Samenvatting
Samenvatting Hoofdstukken Grondrechten
Heldere samenvatting van het boek Hoofdstukken Grondrechten voor het vak Fundamentele Rechten aan de UvA.
[Meer zien]Voorbeeld 2 van de 39 pagina's
Voorbeeld 2 van de 39 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Gekoppeld boek
Titel boek:
Auteur(s):
- Uitgave:
- ISBN:
- Druk:
1 beoordeling
Door: wardkalf • 5 jaar geleden
Voorbeeld van de inhoud
Samenvatting Fundamentele RechtenH1. Inleiding
Grondrechten zijn belangrijke normen, het zijn fundamentele normen die de strekking hebben het individu
persoonlijke vrijheid en een menswaardig bestaan te verzekeren en de handelingsvrijheid van met name de
overheid te beperken. Grondrechten gelden in de eerste plaats in de relatie tussen burger en overheid: de
handelingsvrijheid van de overheid wordt ingeperkt. Vooral bij de klassieke vrijheidsrechten staat de
onthoudingsplicht van de overheid voorop. Veel nieuwer is het idee dat de vrijheidsrechten ook positieve
verplichtingen voor de overheid met zich mee kunnen brengen. Naast de klassieke vrijheidsrechten zijn ook de
sociale grondrechten tot ontwikkeling gekomen. Deze bevatten vaak een zorglicht van de overheid.
Rechtsstaat
Het idee van de rechtsstaat is verbonden met de vrijheidsrechten en het gelijkheidsbeginsel. Vier pijlers:
1. Het ingrijpen van de overheid mag alleen op grond van algemene regels
2. De scheiding der machten (een verdeling van de overheidsmacht over verschillende organen) - een systeem
van checks and balances
3. Rechtsbescherming door de onafhankelijke rechter
4. Het bestaan van grondrechten (om de burger te beschermen tegen de overheidsmacht)
Grondrechten worden ook wel mensenrechten genoemd: rechten die ieder mens - van nature - toekomen of
horen toe te komen. Sommigen mensen dat dit dezelfde rechten zijn, andere zien mensenrechten meer als
natuurrechtelijke aanspraken en grondrechten als deel van het geldend recht.
Rechtsbronnen
- Internationale verdragen (IVBPR, IVESCR, EVRM, ESH, HvEU)
- Verdragen die zien op één grondrecht
- Nationale Grondwet
- De uitwerking van bepaalde grondrechten in de nationale wetgeving (AWGB, WOM, WBP)
- Jurisprudentie van de nationale rechter
Ook: Universele Verklaring van de Rechten van de Mens, besluiten van internationale organisaties, oordelen
van internationale organen, nationale semi-rechtelijke organen. Oordelen niet altijd bindend maar wel
gezaghebbend.
Klassieke grondrechten (vrijheidsrechten) [zie hele lijst p. 4]
x gelijkheid en non-discriminatie
x vrijheid van godsdienst
x vrijheid van meningsuiting
x vrijheid van vereniging
x vrijheid van vergadering
x vrijheid van betoging
x bescherming van de persoonlijke levenssfeer / recht op privé leven
x doodstrafverbod
x recht op leven
x folterverbod
x verbod van slavernij en dwangarbeid
x recht op een eerlijk proces
Sociale grondrechten
x stakingsrecht
x recht op rechtsbijstand
x recht op sociale zekerheid
x zorg voor onderwijs
x rechten van minderheden
, De werkingssfeer van de grondrechten neemt steeds meer toe: er zijn steeds meer grondrechten, aan
beperkingen worden steeds hogere eisen gesteld, er wordt steeds vaker een zekere werking in de relatie
tussen burgers onderling toegekend, klassieke grondrechten worden niet meer alleen gezien als
onthoudingsplicht maar kent ook steeds meer positieve verplichtingen. Sociale grondrechten leggen een
zorgplicht op (bijv. op het gebied van volksgezondheid, werkgelegenheid of het milieu). Het internationale
stelsel van grondrechtsbescherming krijgt steeds meer invloed binnen de nationale rechtsorde. Velen zijn een
ieder verbindend en hebben daarom voorrang binnen de Nederlandse rechtsorde (art. 94 Grw). Bij het EVRM is
de Nederlandse rechter gebonden aan de uitleg door het EHRM.
H2. Geschiedenis en achtergrond van de grondrechten
Oorsprong van de grondrechten, de vastlegging in het positieve recht en de internationalisering. Verhouding
tussen klassieke en sociale grondrechten, de vraag naar de universaliteit van grondrechten, verhouding tussen
grondrechten, menselijke waardigheid en democratie.
Rechtsnormen als grondrechten hebben niet altijd en overal bestaan. Het idee van grondrechten ontbreekt
zowel in de Griekse staatsleer als in het denken gedurende de christelijke Middeleeuwen.
De Griekse staatsleer: een individu ontleent zijn waarde in belangrijke mate aan het gemeenschapsleven. De
afwezigheid van de notie van rondrechten blijkt nog duidelijker uit het werk van Plato en Aristoteles.
In de christelijke feodale orde is geen plaats voor het idee van grondrechten. Godsdienstige en politieke
legitimiteit vallen vrijwel samen. Thomas van Aquino komt met een christelijk-aristotelische natuurrechtsleer,
de overheid handelt ten behoeve van het algemeen welzijn. Maar grondrechten als individuele rechten tegen
de overheid zijn nog vreemd aan de Middeleeuwse orde.
Pas in de 17e en 18e eeuw ontwikkelt zich het idee dat het individu fundamentele rechten tegen de overheid
hoort te kunnen doen gelden.
- Renaissance (15e -16e eeuw) = herontdekking klassieke geschriften en natuurrecht
- Hervorming (16e eeuw) = veel gebieden met groepen met een afwijkende godsdienst
- Verlichting (17e - 18e eeuw) = voedingsbodem in het succes van de wetenschap, mens gaat zelf verstand en
intellect gebruiken, geloof gaat minder grote rol spelen
Deze ontwikkelingen stellen nieuwe eisen aan een theorie die het overheidsgezag wil legitimeren of begrenzen.
Er wordt minder uitgegaan van een van God gegeven ordening, er wordt een beroep op de rede gedaan.
Centrale rol van de vorst of de vrijheid van de individuele burger? Vooral de tweede is belangrijk voor de
grondrechtenleer.
Contractstheorieën
Hobbes
Een individu volgt zijn eigenbelang, in een situatie zonder staat en overheid (een natuurtoestand) gaat ieders
streven naar bezit leiden tot talloze conflicten. Strijd zal vooral worden gevoerd over macht en eigendom.
Omdat een individu beschikt over de rede kan hij de natuurtoestand te boven komen. Door het gezamenlijk
besluit om de natuurlijke vrijheid op te geven komt de overheid tot stand die orde en veiligheid creert.
Individuele grondrechten en een staatsvrije sfeer is nog vreemd aan de conceptie van Hobbes. Alleen het recht
op zelfbehoud kan het individu niet afstaan aan de overheid. Bij conflict met de staat mag iemand zich
verdedigen maar dit wordt dan wel weer een natuurtoestand waar het recht van de sterkste geldt.
Hobbes geeft de staat een legitimiteitsgrondslag in het individu gegeven.
Locke
Gaat ook uit van individuen in een natuurtoestand maar het individu heeft in die toestand wel een aantal
onvervreemdbare natuurlijke rechten: recht op eigendom, geen schade aan elkaars leven, vrijheid en
eigendom. Rooskleuriger dan Hobbes. In de natuurtoestand zijn geen duidelijk uitgewerkte regels dus de
individuen stellen gezamenlijk een contract op en dit wordt een politieke gemeenschap. De overheid is een
instelling van deze gemeenschap en heeft als belangrijkste doel het waarborgen van de belangrijkste
natuurlijke rechten die onvervreemdbaar zijn. De uiteindelijke grondslag voor e natuurlijke rechten is het feit
dat ze door God zijn ingeschapen.
Locke is hiermee optimistischer, Hobbes leeft in een tijd van enkel oorlogen.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper lizziebdj. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,49. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 53022 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen