Samenvatting kennislijn
Blok 1 : Signaleren en diagnosticeren van kwetsbaarheid bij ouderen
Gerontologie normale veroudering + gevolgen
Geriatrie geneeskunde gericht op ziekten die samenhangen met veroudering (geneeskunde voor
ouderen, vaak multipathologie, complex)
Geriatrische patiënten zijn meestal oud, maar lang niet alle ouderen zijn geriatrisch.
Geriatrische trias functiestoornissen op somatisch, psychisch en sociaal gebied. Hier moet bij elke
geriatrische patiënt rekening mee gehouden worden.
Fragiliteit = kwetsbaarheid, voor elke oudere uniek.
Kwetsbaarheid = een dynamische toestand waarin een individu verkeert die tekorten heeft in één of
meerdere domeinen van het menselijk functioneren (lichamelijk, psychisch, sociaal), die onder
invloed van een diversiteit aan variabelen wordt veroorzaakt en die de kans op het optreden van
ongewenste uitkomsten vergroot.
Functionele veroudering:
Afname prestatievermogen organen
Afname belastbaarheid
Stofwisseling daalt
Homeostase moeilijker te handhaven, bijvoorbeeld lichaamstemperatuur
Immuunsysteem?
24-uurs ritmiek verandert, slaappatroon
Seksuologische veranderingen
Bij ouderen is er vaak vermindering van functie-reserve, waardoor eerdere ontregeling ontstaat
(lichamelijk, psychisch en sociaal)
Gezondheidsproblemen bij ouderen:
De 5 I’s:
Immobiliteit
Instabiliteit
Incontinentie
Intellectuele achteruitgang = verstandelijke achteruitgang
Iatrogene nevenwerkingen van medicijnen = schade ten gevolg van medicatie
Bedreigende factoren:
o Immobiliteit en bedlegerigheid (o.a. decubitus, cardiovasculair, obstipatie, mictieproblemen,
sensore deprivatie)
o Slechte voeding, dehydratie, gewichtsverlies
o Roken, alcohol en overgewicht
o Ongevallen
o Onderkoeling
o Eenzaamheid
o Gebrekkige alarmering
1
,Belangrijkste afwijkingen bij ouderen:
Gevolgen van arteriosclerose: coronair lijden, hartfalen, perifere arteriële insufficiëntie, CVA
Artrose van de wervelkolom, heupen en knieën met pijn, slechte mobiliteit, daardoor
spierzwakte en afhankelijkheid.
Osteoporose, vooral bij vrouwen, met verhoogde kans op fracturen, rugpijn en soms
verminderde longfunctie door ingezakte wervels met verkorting van de thorax.
Glucose-intolerantie / DM Type 2
COPD
Infecties van luchtwegen of urinewegen
Afwijkingen van het maag-darmkanaal
Slechte visus en gehoor (sociale handicap!)
Neurologische aandoeningen: CVA, ziekte van Parkinson, polyneuropathie,
evenwichtsstoornissen, VALLEN
Delier / dementie
Depressie
Geneesmiddelen bij ouderen
Ouderen zijn meestal gevoeliger voor medicijnen door:
o Gevoeliger receptoren
o Aantal receptoren is veranderd
o Veranderde verhouding spieren, water, vet
o Geringere eiwitbinding
o Afname nierfunctie
o Afname leverfunctie
o Meerdere medicijnen tegelijk interacties, bijwerkingen, onjuist gebruik
o Stellen van prioriteiten, niet alle klachten medicamenteus behandelen
o Indien toch geneesmiddelen:
Goede coördinatie verschillende artsen (HA)
Zo min mogelijk
Zo kort mogelijk
Doseringsschema simpel, goede instructie
Gemakkelijk toe te dienen
“Pillendoos” , evt. Naaste familie inschakelenPillendoos” , evt. Naaste familie inschakelen
Effecten evalueren!
Definitie kwetsbaarheid
- Opeenstapelingsproces van lichamelijke, psychische en/of sociale tekorten in functioneren
(met als gevolg)
- Vergroting kans op negatieve gezondheid
(bestaande uit)
- Functiebeperkingen, opname, overlijden
2
, Ondervoeding en vochttekort
Wordt gescreend door middel van de SNAQ score
Ondervoeding bij ouderen ouder dan 65 jaar
Onbedoeld gewichtsverlies van meer dan 10% in de laatste zes maanden
en/of
Onbedoeld gewichtsverlies van meer dan 5% in de laatste maand
en/of
BMI lager dan 20
Vochttekort bij ouderen
… niet echt een criterium
Soms: tekort aan lichaamswater van 3% van totale lichaamsgewicht
3 van de 10 ouderen in Nederland zijn ondervoed. Ondervoeding vormt een vicieuze cirkel. De
gevolgen van ondervoeding zijn: sneller ziek, langzamer herstel, groter valrisico. De gevolgen daarvan
zijn weer: meer ondervoeding, verlaagde kwaliteit van leven en hogere kans op overlijden.
Oorzaken van ondervoeding:
Gevolgen van ondervoeding:
- Meer sterftegevallen
- Meer kans op complicaties
- Verergering van onderliggende ziekten
- Afname kwaliteit van leven (uitputting en lusteloosheid)
- Afname gewicht spiermassa: afname ADL
- Multimorbiditeit
- Meer kans op infecties (door verminderde darmwerking en verlaagde weerstand)
- Verminderde wondgenezing
- Grotere kans op decubitus
Bij ondervoeding zijn eiwitten belangrijk. Ouderen moeten meer eiwitten consumeren dan
volwassenen.
Eiwit = bouwstof voor spieren
Ondervoeding is lastig te bepalen door alleen te kijken. Als je het aan iemand ziet, is het vaak al te
laat. Iemand is dan al heel veel afgevallen.
In geval van sarcopenie zie je het niet eens op de weegschaal. Het houdt in dat de spieren slinken als
gevolg van niet actief zijn.
Het verliezen van spiermassa gaat bij ouderen erg snel.
3
