Ethics in care and education - Zuurmond & van der Ploeg – Master Orthopedagogiek – RUG
Groningen
College aantekeningen Ethics in Care and
Education.
Inhoudsopgave
College 1, Introduction in moral theories...............................................................................................1
College 2, Practical reasoning.................................................................................................................7
College 3, Praktisch redeneren.............................................................................................................14
College 4, Problemen in ethiek: gelijkheid & diversiteit......................................................................21
College 5, Zorg en Gerechtigheid..........................................................................................................29
College 1, Introduction in moral theories.
Datum 7 september 2020
Docent Anouk Zuurmond
1
, Ethics in care and education - Zuurmond & van der Ploeg – Master Orthopedagogiek – RUG
Groningen
We gaan het over 3 morele theorieën hebben in het boek ‘The Elements of Moral Philosophy:
Ethische egoïsme.
Utilitarisme.
Deontologie.
Waarom ethiek?
Het Coronavirus crisis creëert veel problemen voor onder andere het onderwijs. Een voorbeeld: Als
de scholen sluiten in Nederland, zijn er veel leerlingen in het lager onderwijs die geen onderwijs op
afstand kunnen volgen. Dit komt doordat zij bijvoorbeeld geen computer thuis hebben. In het begin
waren er veel docenten die geen contact hadden met een aantal leerlingen. De vraag werd hierdoor
voor welke leerlingen/huishoudens het niet mogelijk was om onderwijs op afstand te volgen, of voor
wie het onveilig werd om thuis onderwijs te volgen. Dit is een morele dilemma. Een ander voorbeeld
was dat een aantal universiteiten online tentamens wilden gaan afleggen, maar wilden dat studenten
een bepaalde programma gingen downloaden waarmee zij toestemming gaven dat een ander
persoon mee konden kijken in hun activiteiten om toe te kijken of er niet valsgespeeld werd. Aan de
ene kant heb je privacy en aan de andere kant mag je niet valsspelen en moet hier op toegezien
kunnen worden.
Voorbeelden van hedendaagse problemen die je tegen kunt komen:
Hoe ga je om met een leerling bij wie de diagnose impulscontrole is gesteld, die er baat bij
heeft om in een klaslokaal te zijn, maar vaak het leerproces van anderen verstoord?
Hoe ga je om met protesterende ouders tegen ‘Coming Out Day’- vieringen in school?
Hoe moeten we kijken naar dure instellingen die schaduwonderwijs op scholen aanbieden?
Deze problemen zijn dagelijkse dillema’s voor mensen die in de kinderopvang en het onderwijs
werken. Het zijn ethische uitdagingen, ze hebben te maken met noties van gelijkheid, zorg, inclusie,
respect enz. deze dilemma’s kunnen opgelost worden door instrumentele vragen te stellen (welk
instrument kunnen we inzetten om x probleem op te lossen?). Maar in deze cursus bieden we een
ethisch perspectief. Wat is het juiste om te doen?
Ethiek is de systematisch waarheid van moraliteit. Echter worden ethiek en moraliteit als woorden
vaak door elkaar gebruikt. Ethiek wordt veelal gebruikt in de filosofie en verwijst naar wat goed is om
te doen. Moraliteit verwijst naar de ideeën die je hebt over wat goed is.
Gedragscodes (codes of conduct)
In Nederland hebben we bijvoorbeeld voor orthopedagogen de NVO, de Nederlandse vereniging van
pedagogen en onderwijskundigen. Zij hebben een aantal gedragscodes die professionals hanteren
om goed te kunnen handelen. Je kunt deze gedragscodes veelal gebruiken wanneer je voor een
morele dilemma staat bijvoorbeeld en je niet weet wat het juiste is.
We hebben een drietal gedragscodes van bijvoorbeeld de Association of American Educator:
1. De professionele opvoeder streeft ernaar een leeromgeving te creëren die het potentieel van
alle studenten stimuleert.
2. De professionele opvoeder (docent) gaat zorgvuldig en rechtvaardig om met elke student en
probeert problemen op te lossen, inclusief discipline volgens de wet en het schoolbeleid.
3. De professionele opvoeder leeft het geschreven lokale schoolbeleid en de toepasselijke wet-
en regelgeving na, die niet in strijd zijn met deze ethische code.
2
, Ethics in care and education - Zuurmond & van der Ploeg – Master Orthopedagogiek – RUG
Groningen
Case study 1: De valsspelende student (The cheating student)
Een hoog getalenteerde student/voetballer kan een beurs krijgen, maar moet gemiddeld een 7
hiervoor staan. Deze student heeft bij 1 toets afgekeken, waardoor hij een 1 krijgt. Als hij gestraft
wordt, krijgt hij niet de mogelijkheid om een beur te krijgen. Dus de vraag is wat je nu doet?
Als je naar de gedragscode kijkt, zegt hij dit:
1. De professionele opvoeder streeft ernaar een leeromgeving te creëren die het potentieel van
alle studenten stimuleert -> Dit zou betekenen dat je het hem moet vergeven en hem geen 1
moet geven.
2. De professionele opvoeder (docent) gaat zorgvuldig en rechtvaardig om met elke student en
probeert problemen op te lossen, inclusief discipline volgens de wet en het schoolbeleid.
3. De professionele opvoeder leeft het geschreven lokale schoolbeleid en de toepasselijke wet-
en regelgeving na, die niet in strijd zijn met deze ethische code -> Dit zou betekenen dat de
student een 1 dient te krijgen.
De 1e gedragscode geeft aan dat je de student geen 1 zou moeten geven en de 3 e gedragscode geeft
aan dat de student wel een 1 dient te krijgen. Echter blijft de 2 e gedragscode in het midden. Dit geeft
dus aan dat gedragscodes een bepaalde manier van interpretatie nodig hebben en enige reflectie.
Het betekent niet dat wanneer je de gedragscodes volgt, je geen enkele morele dilemma’s hebt.
Rachels over de aard van moraliteit (Rachels on the nature of morality)
Rachels stelt dat morele oordelen moeten worden ondersteund door goede redenen. Wanneer je
iets besluit bij een morele dilemma, dien je je keuze te onderbouwen.
NATURE OF MORALITY.
1.Wat maakt de beweringen van de gedragscode moreel?
Morele beweringen moeten eerst worden onderscheiden van feitelijke: Feitelijke beweringen
beschrijven en kunnen alleen waar of niet waar zijn. Morele beweringen zijn prescriptief, maar niet
beschrijvend: Het zegt wat je zou moeten doen.
2. Hoe weten we of morele uitspraken waar zijn?
Moraliteit heeft veel te maken met voorkeuren, gevoelens en intuïtie. Je doet wat goed voelt.
Hoe kunnen we moraliteit definiëren?
Ethiek of moreel filosofie is precies dit: een poging om een systematisch begrip te krijgen van de aard
van de moraliteit.
Subjectivisme/ emotivisme.
Voorbeeld: Als men vraagt of je van witte, pure of melk chocolade houdt, geef je een antwoord waar
je voorkeur naar uitgaat. Maar als men vervolgens vraagt waarom, weet je eigenlijk niet waarom je
voorkeur naar een bepaalde smaak uitgaat. Dit is een voorbeeld als hoe ethiek voor sommige
mensen zijn.
Subjectivisme en emotivisme zijn eigenlijk theorieën die zeggen dat je voorkeuren in ethiek
neerkomen op je persoonlijke gevoelens in een situatie. De morele taal is een uitdrukking van
iemands houding of een verslag van iemands gevoelens.
Probleem: De plaats van de rede in ethiek.
Rachels zegt dat het cruciaal is dat je redenen hebt voordat je een moreel oordeel gaat vellen
(Rachels over nature moraliteit). Het gaat niet alleen om gevoelens.
Voorbeeld: Biologist Frans de Waal. Hij deed veel experimenten met apen. Een daarvan was dat hij
stopte 2 apen in een kooi, apart, maar konden elkaar wel zien. Beide apen moesten dezelfde
3
, Ethics in care and education - Zuurmond & van der Ploeg – Master Orthopedagogiek – RUG
Groningen
opdrachten uitvoeren. Het dilemma was dat 1 aap werd beloond met komkommer en de andere met
een banaan. En het ding was dat de aap die beloont werd met een komkommer, erg verdrietig was
omdat hij ook een banaan wilde. Hij ging hier ook vanuit omdat hij precies dezelfde opdrachten had
uitgevoerd als de andere aap. Hiermee toonde Frans aan dat morele gevoelens en intuïtie
waarschijnlijk onderdeel zijn van onze biologie.
Dieren hebben soms empathiegevoelens, ze zorgen voor elkaar. Er zijn veel mensen die zeggen dat
als het op moraliteit aankomt, je intuïtie of gevoelens zijn erg belangrijk. Misschien is moraliteit
gewoon onderdeel van onze nature. Het hoort bij ons.
WHAT IS THE RIGHT THING TO DO? (WAT IS HET JUISTE OM TE DOEN?)
Als je de vraag stelt wat het juiste is om te doen, zijn er 3 morele theorieën die alle 3 een ander
antwoord geven op deze vraag:
1. Ethische egoïsme (ethical egoism)
2. Utilitarisme (utilitarianism)
3. Deontologie (deontology)
Alle bovenstaande theorieën geven ook een kijk op wat het inhoud een mens te zijn en hoe wij dit
kunnen begrijpen.
ETHISCHE EGOÏSME.
Is altruïsme mogelijk? (Is altruism possible?)
Als je naar altruïsme kijkt, kun je je afvragen of dat mogelijk is. Dit is het uiterste tegenovergestelde
van egoïsme. Je kijkt telkens uit naar anderen om daar voor te zorgen.
Bijvoorbeeld: Ik heb een kind van de verdrinkingsdood gered.
Ik dacht dat het mijn plicht was om haar te redden.
Ik nam de verantwoordelijkheid om haar te redden, iemand moest dit doen.
Ik ken en zorg voor dit kind.
Ik zou me voor de rest van mijn leven schuldig hebben gevoeld als ik dit niet had gedaan.
Ik wilde eigenlijk niet dat mensen dachten dat ik een lafaard was.
Ik dacht dat het goed zou zijn een held te zijn.
Psychologische egoïsme (Psychological egoism)
Egoïsme= Elke menselijke handeling dat gemotiveerd is door eigen belang.
Psychologische egoïsme is een beschrijvende wijze van wat het is om een mens te zijn.
Hobbes: ‘Ik heb 2 absolute stellingen van de menselijke natuur verkregen’:
1. De stelling van menselijke hebzucht waarmee elke man aandringt op zijn eigen privégebruik
van gemeenschappelijke bezit. Kortom, zorg dat je het beste voor jezelf hebt.
2. De stelling van de natuurlijke rede, door waar elke man naar streeft om een gewelddadige
dood te vermijden. Kortom, zorg dat je niet met geweld om het leven komt.
Dit is waar het menselijke nature om gaat. Het boek en het film Lord of the Flies gaat over een schip
dat strandde met jonge jongens op een eiland. En het gaat er om wat er gebeurt met de jongens
wanneer ze stranden op dit eiland en er zijn geen volwassenen die op hen letten. Ze verdelen zich in
2 groepen en de ene groep gaat tegen de andere groep vechten. En het eindigt met een moord. Veel
mensen denken dat het menselijke nature zo is als er geen regels etc. zijn.
Is psychologische egoïsme een empirische verklaring? (is psychological egoism an empirical
statement?): Kun je stellen dat het onze nature is dat als je iemand ziet die hulp nodig heeft, het onze
roeping is diegene te helpen? Het probleem is dat het erg lastig is om te stellen dat mensen altijd
altruïstisch zijn, want dit is niet zo.
4
