Uitgebreide college aantekeningen van het tweedejaars vak: 'Kwalitatieve methoden in de sociale wetenschappen' gegeven aan de Rijksuniversiteit Groningen. Aan bod komen alle colleges:
1: Basis
2: Onderzoeksdesign
3: Verbale data
4: Data beyond talk
5: Kwalitatieve data analyse
6: Rapporteren
College aantekeningen Kwalitatieve methoden in de sociale wetenschappen (2019-
2020)
College 1 – 24 april 2020 (basis)
Het hoe en waarom van kwalitatief onderzoek:
• Pluralisatie van levenswerelden: we hebben een samenleving gekregen met steeds
meer sociale en culturele subsystemen. Voor het doen voor onderzoek is dit minder
gunstig. Het is namelijk lastig om een algemene conclusie te trekken als de bevolking
uit zoveel verschillende subgroepen bestaat.
• Weinig bekend over sommige doelgroepen: hierbij is het beter om kwalitatief
onderzoek te doen, omdat je dan open vragen kunt stellen.
➢ Voorbeeld: onderzoek naar Poolse immigranten in Amerika (the polish peasant
in America). De onderzoekers hebben persoonlijke documenten van deze
immigranten bestudeerd, om een beeld te krijgen van hun immigratie in de
voor hun nieuwe samenleving.
• Beperkingen kwantitatieve methoden: als je kijkt naar de resultaten van kwantitatief
onderzoek zijn de resultaten niet altijd praktisch toepasbaar.
➢ Disenchantment of sciences in plaats van of the world. In eerste instantie dacht
men dat de sciences de disenchantment of the world zouden bewerkstelligen
(de wereld aan ons zou openbaren), maar het lijkt er op dat er ook sprake is van
disenchantment of the sciences (het is toch een beetje tegengevallen wat de
wetenschap aan ons kan openbaren aan waarheden).
Kwalitatief onderzoek Kwantitatief onderzoek
Gericht op het proces: wat gebeurt er tijdens Gericht op meetbare variabelen: door
een behandeling? Hoe ervaren ouders een bijvoorbeeld het meten van een behandeling
behandeling? aan de hand van vragenlijsten.
Onderzoek vanuit het perspectief van de Onderzoek vanuit het perspectief van de
onderzochte. onderzoeker.
Micro-level: het is heel lokaal. Wat geldt er Macro-level: probeert meer over een grote
in deze subgroep in deze specifieke tijd? groep mensen iets te zeggen, neigt meer
naar algemene uitspraken.
Theoretische generalisatie: met Numerieke generalisatie: probeert met
verschillende methoden en uit verschillende numerieke methoden iets over een grote
perspectieven wordt gekeken naar wat je groep mensen te zeggen.
over een casus kunt zeggen.
Circulaire processen: de stappen die je doet Lineaire processen: de te nemen stappen en
staan niet van tevoren vast. de volgorde hiervan staan van tevoren vast.
Even suspended attention: je hebt een open Hypothesen
blik, je neemt alles mee wat er gebeurt.
Van data naar theorie: inductief onderzoek. Van theorie naar data: om vanuit theorie
middels data de hypothese te kunnen
bevestigen.
Inhoudelijke sampling: welke data is Statistische sampling: is de steekproef
relevant voor het onderzoek? representatief tegenover de populatie waar
we iets over willen zeggen?
Constructivisme: er zijn meerdere Positivisme: er is 1 waarheid en de
waarheden, wij construeren onze eigen wetenschap kan deze waarheid blootleggen.
waarheden en het gaat meer om de ➢ Realisme/essentialisme: de
stoornissen die waren er
, functionaliteit (viability) van een bepaalde altijd aan, zo af en toe
zienswijze. ontdekken we er weer één.
➢ Nominalisme: de stoornis
was niet altijd al een stoornis,
wij hebben op een bepaald
moment besloten dat bepaald
gedrag een stoornis moet
heten: wij maken de realiteit
van psychiatrische
stoornissen.
➢ Pragmatisme: wij maken de
stoornissen, maar dat doen
we op basis van wat we zien
en op basis van wat werkt in
de maatschappij.
Voorbeelden van kwalitatieve onderzoeksvragen m.b.t. vechtscheidingen:
• Hoe beleven kinderen een vechtscheiding?
• Hoe ontaardt een scheiding in een vechtscheiding?
• Wat zijn de behoeften en ervaringen van ouders die een vechtscheiding doormaken?
Voorbeelden van kwantitatieve onderzoeksvragen m.b.t. vechtscheidingen:
• Hoeveel kinderen zijn jaarlijks betrokken bij een vechtscheiding?
• Welke demografische kenmerken van ouders verhogen het risico op een
vechtscheiding?
• Hoeveel kinderen uit een vechtscheiding belanden in Jeugdzorg?
Je kunt ook kwalitatief en kwantitatief onderzoek allebei gebruiken: triangulatie. Triangulatie
kan verwijzen naar:
• Verschillende kwalitatieve methoden in combinatie gebruiken.
• Kwalitatieve en kwantitatieve methoden in combinatie gebruiken.
➢ Bevestigend: ze wijzen dan op ongeveer dezelfde uitkomsten.
➢ Aanvullend: ze vullen elkaar aan.
➢ Elkaar tegensprekend: ze spreken elkaar tegen. Een groepsbevinding kan
bijvoorbeeld haaks staan op wat je aantreft als je onderzoek doet op
individueel niveau (door uitgaan van groepsgemiddelden die niet
overeenkomen bij het individu).
Als je vanaf begin tot eind in een studie zowel kwalitatieve als kwantitatieve
onderzoeksmethoden gebruikt, is er sprake van mixed methods.
Theoretische kaders binnen kwalitatief onderzoek:
Bij kwalitatief onderzoek gaat men uit van het constructivisme. Binnen het constructivisme
worden 3 verschillende manieren onderscheiden van kijken naar de wereld/de werkelijkheid:
1. Symbolisch interactionisme: gaat uit van de betekenis die mensen geven aan bepaalde
situaties/objecten. In dit kader is Thomas Theorem van belang: op het moment als jij
een boom ziet als iets waar je in de schaduw kan zitten, reageer je anders dan als je
een boom ziet als een broedplaats voor spinnen.
2. Ethnomethodologie: richt zich niet zozeer op de subjectieve beleving van mensen,
maar kijkt naar het dagelijks leven en interacties tussen mensen. Interactie creëert
, sociale werkelijkheid. Discours analyse is belangrijk: hoe wordt er over bepaalde
fenomenen gepraat en geschreven binnen een samenleving?
3. Structuralisme: onbewuste, impliciete structuren liggen ten grondslag aan sociale
verschijnselen.
We zien tegenwoordig steeds meer dat er sprake is van triangulatie van deze perspectieven
i.p.v. een oorlog.
Vijf verschillende methoden van kwalitatief onderzoek:
1. Grounded Theory
2. Etnomethodologie
3. Narratieve studies
4. Etnografisch onderzoek
5. Hermeneutische benaderingen
1. Grounded Theory
In de jaren 60 deden Glaser en Strauss onderzoek naar het bewustzijn van ziekenhuispatiënten
over hun eigen naderende dood. Als patiënten zich hiervan bewustzijn, zouden dokters en
verplegend personeel bijvoorbeeld misschien anders met de patiënt om dan wanneer dit
bewustzijn er niet was. Gedurende deze studie ontwikkelden zij de grounded theorie.
Vanuit wat zij vonden in de praktijk ontwikkelden zij een theorie.
2. Etnomethodologie, Conversatie- en Discours Analyse
Garfinkel is de man achter de etnomethodologie: de studie van het dagelijks leven/de
methodologie van de mensen. Ook hij deed onderzoek volgens het bottum-up model. Door het
observeren van conversaties, maar ook verkeer of sociale evenementen krijg je een beeld van
hoe de maatschappij is opgebouwd: structuralisme en etnomethodologie.
3. Narratieve studies
Gaat over het bestuderen van verhalen van mensen.
4. Etnografisch onderzoek
Wordt veel gebruikt bij bedrijven/marketing onderzoek. Bijvoorbeeld: wat is het succes van
de Ikea? Onderzoek door participantenobservatie. Onderzoek door naar het onderzoeksveld te
gaan, te observeren en soms andere mensen te spreken.
5. Hermeneutische benaderingen
Je moet een situatie altijd bestuderen los van de context.
Drie soorten data die je kunt verzamelen met kwalitatief onderzoek:
1. Talk (college 3)
➢ Interviews, narratieven, focus groepen
2. Data beyond talk (college 4)
➢ Observaties (met of zonder participatie), etnografie, technologie: video’s,
foto’s
3. Gebruik van bestaande data (college 4)
➢ Documenten (boeken, artikelen, opstellen), bestaand visueel materiaal,
internet, sociale media
Welk type data je ook verzamelt, het uiteindelijke resultaat is altijd tekst. De werkelijkheid is
echter erg lastig te vangen in tekst die jouw onderzoek oplevert. De transformatie van
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper debbiee. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,49. Je zit daarna nergens aan vast.
