: reabsorptie, secretie en excretie; voorbeelden uit de klinische praktijk ............................ 28
SGLT2 inhibitoren .............................................................................................................................................. 28
Penicilline en probenecid .................................................................................................................................. 29
1
,Nierfunctiemeting (zie ook aangepaste slides op BB) ..................................................................................... 30
Het begrip klaring ............................................................................................................................................. 30
Inulineklaring .................................................................................................................................................... 30
Glomerular filtration rate (GFR)........................................................................................................................ 30
Oefeningen nierfunctiemeting ....................................................................................................................... 32
Zuur-base evenwicht ...................................................................................................................................... 33
Inleiding ............................................................................................................................................................ 33
Zelfstudie zuurbase-evenwicht ......................................................................................................................... 36
Casussen ........................................................................................................................................................... 37
Zoutbalans en extracellulair volume (ECV) ..................................................................................................... 39
Total Body Water (TBW) ................................................................................................................................... 39
Zoutbalans/behoud ECV ................................................................................................................................... 39
Tubuloglomerulaire feedback (JGA) .................................................................................................................. 39
Waterbalans................................................................................................................................................... 42
TBW .................................................................................................................................................................. 42
Waterbalans ..................................................................................................................................................... 42
ADH ................................................................................................................................................................... 43
ADH effect nier .................................................................................................................................................. 44
Concentreren en dilueren van urine .................................................................................................................. 44
ADH ................................................................................................................................................................... 46
Zoutbalans en waterbalans – toepassingen en oefeningen ............................................................................ 48
Zoutbalans versus waterbalans ........................................................................................................................ 48
Kaliumbalans.................................................................................................................................................. 50
Kalium ............................................................................................................................................................... 50
Kaliumbalans .................................................................................................................................................... 50
Kalium en de membraanpotentiaal .................................................................................................................. 50
Hypokaliëmie – symptomen.............................................................................................................................. 51
Hyperkaliëmie – symptomen ............................................................................................................................ 51
Kaliumbalans .................................................................................................................................................... 52
Kaliumbalans en zuur-base ............................................................................................................................... 53
Oorzaken ........................................................................................................................................................... 53
Behandeling hyperkaliëmie............................................................................................................................... 54
2
, Behandeling hypokaliëmie ................................................................................................................................ 55
Transport in de nier ........................................................................................................................................ 56
Natrium (Na+) ................................................................................................................................................... 56
Chloor................................................................................................................................................................ 57
Waterreabsorptie ............................................................................................................................................. 58
Kalium (K+) ........................................................................................................................................................ 59
Andere molecules.............................................................................................................................................. 60
Overzicht ........................................................................................................................................................... 64
3
,Fysiologie van de nier – functies van de nier
1. Regulatie extracellulair volume en bloeddruk
2. Regulatie osmolariteit
3. Behoud van ionen balans
4. Homeostatische regulatie pH
5. Uitscheiding van afvalstoffen
6. Aanmaak van hormonen
Regulatie extracellulair volume & bloeddruk
Factoren met invloed op de mean arterial pressure
Regulatie van de osmolariteit
• Osmolariteit = de “tonus” van in het ECV opgeloste deeltjes
o Osmolariteit: mOsm/L plasma
o Osmolaliteit: mOsm/kg water
→ Concentratie aan osmotisch werkzame deeltjes per eenheid oplosmiddel
o Toniciteit = osmotisch actieve deeltjes in de oplossing per eenheid oplosmiddel
(deeltjes die niet door membraan kunnen)
• Osmolariteit wordt constant gehouden door de nieren (± 280 mOsM) en voornamelijk
bepaald door de Na+-concentratie en die van glucose en ureum in plasma
o Effectieve Osm (= toniciteit) = [Na+] x 2 + glucose
o H2O doet de cel zwellen of krimpen volgens de variatie in IC of EC toniciteit
4
, Toediening oplossing aan het extracellulair volume
Belangrijk bij bv. infuustherapie
Behoud van ionenbalans
• De uitscheiding van ionen in de urine wordt continu bijgestuurd door de nieren, in relatie tot
de inname en de behoefte om concentraties op peil te houden
• Na+ is het voornaamste elektrolyt betrokken bij de regulatie van het extracellulair vocht en
van de osmolariteit
• K+ en Ca2+ worden ook nauw gereguleerd door de nier (belangrijk voor elektrochemische
gradiënt)
Homeostase van de pH
• De pH van het plasma wordt constant gehouden tussen 7,38-7,42
• Wanneer de zuurtegraad toeneemt (bv. inspanning of ongereguleerde diabetes), zal de nier:
o Overtollig H+ gaan uitscheiden
o HCO3- proberen vast te houden
• Hoewel de nier een belangrijke rol speelt in de homeostase van de pH, werkt deze buffer
trager dan de longen wat betreft het corrigeren van de afwijkingen
Zuurbase verstoring
Reactie op metabole acidose
5