Aantekeningen Neuropsychological rehabilitation and treatment (PSMNB-5)
College 1 15-04-2020 Mechanisms of recovery and treatment planning (H1, H3-H5)
Revalidatie en behandeling
Behandeling: zorg gegeven aan een patiënt door een professional.
• Bijv. toediening van medicijnen of operaties, om te zorgen dat een patiënt geneest.
Revalidatie: tweerichtings interactief proces (tussen patiënt en professional) om een
optimaal welzijn te bereiken voor een individu (fysiek, psychologisch, sociaal, beroepsmatig;
deze behoeften moeten eerst in kaart gebracht worden voor het individu voor de
behandeling/revalidatie). Dus bij revalidatie is het doel niet om iemand weer gezond te
maken/te genezen. Er is geen one-size fits all benadering.
Historische mijlpalen
Oude Egyptenaren (ongeveer 1600 jaar voor Christus):
- Beschrijving van 48 gevallen van behandeling van (hersen)letsel
- Eerste verschijning van de term ‘brein’ in elke taal
- Liever behandeling dan revalidatie
- Wonden werden op dag 1 behandeld met vers vlees en de volgende dagen met vet,
honing en pluisjes
- Er was geen hechting van wonden met open TBI’s. Waarom? Misschien om te
voorkomen dat de intracraniale druk zou stijgen als je de wond dicht maakt.
- Aanbeveling om in sommige gevallen rechtop te zitten (om een verhoogde
intracraniale druk tegen te gaan?)
- Geen behandelingen genoemd voor de behandeling van TBI.
Eerste Wereldoorlog:
- Meer overlevenden met schotwonden aan het hoofd opende moderne revalidatie.
- Kurt Goldstein behandelde soldaten aan het front voordat ze naar therapie gestuurd
werden: aanbevelingen over therapie voor beperkingen in spraak, lezen en schrijven.
- Walter Poppelreuter behandelde soldaten met visuospatiale en visueel perceptuele
stoornissen en besprak beroepsrevalidatie.
Tweede Wereldoorlog:
- Alexander Romanovich Luria (leidde een onderzoeksteam in en leger ziekenhuis):
werkte aan manieren om psychische disfuncties bij hersenbeschadigde patiënten te
compenseren en stelde dat patiënten in zijn of haar sociale context beschouwd
moeten worden!
- Oliver Zangwill (1947): introductie van drie hoofdbenaderingen: compensatie,
vervanging en directe hertraining -> beïnvloeden ons huidige begrip van revalidatie.
Functies verbeteren voor het individu door compensatie. Het is afhankelijk van wat
belangrijk is voor een bepaald persoon.
Meer recente tijden:
- Eerste ‘Cognitive Rehabilitation’ programma werd opgestart door Leonard Diller,
New York (1976)
1
, - Acceptatie van een holistische benadering die cognitie, emotie en gedrag met elkaar
verbindt. Hier werken we tegenwoordig nog mee. We gaven het idee op dat elke
functie geïsoleerd kan worden tijdens beoordeling en behandeling, in plaats daarvan
is alles aan elkaar gekoppeld (emotie, cognitie, gedrag). Bij voorkeur wordt er in een
multidisciplinair team gewerkt.
Hiërarchische stadia van holistische programma’s (Ben-Yishay & Prigatano, 1990)
1. Het verhogen van het bewustzijn van wat er gebeurd is.
2. Meer acceptatie en begrip van wat er gebeurd is.
3. Bieden van strategieën of oefeningen om problemen te verminderen.
4. Het ontwikkelen van compenserende vaardigheden.
5. Bieden van beroepsadvies
Hier kun je ook zien hoe belangrijk beoordeling is. Beoordeling is de eerste stap richting een
behandeling.
Vroeg model van neuropsychologische behandeling (Gross & Schutz, 1986): dit is ook een
hiërarchisch model -> bouwt op elkaar op
1. Omgevingscontrole
Patiënten die niet kunnen leren, moeten behandeld worden met technieken voor
omgevingscontrole. Er is geen hulpbron beschikbaar bij de patiënt, dan moeten we de
omgeving aanpassen, dus dat het veilig is (niet te veel afleiding, dat er geen obstakels
aanwezig zijn). Dit is alleen van toepassing als de patiënt helemaal niet in staat is om te
leren, dan passen we de omgeving aan de mogelijkheden van de patiënt aan.
2. Stimulus-respons (S-R) conditionering
Als een patiënt wel kan leren, maar niet kan generaliseren, dan hebben we stimulus-respons
conditionering nodig. Leren welke respons volgt op een bepaalde stimulus. De persoon kan
geen strategie toepassen in vergelijkbare situaties, maar elke keer als een stimulus
gepresenteerd wordt, moet een respons volgen.
3. Vaardigheidstraining
Patiënten die kunnen leren en generaliseren, maar zichzelf niet kunnen monitoren, moeten
een vaardigheidstraining krijgen. Vaardigheidstraining houdt in: het leren een strategie die in
vergelijkbare situaties gebruikt kan worden als waarin het aangeleerd is. Het is voor deze
patiënten niet mogelijk om het eigen gedrag te observeren/controleren en aan te passen.
4. Strategievervanging
De mensen die zichzelf kunnen monitoren zullen profiteren van strategievervanging. Ze
kunnen de strategie toepassen, vervangen en ze kunnen verschillende strategieën
toepassen.
5. Cognitieve cyclus
De personen die al het bovenstaande beheersen, zijn in staat om hun eigen doelen te stellen
en zijn het best geschikt voor de behandeling die opgenomen is in het cognitieve cyclus
model.
2
,Afhankelijk van de bronnen die nog aanwezig zijn, kunnen meer complexe technieken
toegepast worden om het functioneren van de patiënt te verbeteren.
Inhoud van de onderwerpen van deze cursus
v Mechanismen van herstel en behandelplanning
v Revalidatie bij ernstige psychische aandoeningen (Dr. Lisette van der Meer)
v Revalidatie van gezichtsstoornissen (verwaarlozing en hemianopsie) (Dr. Gera de
Haan)
v Evidence-based revalidatie en behandeling
v Revalidatie van cognitieve stoornissen
v Toegepaste neurowetenschappen bij revalidatie: neuroprosthetica, BCI’s &
neurofeedback (NFB), TMS (Dr. Stefanie Enriquez-Geppert)
v Revalidatie van sociaal communicatieve en sociaal cognitieve stoornissen
v Technologie in revalidatie
è 8 onderwerpen in 7 colleges.
Literatuur
Geselecteerde hoofdstukken uit het boek: Wilson, B.A., Winegardner, J., van Heugten, C.M.,
& Ownsworth, T., (2017). Neuropsychological rehabilitation: The international handbook (1st
ed.). Abingdon, Oxon; New York, NY: Routledge + relevante geselecteerde artikelen per
onderwerp (raadpleeg Nestor voor een lijst met documenten en links) & 1 ander hoofdstuk
is beschikbaar via de reader in de U-order.
Tentamen
Online tentamen met open vragen!
v Open vragen over verschillende (alle) onderwerpen van de cursus.
v Voorbeeld (online) tentamenvragen worden op Nestor verstrekt.
v Houd er rekening mee dat voorbeeldtentamenvragen GEEN:
o Informatie geven over de moeilijkheidsgraad van alle tentamenvragen.
o Informatie geven over de verhoudingen van tentamenvragen die gericht zijn
op de literatuur of de collegeslides.
o Informatie geven over bepaalde onderwerpen die mogelijk belangrijker zijn
dan andere voor het tentamen.
Wie behandelen we?
In deze cursus richten we ons vooral op de visuele, cognitieve, sociaal cognitieve en sociaal
communicatieve stoornissen en hoe we deze stoornissen kunnen behandelen. Maar wie zijn
de patiënten die we behandelen? Dus welke groepen worden verwezen naar
neuropsychologische revalidatie? Hieronder volgt een kort overzicht van deze groepen.
Groepen verwezen naar neuropsychologische revalidatie - Volwassenen met niet-
progressief hersenletsel
Traumatisch hersenletsel (TBI): verandering van de hersenfunctie
veroorzaakt door een externe kracht.
• Ziekenhuisopnamecijfers van ongeveer 150 tot 250 per
100.000
3
, • Het hoogst bij jonge kinderen, oudere adolescenten en ouderen.
• Deze hersenletsels kunnen diverse en langdurige cognitieve en gedragsbeperkingen
veroorzaken, ook afhankelijk van de ernst van het trauma. Dit moet behandeld
worden.
Beroerte: ziekte van de bloedvaten die de hersenen
voeden. Bloeding of ischemie: een blokkade van de
bloedvoorziening.
• Incidentie van 94-117 per 100.000 voor leeftijd
aangepaste persoonsjaren.
• Door toenemende vergrijzing en betere overlevingskansen neemt de last toe.
• Diverse cognitieve, emotionele en gedragsmatige gevolgen treden op waarvoor
behandeling nodig is.
Encefalitis: ontsteking van het hersenweefsel
• Hersenschade veroorzaakt door infectie en/of zwelling van de hersenen.
• Ongeveer 6 gevallen per 100.000 (voor alle leeftijdsgroepen).
• Diverse cognitieve, emotionele en gedragsmatige gevolgen.
Anoxie: deprivatie van zuurstof resulterend in hersenschade
• De belangrijkste oorzaak is een hartstilstand: 1-2 per 1.000 personen per jaar.
• Andere oorzaken: embolie, vergiftiging, overdosis drugs, ophanging, bijna verdrinking
of als gevolg van een beroerte/TBI.
• Vaak voorkomende symptomen, zoals cognitieve problemen, emotionele problemen
(depressie, angst), posttraumatische stress, verminderde kwaliteit van leven.
Epilepsie:
• Terugkerende, niet uitgelokte epileptische aanval (of hoge kans na een enkele
epileptische aanval).
• Meerdere oorzaken kunnen tot epileptische aanvallen leiden.
• Meest voorkomende neurologische aandoening en comorbiditeit.
Volwassenen met progressief hersenletsel
Er bestaat naast niet-progressief hersenletsel ook progressief hersenletsel. Mensen met
progressief hersenletsel moet je minstens 2x zien om te beoordelen of er sprake is van een
stoornis/afname van het functioneren in de loop van de tijd.
Dementie, de ziekte van Parkinson, de ziekte van Huntington, hersentumor, multiple sclerose:
• Progressieve achteruitgang van de cognitieve functies.
• De cognitieve achteruitgang verloopt geleidelijk, in veel gevallen resulterend in een
ernstige vermindering of zelfs verlies van het vermogen om dagelijkse activiteiten uit
te voeren.
• Revalidatie focus kan verschillen van niet-progressief neuropsychologische
aandoeningen (kunnen verbetering in prestaties vertonen over de tijd, dus bijv.
compensatie, maar bij progressieve aandoeningen worden de prestaties slechter in
de loop van de tijd).
4
