Boek Theoretisch kader voor de verpleegkundige beroepsuitoefening
Thema 1, Gezondheidsbevordering
Hfd / 4., / 8.1, 8.2, 8...1
2.1 Verpleegkundig handelen
2.1.1 Inleiding
Het verpleegkundig proces is het handelingskader van de verpleegkundige. Dit
proces verloopt doelgericht, planmatig en systematisch. De verpleegkundige stelt
gewenste resultaten vast en handelt bewust om deze te bereiken. Wanneer zij ervan
verzekerd wil zijn dat ze een gesteld doel zal bereiken, zal ze alvorens te handelen
een weg uitstippelen. Ze kiest een route waarvan ze verwacht dat die haar bij het
einddoel zal brengen. Methodisch handelen helpt de verpleegkundige in het nemen
van de juiste stappen in het verpleegkundig proces. Het handelen is hierbij
gebaseerd op het klinisch beoordelingsvermogen van de verpleegkundige en op
wetenschappelijk bewijs.
2.1.2 Procesmatig werken
Het begrip proces geeft aan dat er sprake is van gebeurtenissen in een bepaald
tijdsbestek die met elkaar in relatie staan. Ook de verpleegkundige zorgverlening is
een proces: het verpleegkundig proces. Je bedenkt een methode waarmee je het
proces kunt sturen. Onder een methode wordt verstaan: een samenhangend geheel
van handelingen waarmee een gesteld doel bereikt kan worden. Wanneer de
verpleegkundige zorgverlening volgens plan, doelgericht en systematisch wordt
toepast, is het verpleegproces bestuurbaar. Een methode die goed bij het
verpleegkundig handelen past, is de probleemoplossingsmethode: een werkwijze die
gebaseerd is op onze alledaagse (vaak onbewust plaatsvindende) manier van
problemen.
Kader 2.1 Kenmerken probleemoplossingsmodel
• Doelgerichtheid. Bij het verpleegkundig handelen en de keuzes die daarbij
gemaakt worden, is duidelijk wat men wil of kan bereiken.
• Bewust handelen. Weten wat je doet en met welke reden.
• Systematisch handelen. Stap voor stap handelen, in een logische volgorde,
richting het gestelde doel.
• Procesmatig handelen. De volgende stap wordt pas gezet, als de voorgaande
stap het gewenste effect heeft gehad.
,Figuur 2.1
Model methodisch handelen I.
Figuur 2.2
Model methodisch handelen II.
2.5 Instrumenten voor het verpleegproces
2.5.1 Inleiding
Op mondiaal niveau wordt nagedacht over het inzichtelijk, toetsbaar en beheersbaar
maken van de gezondheidszorg. De ontwikkeling van de verpleegkundige methodiek, de
wetenschappelijke onderbouwing ervan en de ontwikkeling van hulpmiddelen daarbij
hebben een belangrijk generiek doel: standaardisatie van de verpleegkundige
beroepspraktijk
2.5.2 Standaardisatie
Definitie
,Standaardisatieis te omschrijven als: ‘Het vaststellen en aannemen van bepaalde, gelijke
vormen en afmetingen, waardoor een zo groot mogelijke uniformiteit van het product
wordt verkregen’ (Van Dale, 2010).
Doel daarvan is het realiseren van een zo groot mogelijke uniformiteit van de
verpleegkundige beroepspraktijk. Standaardisatie van de verpleegkunde zou je kunnen
omschrijven als: het vaststellen en aannemen van bepaalde standaarden en criteria,
waardoor een zo groot mogelijke uniformiteit van de verpleegkundige beroepspraktijk
wordt verkregen.
Wanneer de wens is dat verpleegkundigen die op verschillende plaatsen en tijdstippen
en onder verschillende omstandigheden functioneren, toch dezelfde standaarden en
criteria hanteren, zal men over hulpmiddelen moeten beschikken waardoor dit mogelijk
wordt. Voorbeelden van dergelijke hulpmiddelen zijn:
• standaarddiagnoses;
• standaardinterventies;
• standaardresultaten;
• checklists, protocollen en handelingsrichtlijnen;
• standaardverpleegplannen.
2.5.3 Classificatie van verpleegkundige kennis
Sorteren, het ordenen van dingen, is een heel normaal verschijnsel. We doen het
voortdurend en doorgaans om logische redenen. Door te ordenen creëren we overzicht,
voor onszelf maar ook voor anderen met wie we samenleven of werken.
In het voorgaande gebruikten we al de termen classificeren en classificatie. We verstaan
daaronder het volgende: classificeren is het ordenen van begrippen volgens generieke
relaties, en het in rubrieken onderbrengen van zaken op grond van indelingscriteria en
bepaalde kenmerken (NRV, 1998). Een classificatie is een stelsel van begrippen,
geordend volgens relaties tussen algemenere begrippen en bijbehorende specifiekere
begrippen (NRV, 1998).
Niveaus
Kenmerkend voor een classificatiesysteem zijn de verschillende niveaus die
onderscheiden worden. Wat de verschillende niveaus binnen een classificatiesysteem
betreft, zie je twee mogelijkheden die aanmerkelijk van elkaar verschillen. De elementen
die in een classificatiesysteem zijn ondergebracht, verhouden zich altijd op een bepaalde
manier tot elkaar. Je kunt daarbij een nevenschikkende verhouding onderscheiden van
een hiërarchische verhouding.
Nevenschikkend wil zeggen dat alle elementen uit een classificatie gelijkwaardig zijn aan
elkaar. Ze worden op hetzelfde niveau geordend. Wanneer alle studenten uit een
bepaalde jaargroep worden geordend op lengte in centimeters, is dat een voorbeeld van
een nevenschikkende verhouding. Alle lengtewaarden zijn gelijkwaardig aan elkaar in de
ordening. Een hiërarchische verhouding wil zeggen dat een algemeen begrip wordt
opgedeeld in steeds gedetailleerdere klassen. Begrippen die daarbij gebruikt worden om
de verschillende hiërarchische niveaus weer te geven zijn domein, klasse en label.
De NIC-classificatie hanteert zeven domeinen met specifieke interventies.
1. Elementaire fysiologische functies. Gericht op de ondersteuning van de
functionele gezondheidstoestand.
2. Complexe fysiologische functies. Gericht op de ondersteuning van
homeostatische en regulerende processen.
3. Gedrag. Gericht op de ondersteuning van het psychosociaal functioneren en van
veranderingen in de levensstijl.
, 4. Veiligheid. Gericht op de ondersteuning van de bescherming tegen letsel en
schade.
5. Gezin en familie. Gericht op de ondersteuning van gezin en familie.
6. Gezondheidszorgstelsel. Gericht op de ondersteuning van een optimaal gebruik
van zorgvoorzieningen.
7. Samenleving. Gericht op de ondersteuning van de gezondheid van de
samenleving.
Taxonomie
In een taxonomie gaat het namelijk om een gedetailleerd uitgewerkt theoretisch model,
waarin de aangeduide verhoudingen tussen domeinen, klassen en labels opgevat
worden als wetmatig. Een taxonomie moet dus volledig in overeenstemming zijn met de
wetenschappelijke kennis over het betreffende deel van de werkelijkheid, en dit volledig
dekken.
Wanneer in classificatiesystemen aan de hand van meer assen wordt gewerkt, spreken
we van een multi-axiale classificatie . Als voorbeeld noemen we hier de zeven assen die
terug te vinden zijn in de NANDA-I-taxonomie II.
1. Diagnostische focus. Beschrijft de menselijke reactie.
2. Onderwerp van de diagnose. Persoon of personen voor wie de diagnose is
vastgesteld.
3. Oordeel. Kwaliteitsbeschrijving die de betekenis van de diagnostische focus
verder beperkt of nader specificeert.
4. Locatie. Beschrijft delen of regionen van het lichaam en/of bijbehorende functies.
5. Leeftijd. Leeftijd van de persoon die onderwerp is van de diagnose.
6. Tijd. Duur van het diagnostisch concept.
7. Status van de diagnose. Beschrijft of het probleem of syndroom actueel/potentieel
of gezondheidsbevorderend is.
2.5.4 Classificatiesystemen
Er is een relatie tussen verpleegkundige kennis en verpleegkundige besluitvorming.
Verpleegkundige kennis wordt in de vakliteratuur vaak onderverdeeld in drie grote
groepen:
• classificatie van diagnoses;
• classificatie van interventies;
• classificatie van resultaten.
Bulechek et al. (2010) hebben de relatie tussen verpleegkundige besluitvorming en de
drie groepen van verpleegkundige kennis in een model zichtbaar gemaakt (Figuur 2.5).
