Dit document is een uitgebreide samenvatting voor het vak Forensische Orthopedagogiek en Recht van de master Forensische Orthopedagogiek aan de UvA. Het omvat de verplichte hoofdstukken uit het boek van Jeugdhulp en Jeugdrecht en de overige aanvullende literatuur.
Samenvatting Forensische Orthopedagogiek en Recht 1
COLLEGE 1
BOEK JEUGDRECHT EN JEUGDHULP - H6: DE MAATREGELEN VAN KINDERBESCHERMING (6.1 T/M
6.5)
6.1 ALGEMENE INLEIDING
Boek 1 van het Burgerlijk Wetboek (BW) bevat de maatregelen van kinderbescherming en wordt door
de overheid gebruikt wanneer de ontwikkeling van minderjarigen geschaad of bedreigd wordt. Deze
maatregelen zijn ingevoerd in 1905 en 1922 en sinds die tijd hebben er veel veranderingen
opgetreden, zoals in 1995 (herziening ondertoezichtstelling) en 1997 (Raad voor de
Kinderbescherming vervangen door voorlopige voogdij). Ook in 2015 hebben er grote veranderingen
plaatsgevonden toen de Wet herziening kinderbeschermingsmaatregelen in werking trad (samen met
de Jeugdwet), waardoor ondertoezichtstelling werd aangepast en ontheffing en ontzetting werden
samengevoegd tot gezagsbeëindiging. Hierbij stond het belang van het kind op een gezonde en
evenwichtige ontwikkeling centraal. Sinds deze veranderingen zijn de gemeenten verantwoordelijk
voor jeugdhulp.
Oplegging en uitvoering van een maatregel van kinderbescherming betekent ingrijpen in het
gezinsleven. Er komt dan vaak ook van alle kanten kritiek, bijvoorbeeld dat er te laat wordt
ingegrepen. Aanvankelijk kwam de kritiek vooral van buitenaf maar later ontstond ook kritiek van
binnenuit toen maatschappelijk werkers kritiek begonnen te uiten. Dit leidde tot nieuwe instellingen,
ook wel driepootinstellingen genoemd: ze houden zich bezig met zowel voogdijwerk,
gezinsvoogdijwerk en advieswerk. Later werd een vierde poot toegevoegd: jeugdreclassering. Kritiek
op de kinderbescherming leidde vaak tot verschillende rapporten met voornemens en aanbevelingen
om de wetgeving aan te passen. Ook zorgde de kritiek ervoor dat de maatregelen van
kinderbescherming meer of minder werden toegepast, zo is er de afgelopen decennia een stijging in
het aantal minderjarigen dat onder een maatregel wordt geplaatst.
6.2 IETS OVER DE HISTORIE
In de oudheid stond een kind onder vaderlijke macht: hij had het gezag en kon doen met zijn
kind(eren) wat hij wilde. In de middeleeuwen ontstonden opvanghuizen (gasthuizen) voor
verwaarloosde of dakloze kinderen, waar zij zwaar werk moesten verrichten. Toen de gevaren van
zulke opvanghuizen bekend werden, ontstond er betere opvang zoals weeshuizen. Een kind kan in
deze periode gezien worden als ‘object’. In de 19e eeuw veranderde dit toen kerkelijke instellingen
opvoedingsgestichten oprichtten om kinderen te heropvoeden. Toch werden kinderen nog lange tijd
economisch uitgebuit, maar hieraan kwam in 1874 een eind met het Kinderwetje van Van Houten.
In deze tijd was ouders ontzetten uit het gezag van hun kind alleen mogelijk in geval van een misdrijf
door de ouder. In het huidige jeugdbeschermingsrecht heeft Asser een belangrijke rol gespeeld,
aangezien hij zocht naar een mogelijkheid ouders de voogdij te ontnemen in geval van misbruik of
verwaarlozing van de opvoedende taak. In 1905 kwam een wetsvoorstel tot werking omtrent de
vaderlijke macht en voogdij. De belangrijkste wijzigingen waren:
- ‘Vaderlijke macht’ → ‘ouderlijke macht’
- Beperking ouderlijke macht tot huwelijk, na ontbinding huwelijk (scheiding of dood) ontstaat
voogdij
- Overheid kan ingrijpen in ouderlijke macht door invoering van
kinderbeschermingsmaatregelen (ontzetting, ontheffing en toevertrouwing)
Bovenstaande maatregelen bleken echter niet altijd even bruikbaar in de praktijk. Zo bleek de
gezagsontneming een te zware maatregel en een kind weghalen uit het gezin vaak niet heilzaam. Om
deze redenen werd in 1921 een nieuw voorstel aangenomen waardoor een minderjarige onder
, Samenvatting Forensische Orthopedagogiek en Recht 2
toezicht gesteld kon worden door een gezinsvoogd aan te wijzen om zo hulp te bieden aan een gezin.
Gezinsvoogden zouden komen te werken onder leiding van een kinderrechter.
Naast deze civielrechtelijke ondertoezichtstelling werd het ook mogelijk een minderjarige
strafrechtelijk onder toezicht te stellen. De kinderrechter nam ook een belangrijke plaats in in het
jeugdstrafprocesrecht.
6.2.1 Enkele uitgangspunten
De wet kent geen algemene uitgangspunten voor de kinderbeschermingsmaatregelen, maar deze
kunnen wel geformuleerd worden aan de hand van de praktijk, rechtspraak en beleidsopvattingen:
1. De maatregel van kinderbescherming is een uiterst middel (subsidiariteit).
o Vooral sinds jaren ’70 gebruikt en heeft ertoe geleid dat er minder minderjarigen zijn
onderworpen aan een maatregel. Dit had mede te maken met de vrijwillige
hulpverlening. Het uitgangspunt is direct terug te vinden in art. 8 EVRM en heeft
gezorgd voor een praktijk waarin eerst zo veel mogelijk vrijwillige hulpverlening wordt
benut voordat een kinderbeschermingsmaatregel wordt ingezet. Sinds 1995 is het
uitgangspunt ook terug te vinden in de wettelijke regeling omtrent
ondertoezichtstelling (art. 1:255 lid 1 BW), wat betekent dat er altijd eerst wordt
gekeken of er niet o.b.v. vrijwilligheid een oplossing gevonden kan worden. Een
maatregel is tijdelijk en moet worden beëindigd zodra mogelijk. Het uiteindelijke doel
van een maatregel is hereniging van ouders en kind.
2. De hulp dient zo weinig mogelijk in de bestaande verhoudingen in te grijpen
(proportionaliteit).
o Dit uitgangspunt komt naar voren in de Wet op de jeugdzorg: hulp moet zo licht en
nabij mogelijk zijn en zo kort mogelijk duren. Ook in de Jeugdwet komt naar voren dat
hulp zo min mogelijk moet ingrijpen in bestaande verhoudingen en dat de eigen
verantwoordelijkheid van ouders, jeugdigen en hun netwerk centraal staat.
3. Het belang van het kind moet het ingrijpen via een maatregel van kinderbescherming
noodzakelijk maken.
o Verschillende artikelen refereren aan dit uitgangspunt, waaronder art. 1:277 BW
waarin staat dat het gezag van een ouder hersteld kan worden indien dit in belang van
het kind is. Met herziening van de kinderbeschermingsmaatregelen is het belang van
het kind steeds meer voorop komen te staan. Art. 3 IVRK is hierbij een belangrijk
artikel: in elke actie moet het belang van het kind het uitgangspunt zijn.
4. Minderjarigen moeten betrokken worden in kinderbeschermingsprocedures.
o Dit uitgangspunt komt voort uit art. 12 lid 2 IVRK en art. 9 lid 2 IVRK. Ook in de
Jeugdwet staat dat in geval van een ondertoezichtstelling de minderjarige hierover
geïnformeerd moet worden. Ook mogen minderjarigen > 12 jaar worden opgeroepen
om bij een zitting gehoord te worden, maar ook < 12 jaar kan de rechter vragen naar
de mening van het kind. Van het laatste wordt echter vrij weinig gebruik gemaakt.
Tijdens kinderbeschermingszittingen worden minderjarigen meestal niet
vertegenwoordigd, behalve bij beslissingen omtrent gesloten jeugdhulp waarbij
minderjarigen worden vertegenwoordigd door een raadsman.
6.2.2 Verhouding overheid-particulier initiatief
De uitvoering van maatregelen wordt veelal geregeld door particuliere organisaties, de overheid heeft
een voorwaardenscheppende en controlerende taak. Dit komt vooral voort uit het idee dat de
overheid zich niet moet bemoeien met de verzorging en opvoeding van minderjarigen. Wel heeft de
overheid een eigen verantwoordelijkheid voor tijdig initiëren van een maatregel ter bescherming van
een minderjarige. De Wet op de Jeugdzorg (2005) heeft ervoor gezorgd dat veel
verantwoordelijkheden van de overheid verschoven zijn naar de provincies. Sinds 2015 wordt
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper lexaa. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,49. Je zit daarna nergens aan vast.
