College 1 geschiedenis van opvoeding en onderwijs
Bij ons zijn scholen vrij wat en hoe ze onderwijzen, daarom verschillen ze. Deze cursus zullen
wij leren waarom wij deze vrijheid hebben.
Het boek heeft een bepaalde structuur, het is ingedeeld in 4 thema’s:
1. Pedagogische stromingen
2. Kind, jeugd en gezin
3. Speciale onderwijs
4. Onderwijs
Chronologisch
1. Republiek – vroegmoderne tijd (ca. 1500-1800) – h1, 4, 8 en 11
2. 19e eeuw – h2, 5, 9 en 12
3. 20e eeuw – h3, 6, 7, 10, 13 en 14
Ongeveer de helft van de inhoud gaat over de 20e eeuw
12 colleges ondersteunen zelfstandig bestuderen boek door verhelderen
1. Samenhang gelijktijdige ontwikkelingen, b.v. clusters van vernieuwing ca. 1800
(Verlichting) en ca. 1900 (Reform)
2. Rode draad van (dis)continuïteit in opvoeding en onderwijs
3. Samenhang met context (maatschappij en cultuur van toen)
Thema’s hoorcolleges Bakker
1) Inleiding – Kindertijd ca. 1500-1800
2) Pedagogische stromingen ca. 1500-1700
3) De Verlichting (18e eeuw) I (Eng., Frankrijk)
4) De Verlichting (ca. 1800) II (Duitsland)
5) Nationaal onderwijs (19e eeuw)
6) Opvoeden tussen Verlichting, Romantiek en religie (19e eeuw)
7) Schoolstrijd en leerplicht (19e eeuw)
8) Zorg voor kind en gezin (20e eeuw)
9) Kinderbescherming (20e eeuw)
10) Reformpedagogiek en vernieuwing in het basisonderwijs (20e eeuw)
11) Voortgezet onderwijs in verandering (na 1863)
12) Speciaal onderwijs (m.n. 20e eeuw)
Responsiecollege (Bakker & Amsing): vragen tevoren indienen (p. boek 2010)
Vanaf de verlichting bestaat er nationaal onderwijs.
Reformpedagogiek wil door onderwijs de samenleving verbeteren naar een nieuwe
samenleving en wil zich aansluiten bij kinderen.
Bronnen voor pedagogische geschiedenis:
4 categorieën
1) Prescriptief (normatief):
• Adviesboeken, etiquette, moralistische traktaten
2) Descriptief (feitelijk):
, • Statistiek, jaarverslagen
• Archieven van overheid, rechtbank, kerk, kindertehuizen, verenigingen
3) Egodocumenten(gaan over ego, over belevenis van iemand zelf):
• Brieven, dagboeken, autobiografieën
4) Literaire fictie: (realistische) romans
COLLEGE 1 hoofdstuk 4
Er werden allerlei afbeeldingen gebruikt om een les/boodschap mee te geven hoe je een
kind wel en hoe je een kind niet op moet voeden. Dit werd niet altijd direct gedaan maar ook
door hints zoals een aap of gezegdes.
Kindertijd ca. 1500-1800 in West-Europa: een debat
- Debat tussen historici: evolutionisten die zagen grote veranderingen in de
geschiedenis (1960-1987) en revisionisten (1983-1995)
a) evolutionisten: nadruk op discontinuïteit
- ‘Uitvinding van de kindertijd’ (Schama) in de republiek in de 17e eeuw ontdekt
zou zijn dat kinderen anders zijn dan volwassen
- ‘Ontdekking van het kind’ (Ariès) in de 17e eeuw het kind wordt ontdekt
(Frankrijk) kinderen hebben opvoeding en morele lessen nodig
- ‘Ontstaan van het moderne gezin’ (Shorter) rond 1800 is de liefde tussen ouder
en kind ontstaan door economische ontwikkeling
- ‘Emotionalisering van het gezinsleven’ (Stone) in Engeland werd in de 17e eeuw
het gezin emotioneler
Bronnen: m.n. teksten van moralisten
b) revisionisten: nadruk op continuïteit rond 1500 bestond het warme al en dat
baseren ze op studies van dagboeken etc. ouderliefde zou allang bekend zijn
– Kindertijd, ouderliefde en erkenning belang van opvoeding al ca.1500 in
Europa
Bronnen: m.n. egodocumenten
Onderzoekers: b.v. Linda Pollock, Rudolf Dekker
Philip Aries (1960) = 1e evolutionist, dag:
Ontstaan ‘kindertijd’ in 17e eeuw: sentiment de l’enfance
• Ontdekking kwetsbaarheid en vormbaarheid kind
• Ontstaan aparte kinderwereld (vooral school hij las het belang van onderwijs aan
jongens (priesters)) - groeiende afstand kind – volwassene kind scholen en vormen
naar een goede burger.
• Schooldiscipline motor die het aandreef
Ontstaan intiem gezinsleven in 18e eeuw: sentiment de la famille
Bronnen: woordenboeken, moralistische traktaten, afbeeldingen, kleding, spelen
Enfance betekende vroeger nog veel meer maar in de 17e eeuw werd dat woord gebruikt
voor kinderen
In Nederland hadden we in de 16e eeuw al begrippen zoals gezin
, Oudste gezin portret (1530)
Man is heilig heel groot
Voor het eerst dat de kinderen zo blij en vrij worden afgebeeld
1652 Willem van Kerckhof met gezin. In Nederland waren
de gezinnen niet zo groot, meestal 4 personen omdat er zoveel stierven.
In de 17e eeuw werden kinderen ook voor het eerst alleen afgebeeld. In de 17 e eeuw
krijgen kleine jongentjes andere kleding aan dan grotere jongens = bewijs er is een idee
voor leeftijd, voorbeeld hieronder: maar is alleen voor jongentjes te zien
De schilder verwijst ernaar dat er een overgangstijd
dat spelen niet meer voor iedereen is maar dat spelen iets voor kinderen is 17 e eeuw
