HET VERBAND TUSSEN NEGATIEF AFFECT OP ALCOHOLGEBRUIK
GEMODEREERD DOOR DRINKING-TO-COPE EN SOCIALE ANGST
Het Verband Tussen Negatief Affect Op Alcoholgebruik Gemodereerd Door Drinking-To-
Cope En Sociale Angst
Margo Valks
Open Universiteit
Naam student: Margo Valks
Studentnummer: 852041638
Cursusnaam: PB9906 Bachelor thesis
Begeleider: Jenny van Beek
Examinator: Aart Mudde
Inleverdatum: 11-03-2020
,HET VERBAND TUSSEN NEGATIEF AFFECT OP ALCOHOLGEBRUIK
GEMODEREERD DOOR DRINKING-TO-COPE EN SOCIALE ANGST
2
Abstract
Problematisch alcoholgebruik onder volwassene boven de 18 jaar blijft maar stijgen in
Nederland. Negatief affect is een belangrijke voorspeller voor de mate van alcoholgebruik. In
deze studie wordt nagegaan of dagelijkse variaties in negatief affect binnen en tussen de
persoon een verband heeft met alcoholgebruik. Hierbij wordt er onderzocht of sociale angst
en drinking-to-cope een versterkende rol hebben. Middels een ESM-studie hebben 104
respondenten twee weken lang, dagelijks vier vragenlijsten gekregen op hun smartphone om
hun stemming, motieven om te drinken en mate van alcoholgebruik te meten. De
onderzoeksgroep bestaat uit 39 mannen (37,8%) en 65 vrouwen (62,2%). Uit de resultaten
van de multilevelanalyse blijk dat negatief affect binnen de persoon een significant effect laat
zien met alcoholgebruik. Respondenten laten een hoger alcoholgebruik zien als zij minder
negatief affect ervaren. Negatief affect tussen de persoon laat geen significant effect zien met
alcoholgebruik. Sociale angst en drinking-to-cope laten geen moderatie-effect zien op het
verband tussen negatief affect en alcoholgebruik. Voor vervolgonderzoek wordt er
aanbevolen om de intensiteit van het onderzoek te verlagen, zodat er mogelijk meer
respondenten mee willen doen en er een grotere onderzoekspopulatie meegenomen kan
worden. Er wordt ook aanbevolen om sociale angst herhaaldelijk mee te nemen in
vervolgonderzoek, omdat mogelijk schommelingen in deze emoties/motieven meer informatie
kunnen geven.
Keywords: negatief affect, alcoholgebruik, sociale angst, drinking-to-cope
,HET VERBAND TUSSEN NEGATIEF AFFECT OP ALCOHOLGEBRUIK
GEMODEREERD DOOR DRINKING-TO-COPE EN SOCIALE ANGST
3
Het verband tussen negatief affect op alcoholgebruik gemodereerd door drinking-to-cope en
sociale angst
Volgens het Trimbos instituut dronk in 2018 8,2% van de 18-plussers overmatig
alcohol: 10,0% van de mannen en 6,6% van de vrouwen. Problematisch alcoholgebruik
betekent meer dan 21 glazen alcohol per week drinken voor mannen of meer dan 14 glazen
per week voor vrouwen (Trimbos-instituut, 2018). Problematisch alcoholgebruik is een
drinkpatroon dat leidt tot lichamelijke, psychische of sociale problemen (Trimbos-instituut,
2018). In Nederland is problematisch alcoholgebruik het laatste decennium gestegen: van 9%
in 2001-2004 tot 12% in 2008, na controle voor leeftijd en geslacht. Deze cijfers zijn wellicht
nog een onderschatting, omdat ze zijn verkregen op basis van vragenlijstgegevens waarin
respondenten vaak sociaal wenselijk antwoorden vanwege de gevoeligheid over het
onderwerp (Michels et al., 2011). Problematisch alcoholgebruik veroorzaakt op lange termijn
psychische- en lichamelijke ziekten, zoals depressies, angststoornissen, hart- en vaartziektes
en heeft financiële en sociale problemen tot gevolg (Anderson & Baumberg, 2006; Lwamoto,
Castellano & Takamatsu, 2012). Zodra dit problematische patroon van alcoholgebruik leidt
tot klinisch significante beperkingen of lijdensdruk, spreken we van een verslaving en wordt
de behandeling hiervan langdurig en intensief (Michels et al., 2011).
Gezien de forse stijging van het problematisch alcoholgebruik en de negatieve
gevolgen hiervan, is het van maatschappelijk belang om onderzoek te doen naar de motieven
waarom mensen alcohol drinken. Uit eerder onderzoek is naar voren gekomen dat negatief
affect een belangrijke rol speelt in het drinken van alcohol. Mensen gebruiken alcohol als
zelfmedicatie, om hun stemming te veranderen en het gevoel van stress te verminderen
(Colzato, Van der Does, Kouwenhoven, Elzinga & Hommel, 2011). Als iemand ervaart dat
een bepaalde manier om met problemen om te gaan werkt, zal diegene deze manier vaker
hanteren (Khantzian, 1997). Als mensen zich somber voelen en men heeft ervaren dat het
, HET VERBAND TUSSEN NEGATIEF AFFECT OP ALCOHOLGEBRUIK
GEMODEREERD DOOR DRINKING-TO-COPE EN SOCIALE ANGST
4
gebruik van alcohol dit affect in de positieve zin verandert, zal men vaker alcohol gaan
gebruiken wanneer men zich somber voelt (Khantzian, 1997).
In dit onderzoek wordt gebruik gemaakt van een ESM-studie (Experience Sampling
Method) om een duidelijk beeld te krijgen of negatief affect in verband staat met
alcoholgebruik. Een ESM-studie is een intensieve data verzameling techniek, waarbij
deelnemers gevraagd wordt een vragenlijst te beantwoorden (met vragen over bijvoorbeeld
stemming en context) op meerdere momenten per dag, gedurende meerdere dagen. Door een
ESM-studie worden met name de schommelingen van negatief affect gedurende de dag
zichtbaar. Door het herhaaldelijk meten van gedachten, emoties, percepties en gedrag, op het
moment dat deze voorkomen, wordt er meer inzicht verkregen over de individuele verschillen
binnen het individu. In tegenstelling tot cross-sectionele data, wordt de informatie die
verkregen wordt via een EMS-studie, niet vervormd door het geheugen (Lenaert, Huegten,
Ponds, 2018). In de sub paragraaf ‘Ontwerp’ wordt dit begrip nader toegelicht.
Negatief affect
In de psychologie is het affect een patroon van waarneembaar gedrag waarmee een
subjectief gevoel (of emotie) tot uitdrukking wordt gebracht (Schaufeli & Bakker, 2001).
Mensen die hoog scoren op negatieve affectiviteit worden gekenmerkt door veel negatieve
emoties of stemmingen in uiteenlopende situaties. Gezondheidsklachten, slechtere coping en
meer onaangename gebeurtenissen zijn gerelateerd aan negatief affect (Cooper, Frone, Russel
& Mudar, 1995). Uit eerder onderzoek naar het verband tussen negatief affect en
alcoholgebruik onder volwassenen tussen de 18-65 jaar is gebleken dat mensen met
alcoholproblemen meestal drinken om negatieve emoties te onderdrukken (Cox & Klinger,
1988).
Uit onderzoek van Baker, Piper, McCarthy, Fiore en Majeskie (2004) is gebleken dat
negatief affect tevens ook een versterkende rol kan spelen in de mate van alcoholgebruik.