Samenvatting sociologie
Literatuur:
H8 sociale veranderingen
Sociale veranderingen
• voltrekken zich meestal geleidelijk maar soms ook schoksgewijs (aanslag op de twintowers)
• veel veranderingen trekken bijna vanzelfsprekend of ongemerkt aan ons voorbij
• Ons referentiekader, belangen en emoties kleren onze kijk op het verleden
- vaak retoucheren we deze beelden om onze eigen geschiedenis te flatteren
• Verdringing: zelf bewuste of onbewuste keuzes maken in het vergeten
- selectief waarnemen en selectief onthouden
• We worden gestuurd door ons referentiekader en daarom is het belangrijk daar soms buiten
te treden
• Geen enkele samenleving is statisch, ze zijn voortdurend in beweging
• Hype: Tijdelijk bovenmatige media-aandacht, na korte tijd voorbij (hype vooral door sociale
media in de aandacht, maar van korte duur en dan ebt het weer weg)
• Rage: Tijdens een bepaalde periode (iets is hip, nieuw, eigentijds)
• Trend: Richting waarin een fenomeen zich ontwikkelt in de tijd (minimaal 1,5 jaar in de
samenleving)
• Sociale verandering: Veranderingen in de sociale cultuur en structuur
• 7 sociale veranderingen:
1. Individualisering: individualisering is een proces van toenemend verzelfstandiging van
afzonderlijke mensen in de samenleving
2. Democratisering: democratisering is een beweging waarbij hiërarchie machtsverhoudingen
worden vervangen door meer gelijkwaardige verhoudingen
3. Solidarisering: gevoel van verbondenheid met anderen, saamhorigheid en samen
consequenties dragen. Gemeenschappelijk belang, ten gunste van de groepsleden, maar
soms ten koste van zichzelf
4. Technologisering: Technologisering is de voortschrijdende invloed van de techniek op de
mens en maatschappij. Technologisering zorgt voor maatschappelijke vooruitgang, we
kunnen tegenwoordig steeds meer’
5. Globalisering: is een proces dat zowel economische, technologische, institutionele en sociale
ontwikkelingen omvat
6. Multiculturalisering: samenleving met mensen uit verschillende culturen en godsdiensten”
7. Intensivering: nadruk op genieten en verwennen, cultuur met hedonistisch karakter
Individualisering
• Individualisering: individualisering is een proces van toenemend verzelfstandiging van
afzonderlijke mensen in de samenleving
• Individualisering kan op twee manieren worden verstaan:
1. toenemende vrijheid en zelfstandigheid van mensen
2. afname van gemeenschapszin en toenemend egoïsme
➔ deze antwoorden zijn gekleurd door het eigen referentiekader
• Individualisering manifesteert zich in de vorm van het streven naar emancipatie
, • emancipatie: gelijkheid in rechten, kansen en mogelijkheden
- het betekent zelf kunnen zieken, zelfbeschikking en zelfontplooiing
➔ dat betekent ook meer onzekerheid en eigen verantwoordelijkheid
• Kenmerken van hedendaagse individualisering: we vormen een netwerk op basis van
persoonlijke behoefte en belangen
• Aan de ene kant benoemen dat mensen dat individualisering ons heeft bevrijd van onnodig
inperkende normen
• Maar aan de andere kant zorgt egoïsme, afname van solidariteit en een vermindering van
maatschappelijk verantwoordelijkheidsbesef voor sociale problemen en spanningen
- toename van echtscheidingen, verwaarlozing, discriminatie en interculturele botsing
• Duyvendak en Hurenkamp vragen zich in kiezen voor de kudde af of er wel sprake is van een
grotere verzelfstandiging van individuen
- mensen blijven kuddedieren ook al hebben ze meer te kiezen
• Ze miskennen hun groepsgedrag en hun opmerkelijke uniformiteit in opvattingen
• confectie-individualiteit: het miskennen van ons eigengroepsgedrag en onze opmerkelijke
uniformiteit in opvattingen. Hierbij wordt bedoeld dat we elkaar na papegaaien en tegelijk
roepen hoe verschillend we wel niet zijn.
• De sociale controle is er nog steeds via de media: die vertellen je wie je bent en wie je moet
zijn, anders lig je eruit.
• Het wordt dus al snel niet meer duidelijk of je voor jezelf kiest of moet
Democratisering:
• Democratisering: democratisering is een beweging waarbij hiërarchie machtsverhoudingen
worden vervangen door meer gelijkwaardige verhoudingen
• Motivatie tot macht:
- kan voldoening geven
- maakt onafhankelijker
- helpt om eigen wensen beter te vervullen
- helpt om eigenbelangen te realiseren of veilig te stellen
- geeft sociaal aanzien
- etc.
• Jaren 50/60: vechten mindermachtigen tegen om meer macht, omdat zij ongelijkheid een
sociaal probleem inden of omdat die ongelijkheid hen belemmert in de ontplooiing
- invloed van mindermachtigen neemt toe: vrouwenrechten, baas in eigen buik, etc.
• Echter blijken machtsverschillen vaak onmisbaar voor het goed laten reilen en zeilen van
organisaties, instituties en de samenleving als geheel
• Toch zijn deze machtsverhoudingen sinds de jaren 60 flink veranderd
- macht wordt meer gedeeld, meer gecontroleerd en aan voorschriften verbonden
• Democratisering vond plats op macro-, meso- en microniveau: het drong ook door in het
alledag
- machtsverschillen tussen studenten en docenten werden kleiner
- machtsverschillen tussen dokters en patiënten werden kleiner
- tussen man en vrouw en tussen ouder en kind
• Gevolg democratisering:
• Bedrijven, organisaties en instellingen zijn platter georganiseerd en mensen uit verschillende
sociale lagen gaan informeler met elkaar om
• Gezag is nu minder gekoppeld aan een positie, maar moet je nu steeds meer verdienen
, • Dit alles betekent echter nog geen machtsgelijkheid: verschillen blijven aanzienlijk
- scheiding rijk en arm en/of een hoge of lage opleiding
Solidarisering
• Solidarisering: gevoel van verbondenheid met anderen, saamhorigheid en samen
consequenties dragen. Gemeenschappelijk belang, ten gunste van de groepsleden, maar
soms ten koste van zichzelf
• vrijheid, gelijkheid en broederschap
• Er zijn veel motieven waarom mensen solidair willen zijn
- altruïsme en bezorgdheid om het lot van de medemens
- omdat God of Allah he vraagt en naastenliefde hen een hogere plek in de hemel of het
paradijs garandeert
- om gezamenlijk tegenmacht te vormen tegen onderdrukkers en machtshebbers
- welbegrepen eigenbelang overlast of opstand te voorkomen
• De laatste jaren staat de verzorgingsstaat onder druk door economische recessie, stijging van
uitgaven, democratische gegevens (toenemend aantal ouderen), oneigenlijke consumptie
van overheidsgelden en onwenselijke afhankelijkheid (pamperen) van elkaar.
• Pamperen: onwenselijke afhankelijkheid van elkaar
• Overheid wil de toenemende zorgconsumptie beteugelen door:
- eigen risicoregeling: wie gezond is, is minder kwijt
- WAO’ers worden strenger gekeurd en herkeurd
- Uitkeringen worden verlaagd en werkelozen krijgen meer verplichtingen
➔ de steun van de overheid wordt minder vanzelfsprekend: ze vinden dat we elkaar meer
moeten helpen
• Verzorgingsstaat wordt een participatiesamenleving: dit komt door dat mensen in onze
huidige netwerk- en informatiesamenleving mondiger en zelfstandiger zijn dan vroeger.
- gecombineerd met de noodzaak om het tekort van de overheid terug te dringen, leidt dit
ertoe dat de klassieke verzorgingsstaat langzaam mar zeker verandert in een
participatiesamenleving
• Participatiesamenleving: van iedereen die dat kan, wordt gevraagd verantwoordelijkheid te
nemen voor zijn of haar eigen leven en omgeving
Technologisering
• Technologisering: Technologisering is de voortschrijdende invloed van de techniek op de
mens en maatschappij. Technologisering zorgt voor maatschappelijke vooruitgang, we
kunnen tegenwoordig steeds meer
• Technologische ontwikkelingen hebben een grote impact op de samenleving gehad
- digitale samenleving
• We zijn sneller bereikbaar en meer beschikbaar
• In toenemende mate wordt internet als bron van kennis en als hulpmiddel om de kwaliteit
van werk te verbeteren ingezet
• E-health is in opkomst: helpen op afstand met behulp van sociale media
- dit zorgt voor een extra communicatiekanaal om de cliënt te bereiken
• E-health voorziet in twee belangrijk behoefte:
- anonimiteit
- en de wens om zelf vorm te kunnen geven aan de behandeling
• Vedergaande technologische ontwikkelingen staan voor de deur: domotica en robotica
- bieden nog meer kansen om de kwaliteit van leven te verbeteren
, -echter zijn er ook nadelen: kwetsbaar voor virussen, onthand zijn (mensen zijn ontregeld
als internet wegvalt) en het gaat ten koste van directe persoonlijke contacten
➔ denk aan bankrekeningen die worden geplunderd, pornografisch materiaal of de
voorbereiding van een terroristische aanslag
Globalisering
• Globalisering: is een proces dat zowel economische, technologische, institutionele en sociale
ontwikkelingen omvat
• In toenemende mate raken mensen over heel de wereld verbonden en afhankelijk van elkaar
- de wereld wordt steeds kleiner
➔ er komen steeds meer internationaal geldende wetten
• De handel is een wereldhandel geworden
• Globalisering leidt tot wederzijdse beïnvloeding van samenlevingen en culturen
• Gevolg is dat verschillen tussen samenlevingen en culturen afnemen of beter zichtbaar
worden
• De ontwikkeling van de Europese Unie maakt Nederland in toenemende mate afhankelijk
van de andere deelnemende landen
• Talrijke inwoners van arme landen zoeken rijke westerse landen op om te ontsnappen aan
onderdrukking en economische ellende
• Toenemende globalisering wordt in Nederland verschillend gewaardeerd
- sommige zien globalisering als een proces van kansen en mogelijkheden op verschillende
terreinen zoals economische ontwikkelingen, veiligheid, milieu, ontwikkelingshulp,
enzovoort
- andere zien globalisering als een bedreiging van onze nationale identiteit en
zelfstandigheid
- andere wijzen op het gevaar van uitbuiting: grondstoffen en arbeidskrachten uit arme
landen gebruiken voor eigen gewin
- weer anderen maken zich zorgen om het overbrengen van arbeid naar lagelonenlanden,
waardoor de werkgelegenheid daalt
•
Multiculturalisering
• Multiculturalisering: samenleving met mensen uit verschillende culturen en godsdiensten
• De huidige samenstellingen van de migrantenpopulatie is het gevolg van migratiestromen
vanaf de jaren 40/50 vorige eeuw
- dekolonisatie: migranten uit Indonesië
- arbeidsmigratie: migranten uit landen rondom Middellandse Zee
- migratie uit koloniën: in de West
- onafhankelijkheidsmigratie: Suriname
- jaren 80: Antillianen
- asielmigratie: jaren 90
• Interessant is om te zien hoe de verschillende groeperingen opgevangen zijn:
- 1945-1975 heerst er vooral politiek van aanpassing of juist om gekeerd van segregatie
(afscheiding) (Nederland: economische groei)
- 1979-1980 heerst er vooral politiek waarbij de nadruk ligt op waardering voor eigen
cultuur en de identiteit van de verschillende etnische groeperingen discriminatie en
racisme moeten bestreden worden (Nederland: stilstand economische groei)
➔ opvattingen worden positiever en discriminatie neemt af